Duy trì động lực cải cách liên tục

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh thực tiễn cải cách môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh những năm qua cho thấy mức độ vào cuộc không đồng đều giữa các bộ, ngành, địa phương. Bộ, ngành nào chủ động, nỗ lực tích cực thì kết quả các chỉ số được giao cải thiện rõ ràng. Ngược lại bộ, ngành vào cuộc chậm thì kết quả cải cách chậm, thậm chí các chỉ số liên quan giảm bậc.

Cắt giảm điều kiện kinh doanh cần thực chất hơn nữa

Đến thời điểm này, các bộ, ngành đã cắt giảm trên 50% điều kiện kinh doanh, tuy nhiên, theo đánh giá của các nhóm nghiên cứu độc lập, tỷ lệ điều kiện kinh doanh cắt giảm thực chất vào khoảng hơn 30%.

Những bất cập về điều kiện kinh doanh được quy định tại các văn bản luật, nhưng các bộ, ngành chậm được đề xuất sửa đổi. Nguyên tắc một việc, một đầu mối chưa được thực hiện triệt để.

Trên thực tế, doanh nghiệp vẫn chưa thực sự cảm nhận được kết quả cải cách về điều kiện kinh doanh. Kết quả khảo sát của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho thấy 48% số doanh nghiệp được khảo sát phải xin giấy phép kinh doanh có điều kiện, trong đó 34% doanh nghiệp phản hồi gặp khó khăn khi xin giấy phép.

Cải cách công tác quản lý, kiểm tra chuyên ngành là nội dung được xác định tập trung đột phá từ năm 2015 và đã đạt được một số kết quả tích cực.

Tỷ lệ lô hàng kiểm tra chuyên ngành trước thông quan giảm từ 30% (năm 2015) xuống còn 19%.

Danh mục các mặt hàng quản lý, kiểm tra chuyên ngành cũng đã được cắt giảm, từ 82.698 mặt hàng (năm 2015) xuống còn 70.087 mặt hàng, tương đương cắt giảm 15%.

Thủ tục hành chính (TTHC) kết nối Cơ chế một cửa quốc gia cũng được đẩy mạnh. Cho đến nay, 13 bộ, ngành đã tham gia kết nối 184 thủ tục. Tuy vậy, quản lý, kiểm tra chuyên ngành vẫn còn là trở ngại đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu.

Cụ thể, các bộ, ngành chưa bảo đảm cắt giảm 50% danh mục mặt hàng; mới chủ yếu chuyển từ quản lý trước thông quan sang sau thông quan. Nguyên tắc quản lý rủi ro mới được triển khai trong một số ít lĩnh vực (như hải quan, an toàn thực phẩm…).

Thống kê của cơ quan hải quan cho thấy hiện nay có khoảng 25 nhóm hàng (tương đương 1.501 mặt hàng) chịu sự quản lý chồng chéo bởi ít nhất 2-3 bộ, ngành.

Cơ chế một cửa quốc gia vận hành chưa thực sự hiệu quả. Hầu hết các TTHC vừa thực hiện thủ công vừa điện tử; thiếu kết nối giữa các bộ, ngành. Theo kết quả điều tra của VCCI, 40% doanh nghiệp phản ánh về lỗi khi truy cập hệ thống này.

Cung cấp dịch vụ công trực tuyến cần tăng tốc

Nhìn từ góc độ đánh giá của các tổ chức quốc tế, chỉ số dịch vụ công trực tuyến liên tục tăng bậc trên các bảng xếp hạng khác nhau. Ví dụ như: Trong bộ chỉ số Chính phủ điện tử cũng như bộ chỉ số Đổi mới sáng tạo, chỉ số thành phần Dịch vụ công trực tuyến tăng 15 bậc trong năm 2018. Mức độ cải thiện nhanh của chỉ số này góp phần nâng hạng chỉ số chung của Việt Nam.

