“Khóc dở mếu dở” với thủ tục kiểm tra hàng XNK

Nhiều thủ tục đang tạo gánh nặng chi phí lớn cho DN

“Từ ngày mai, chúng tôi sẽ làm việc với từng Bộ ngành, để làm sao từ nay đến cuối năm phải có sửa đổi”, Phó Tổng cục trưởng Vũ Ngọc Anh phát biểu tại hội thảo về đơn giản hóa thủ tục kiểm tra chuyên ngành với hàng hóa xuất nhập khẩu, do Tổng cục Hải quan phối hợp với Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức ngày 17/8.

Trước hội trường chật cứng các đại diện doanh nghiệp, chuyên gia hải quan Phạm Thanh Bình đưa ra những con số cho thấy trong hơn 1 năm qua, tình hình quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu chưa có cải thiện đáng kể.

Chẳng hạn, theo Trung tâm Tiêu chuẩn đo lường chất lượng hàng hóa 3 (Quatest 3), đến thời điểm này, thời gian hoàn thành kiểm tra chất lượng cho một lô hàng nhập khẩu là khoảng 13 ngày, kể từ khi đăng ký kiểm tra.

Kiểm tra ổ đĩa bằng cách… xóa trắng

Bà Trần Lệ Thu, đại diện Hiệp hội Chuyển phát nhanh Châu Á-Thái Bình Dương (CAPEC) chỉ ra hàng loạt vấn đề vướng mắc liên quan đến nhiều bộ ngành.

“Chẳng hạn kiểm dịch với men bia, đây là mặt hàng không thể lấy ra trong điều kiện bình thường, chúng tôi cũng chẳng biết phải lấy mẫu kiểm tra thế nào, cuối cùng chỉ khai báo rồi nhận một cái xác nhận từ cơ quan quản lý”, đại diện Công ty này nói và đề nghị bãi bỏ thủ tục kiểm dịch mặt hàng này.

Một ví dụ khác là ổ đĩa cứng hỏng khi xuất đi cũng phải kiểm tra. Sở TTTT chỉ có giải pháp duy nhất là xóa trắng ổ đĩa, sau đó cấp xác nhận. Vấn đề là doanh nghiệp xuất đi khối lượng rất lớn, nhiều khi cả container ổ cứng, trong khi cả mặt bằng lẫn nhân lực của Sở TTTT đều có hạn. Doanh nghiệp đặt câu hỏi liệu có cần thủ tục hết sức phiền phức này không?

Cũng theo phản ánh, tần suất kiểm tra quá nhiều, không phân biệt doanh nghiệp vi phạm nhiều với doanh nghiệp làm ăn chân chính. Ông Trương Văn Cẩm, Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết nhiều doanh nghiệp hàng năm nay không hề vi phạm, nhưng khi nhập khẩu nguyên liệu vẫn bị kiểm tra rất nhiều theo Thông tư 32 năm 2009 của Bộ Công Thương về hàm lượng formaldehyt.

“Nói là kiểm tra xác suất, nhưng một container đã mở ra kiểm tra thì dù là 10, 20 hay 50 mét vải vẫn phải chịu phí 2 triệu đồng. Thông tư 32 là một quy định tạm thời, nhưng đã tạm thời gần 6 năm rồi, thời gian ấy đã có biết bao nhiêu thay đổi về công nghệ, về thiết bị kiểm tra”, ông Cẩm nói.

Theo ông Nguyễn Hoài Nam, Phó Tổng thư ký Hiệp hội Thủy sản Việt Nam (VASEP) than quy định kiểm tra theo lô hàng tại Thông tư 48 năm 2013 của Bộ NNPTNT khiến việc kiểm tra diễn ra liên tục.

“Một container thủy sản đông lạnh được thu mua từ rất nhiều nhà cung cấp, cứ mỗi nhà cung cấp lại coi là một lô, vậy thì một container gồm bao nhiêu lô? Đã vậy, còn quy định mỗi lô chỉ sản xuất trong 24 giờ, chẳng hạn 300 tấn cá tra vớt lên từ ao, nhưng công suất nhà máy chỉ có 150 tấn một ngày, phải làm 2 ngày, vậy là tính 2 lô” – những lời cuối của ông Nam khiến cả hội trường ồ lên.

Hơn nữa, theo Luật An toàn thực phẩm, cơ quan nhà nước yêu cầu kiểm tra để bảo đảm yêu cầu quản lý thì cơ quan đó phải trả tiền, thế nhưng Thông tư 48 lại bắt doanh nghiệp phải trả hết số tiền đó. “Càng đọc chúng tôi càng thấy thất vọng và không thuyết phục”, ông Nam thẳng thắn.

