Bài toán với Trung Quốc sau bước ngoặt của nhân dân tệ

Nhiều chuyên gia cho rằng việc bổ sung CNY vào SDR chủ yếu mang tính biểu tượng và không có nhiều tác động ngay lập tức đến thị trường tài chính toàn cầu-

Bắt đầu từ ngày 01/10/2016, CNY sẽ được sử dụng tự do, cùng với các đồng tiền trên.

Đây có thể coi là bước ngoặt trong tiến trình hội nhập hệ thống tài chính toàn cầu của Trung Quốc. Để đáp ứng được các tiêu chí của IMF, trong thời gian gần đây, Trung Quốc đã thực hiện một số cải cách cơ bản. Trong đó có việc mở cửa hơn nữa thị trường tiền tệ cho nhà đầu tư nước ngoài, bất ngờ thay đổi cơ chế điều hành tỷ giá dựa trên diễn biến thị trường, tự do hóa giao dịch CNY, tăng cường phát hành trái phiếu và từng bước hỗ trợ thị trường chứng khoán vận động theo thông lệ quốc tế.

Quyết định đưa CNY vào SDR thừa nhận những nỗ lực của Chính phủ Trung Quốc những năm qua trong việc tái cơ cấu tiền tệ và hệ thống tài chính. Quyết định của IMF mở đường cho sự tham gia rộng rãi hơn của CNY vào hoạt động thương mại và đầu tư, đảm bảo vị thế của Trung Quốc là cường quốc kinh tế toàn cầu. Mặt khác, quyết định của IMF cũng bộc lộ lo ngại về tác động mờ nhạt của châu Âu, khi CNY đang đuổi theo sát nút Euro.

Tham gia vào SDR đánh dấu nỗ lực và là thành công lớn của Trung Quốc, nhưng cũng làm nảy sinh nhiều vấn đề liên quan đến vai trò của Trung Quốc và các quyết định khó khăn còn ở phía trước. Khi trở thành lãnh đạo tài chính thế giới, trách nhiệm quốc tế và chi phí sẽ lớn hơn. Việc gia nhập vào nhóm này cũng gây áp lực lên hệ thống kinh tế và tài chính của Trung Quốc, vào thời điểm khi GDP của quốc gia này đang tăng chậm lại. Để đáp ứng các tiêu chí của IMF, Trung Quốc đã từ bỏ phần nào việc kiểm soát chặt chẽ đồng bản tệ, một động thái có thể gây bất ổn mới cho nền kinh tế.

Bên cạnh những ưu đãi quốc tế, việc ghi tên vào giỏ tiền tệ IMF không có nghĩa là cải cách kinh tế của Trung Quốc đã hoàn tất, hệ thống tài chính của quốc gia này vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn, CNY có thể đối mặt với nguy cơ mất giá đột ngột do những thay đổi về cách thức điều hành tỷ giá theo hướng hạn chế can thiệp điều chỉnh giá trị CNY. Đây là những yếu tố làm giảm tính hấp dẫn của CNY.

Gia nhập SDR, nhưng nếu Trung Quốc không đóng vai trò quản lý dự trữ trái phiếu của quốc gia nào đó, thì phải tìm kiếm xây dựng tiết kiệm khẩn cấp để chống đỡ những thăng trầm về tài chính toàn cầu, nếu không vai trò của CNY trong SDR sẽ bị hạn chế.

Vai trò của đồng tiền dự trữ chủ đạo thể hiện rõ nét vào thời kỳ khó khăn, khi các nhà đầu tư chuyển tài sản sang đồng tiền của quốc gia đó nhằm bảo toàn tài sản. Vào thời kỳ khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008-2009, các nhà đầu tư đã ồ ạt chuyển tài sản sang USD nhằm bảo toàn tài sản. Mặc dù nước Mỹ bị khủng hoảng trầm trọng nhất từ sau cuộc đại suy thoái 1929-1933, nhưng USD vẫn tăng mạnh, nhu cầu mua trái phiếu tăng mạnh do lãi suất lao dốc. Vai trò nền tảng của Mỹ trong hệ thống tài chính toàn cầu đã được thể hiện với thông điệp, tình hình tồi tệ không thể trầm trọng thêm.

Để đồng tiền trong giỏ SDR trở thành nơi trú ẩn an toàn cho các nhà đầu tư như USD, quy mô của nền kinh tế phải rất lớn, trong khi Trung Quốc mới chỉ là quốc gia phát triển trung bình với GDP tính theo đầu người còn rất thấp. Ngay trong thời kỳ không có khủng hoảng, quốc gia có đồng tiền dự trữ chủ đạo toàn cầu phải có đồng tiền mạnh với lãi suất thấp hơn thường lệ nhờ mua trái phiếu từ doanh nghiệp, cá nhân và những quốc gia khác. Nếu các tổ chức và cá nhân ồ ạt mua trái phiếu CNY, giá trị của CNY sẽ tăng mạnh, nhưng gây bất lợi cho xuất khẩu của Trung Quốc. Nếu tình trạng này kéo dài, liệu Trung Quốc có sẵn sàng chấp nhận thiệt hại để duy trì và củng cố vị thế của CNY?

Bên cạnh quy mô của nền kinh tế, tính minh bạch chính sách cũng là yếu tố tác động đến sức mạnh của đồng tiền. Cho đến nay, Trung Quốc vẫn hạn chế các dòng vốn của doanh nghiệp và cá nhân ra vào quốc gia này, nhờ đó đã ngăn chặn những chao đảo mạnh trong nền kinh tế khi lợi ích của nhà đầu tư tại Trung Quốc thay đổi. Động thái này đã đưa xuất khẩu trở thành trung tâm của chiến lược phát triển kinh tế, sử dụng can thiệp thị trường và kiểm soát vốn để duy trì CNY ở mức thấp.  

Về địa chính trị, chính sách của quốc gia sở hữu đồng tiền dự trữ quốc tế phải gây ảnh hưởng đến chính sách và an ninh toàn cầu, nếu không sẽ không thể trụ vững trước những biến động trên toàn cầu. Ngoài ra, còn nhiều vấn đề khác liên quan đến lợi ích và chi phí khi theo đuổi mục tiêu đưa đồng tiền trong giỏ SDR thành đồng tiền dự trữ chủ đạo trong hệ thống tài chính toàn cầu.

Với những lý do cơ bản trên đây, việc bổ sung CNY vào SDR chủ yếu mang tính biểu tượng và không có nhiều tác động ngay lập tức đến thị trường tài chính toàn cầu. Trong dài hạn, nhu cầu sử dụng CNY sẽ tăng lên khi các ngân hàng trung ương và quỹ đầu tư quốc tế điều chỉnh danh mục dự trữ tiền tệ, nhưng các nhà đầu tư sẽ vẫn thận trọng do Trung Quốc chưa từ bỏ hoàn toàn kiểm soát dòng vốn hay cho phép thả nổi CNY.

Nhiều chuyên gia cho rằng, để CNY là đồng tiền trú ẩn an toàn và tiến tới đóng vai trò quan trọng trong thương mại và tài chính như USD hiện nay, Trung Quốc cần tiến hành cải cách kinh tế đồng thời với cải cách pháp lý, thể chế. Đây là yêu cầu cần thiết để tăng thêm niềm tin của các nhà đầu tư quốc tế.

Ts. Hoàng Thế Thỏa