Tuy nhiên, theo thống kê, số lượng TTHC của các bộ, ngành, địa phương lên tới 120.000 thủ tục và cần được chuẩn hoá. Từ năm 2016, s DVCTT cấp độ 3 tăng 3,5 lần; cấp độ 4 tăng 10 lần nhưng tỷ lệ DVCTT vẫn còn thấp so với thế giới nhất là cấp độ 4. Hiện nay chúng ta mới có 9% DVCTT cấp 4. Tỷ lệ phát sinh DVCTT cấp 4 ở các tỉnh, thành phố còn thấp. Một số bộ, ngành có số DVCTT cấp độ 3, 4 tăng nhanh nhưng chưa như kỳ vọng.

Mới đây, Cổng Dịch vụ công quốc gia đã được xây dựng và vận hành cho phép tổ chức, cá nhân đăng ký tài khoản sử dụng một lần; cung cấp chức năng đăng nhập một lần (Single-Sign-On) và các cơ chế xác thực người dùng để thực hiện các TTHC tại Cổng Dịch vụ công cấp bộ, cấp tỉnh, cấp huyện.

Thanh toán không dùng tiền mặt chuyển biến tích cực

Đến cuối năm 2019, tỷ trọng thanh toán tiền mặt/tổng phương tiện thanh toán là 11,78% (năm 2018), giảm xuống còn 11,22% (năm 2019).

Đến tháng 11 của năm 2019, giao dịch thanh toán không dùng tiền mặt tăng 47,41% về số lượng và 16,39% về giá trị (năm 2018 tăng tương ứng là 21,03% và 7,26%); giao dịch qua Internet tăng 69% về số lượng; tăng 37% về giá trị (năm 2018 tăng tương ứng là 33,66% và 19,50%); giao dịch qua điện thoại di động năm 2019 tăng 196% về số lượng và tăng 225% về giá trị, cao nhất trong các nước ASEAN.

Tuy nhiên, còn có khoảng trống về pháp lý đối với thanh toán không dùng tiền mặt, như quy định pháp lý đối với các dịch vụ thanh toán mới-thanh toán xuyên biên giới, tiền di động (Mobile Money). Tỷ lệ sử dụng tiền mặt còn cao khi 80% giao dịch thương mại điện tử vẫn dùng tiền mặt. Thị phần cung cấp dịch vụ thanh toán trực tuyến qua ví điện tử chủ yếu thuộc về doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (chiếm 68%).

Quyết tăng 10 bậc về môi trường kinh doanh

Đánh giá về kết quả thực hiện cải cách môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh những năm qua, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng chỉ rõ tuy nỗ lực cải cách được Chính phủ đẩy mạnh, nhưng sự vào cuộc của các bộ, ngành còn chưa đồng đều. Thứ hạng các chỉ số môi trường kinh doanh của nước ta hiện đứng 5 trong ASEAN, vẫn còn cách xa so với Thái Lan, Malaysia và Singapore. Năng lực cạnh tranh hiện đứng thứ 7 trong ASEAN. Hơn nữa, dư địa cải cách càng về sau càng khó. Việc đạt mục tiêu trong ASEAN 4 là thách thức rất lớn tong những năm tới đây.

Vì vậy, Chính phủ cần tiếp tục ban hành hàng năm Nghị quyết 02/NQ-CP về cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia nhằm duy trì động lực cải cách liên tục.

Dự thảo Nghị quyết 02/NQ-CP đặt mục tiêu tăng10 bậc về chỉ số môi trường kinh doanh; Năng lực cạnh tranh 4.0 tăng 5 bậc; Đổi mới sáng tạo tăng 3 - 4 bậc; Chính phủ điện tử tăng 10 - 15 bậc.

Dự thảo Nghị quyết nhấn mạnh 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu.