Một lý do của buôn lậu

Lấy ví dụ ngay về trường hợp doanh nghiệp mình, bà Trịnh Tú Anh, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn Thương mại và Xây dựng An Đô tính toán, mỗi năm công ty bà phải bỏ khoảng 700 triệu tới 1 tỷ đồng tiền kiểm tra chuyên ngành với mặt hàng vải nhập khẩu.

Điều đang nói theo bà là việc kiểm tra được lặp đi lặp lại ngay cả với những mẫu hàng giống nhau. "Một tuần có khi chúng tôi phải kiểm tra 6 mẫu vải giống hệt nhau," bà Tú Anh nói.

Vị này cảnh báo rằng tình trạng buôn lậu có thể xuất phát từ thực trạng kiểm tra quá nhiều với chi phí quá lớn như vậy. “Chỉ nhập 5 tấn vải nhưng kiểm tra tới 10 mẫu,  mất 10 triệu đồng, nhập dăm ba bao chăn nhưng kiểm tra 3 mẫu, mất 3 triệu, nên người ta ngại nhập đường chính thức”, bà Tú Anh nói.

Với thuốc bảo vệ thực vật, mặc dù đã có quy định cho đưa hàng về kho bảo quản trong khi làm thủ tục kiểm tra chất lượng, nhưng theo bà Tú Anh, việc xin phép đưa hàng về kho rất khó. Nhiều khi qua Cục bảo vệ thực vật rồi qua Hải quan phải mất 3 ngày mới xin được, nhưng khi ấy thì đã có kết quả kiểm tra chất lượng rồi.

Đại diện Công ty Hòa Phát cho biết, để nhập một động cơ dự phòng có giá chỉ từ 2-3 triệu, nhưng chi phí kiểm tra để dán nhãn năng lượng lại lên đến 6-7 triệu đồng. Hơn nữa, cũng không có quy định nào về thời hạn trả kết quả kiểm tra, trong khi doanh nghiệp chỉ được “nợ” hồ sơ với Hải quan trong 60 ngày.

“Liệu có nơi nào khác làm được việc này ngoài Quatest 1 không? Lần này chúng tôi đã làm rồi thì lần sau cũng nhập máy ấy có phải làm nữa không?”, đại diện Công ty này đặt câu hỏi.

Một văn bản khác được nhiều đại biểu nhắc đến là Thông tư 44 năm 2013 của liên Bộ Công Thương-KHCN về quản lý chất lượng thép. Đại diện Hiệp hội Cơ khí cho biết theo Thông tư này, sau 3 lần kiểm tra liên tục mà đạt yêu cầu thì sẽ được miễn giảm lần thứ 4, nhưng đến lần thứ 5 thì… quay trở lại từ đầu.

“Vậy thì miễn lô thứ 4 để làm gì, trong khi doanh nghiệp có thể nhập 50 lô mỗi tháng, tức là mỗi năm mất vài tỉ để kiểm tra”, vị này nói.

Nghe các doanh nghiệp phản ánh và câu trả lời của các Bộ, chuyên gia hải quan Phạm Thanh Bình cho biết, ông nhận được tâm tư của nhiều doanh nghiệp là “không biết nói ra có đi đến đâu không”.

“Tôi xin khẳng định là có rất nhiều kênh để tiếng nói của doanh nghiệp đến với Chính phủ. Ngoài các Bộ quản lý chuyên ngành, còn có báo cáo của Bộ Tài chính-Tổng cục Hải quan và sự giám sát của Bộ KHĐT nữa. Và cũng xin thông báo, là Chính phủ kiểm điểm triển khai Nghị quyết 19 theo từng quý, chứ không phải từng năm”, ông Bình nói.

Trực tiếp tham gia các cuộc khảo sát gần đây về thủ tục quản lý chuyên ngành, ông Bình đưa ra hàng loạt điểm vướng mắc bao quát mà nhiều doanh nghiệp gặp phải, như danh mục hàng hóa kiểm tra quá rộng, chưa rõ ràng, dẫn đến cách hiểu khác nhau; thủ tục chủ yếu là làm thủ công; thời gian cấp phép, kiểm tra dài; chưa áp dụng quản lý rủi ro, nên kiểm tra tràn lan, trùng lặp với doanh nghiệp và mặt hàng…

Theo các chuyên gia, thời gian qua, mặc dù các bộ quản lý chuyên ngành đã có những thay đổi nhất định, nhưng mới ở mức độ cải tiến, chứ chưa có các giải pháp khả dĩ tạo sự chuyển biến đột phá. Để tạo sự thay đổi mang tính cải cách, cần thực hiện nghiêm túc Nghị quyết 19 của Chính phủ.

Hà Chính