Tiếp tục cải thiện điểm số và thứ hạng các chỉ số môi trường kinh doanh: Tập trung vào 2 chỉ số có thứ hạng thấp (dưới vị trí 100, gồm: Khởi sự kinh doanh; Giải quyết phá sản doanh nghiệp), 2 chỉ số có khả năng cải thiện mạnh ngay (gồm Cấp phép xây dựng; Đăng ký tài sản), và 2 chỉ số cần khắc phục một số điểm nghẽn về pháp lý và thực thi (gồm Tiếp cận tín dụng; Giải quyết tranh chấp hợp đồng).

Trong đó, chỉ số Khởi sự kinh doanh có dư địa cải cách mạnh mẽ. Chỉ số Đăng ký tài sản sẽ cải thiện hiệu quả nếu có sự liên thông TTHC giữa cơ quan thuế và cơ quan đăng ký đất đai. Cải thiện các chỉ số về Giải quyết tranh chấp hợp đồng và Giải quyết phá sản doanh nghiệp cần có sự tham gia của Toà án.

Đồng thời, cần tăng cường giám sát hoạt động thực thi chính sách nhằm đảm bảo các quy định cải cách được ghi nhận trên thực tế.

Cải cách thực chất các các quy định về điều kiện kinh doanh: Năm 2020 khắc phục được các bất cập về điều kiện kinh doanh.Với điều kiện kinh doanh liên quan tới nhiều bộ thì phân công 1 bộ làm đầu mối quản lý. Những nghị định có bất cập hoặc chồng chéo về điều kiện kinh doanh thì sửa đổi theo hướng một nghị định sửa nhiều nghị định. Các bộ, ngành rà soát, nhận diện và trình Quốc hội các điều kiện kinh doanh không còn cần thiết mà vẫn có trong Luật để sửa đổi.

Tiếp tục thực hiện cải cách toàn diện công tác quản lý, kiểm tra chuyên ngành và kết nối Cơ chế một cửa quốc gia, Cơ chế một cửa ASEAN: Cắt giảm thực chất ít nhất 30% mặt hàng quản lý, kiểm tra chuyên ngành hiện nay (hiện có khoảng 70.000 mặt hàng). Bắt buộc chuyển sang hậu kiểm, áp dụng quản lý rủi ro. Mỗi mặt hàng chỉ một đầu mối kiểm tra (các bộ, ngành phối hợp phân công đơn vị đầu mối). Cung cấp DVCTT cấp độ 4 tối thiểu 50-70% TTHC đã kết nối Cổng thông tin một cửa quốc gia (hiện nay là 184 thủ tục đã kết nối).

Đẩy mạnh cung cấp DVCTT cấp độ 4: Tập trung cung cấp DVCTT cấp độ 4, lựa chọn các dịch vụ nhiều người sử dụng; Chuẩn hóa số dịch vụ công hiện nay; Quy trách nhiệm rõ ràng đối với Bộ trưởng, Chủ tịch UBND, người đứng đầu các đơn vị, tổ chức trong thực hiện cung cấp DVCTT.

Đẩy mạnh thanh toán điện tử: Ngân hàng Nhà nước phối hợp với các bên liên quan khẩn trương hoàn thiện và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Nghị định sửa đổi Nghị định về thanh toán không dùng tiền mặt; Sớm cấp phép thí điểm Mobile Money; Đẩy mạnh chi trả từ ngân sách qua phương tiện không dùng tiền mặt; thanh toán không dùng tiền mặt dịch vụ y tế, giáo dục, lao động thương binh xã hội,…; Thanh toán thương mại điện tử, du lịch thông minh…

Phó Thủ tướng nhấn mạnh: Nhằm thực hiện tốt Nghị quyết 02/NQ-CP cần tăng cường vai trò của bộ đầu mối với từng chỉ số, nhóm chỉ số, trong đó Bộ trưởng chịu trách nhiệm và cung cấp Tài liệu hướng dẫn cụ thể, đảm bảo hiệu quả thực thi, tập trung kiểm tra các chỉ số trong nghị quyết, thực hiện đánh giá độc lập, công khai kết quả trong Chính phủ và toàn xã hội.

Phương Nguyên