Thủ tục nhiêu khê, thời gian xin phép xây dựng tăng đột biến

Tuy nhiên, đây chỉ là một trong những chỉ đạo mới đây của Chính phủ, của Thủ tướng về việc tiếp tục đẩy mạnh cải cách trong lĩnh vực cấp phép xây dựng và các thủ tục liên quan. Tại Nghị quyết số 19 về cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh vừa được ban hành, Chính phủ đã yêu cầu Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các Bộ, cơ quan liên quan sửa đổi các quy định về cấp phép xây dựng để giảm thời gian cấp phép. Yêu cầu này tiếp tục được Chính phủ nhắc lại tại Nghị quyết số 35 về hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, phản ánh của địa phương và doanh nghiệp cho thấy thời gian cấp phép xây dựng và các thủ tục liên quan hiện nay là một trong những cản trở lớn nhất đối với doanh nghiệp.

Tuy nhiên, thời gian cấp phép xây dựng theo cách tiếp cận của Ngân hàng Thế giới không chỉ là thời gian cấp giấy phép xây dựng (như theo quy định của Luật Xây dựng và các văn bản hướng dẫn thi hành) mà còn bao gồm cả thời gian lấy ý kiến của các cơ quan liên quan như chấp thuận kết nối cấp thoát nước, phòng cháy chữa cháy, độ tĩnh không, đăng ký tài sản sau hoàn công…

Theo báo cáo Doing Business 2016 của Ngân hàng Thế giới, trong số 10 chỉ số môi trường kinh doanh, xin cấp phép xây dựng là chỉ số mà Việt Nam được đánh giá cao nhất với xếp hạng 12 toàn cầu. Tuy nhiên, đáng lo ngại, Doing Business ghi nhận thời gian thực hiện các thủ tục này đã kéo dài thêm 52 ngày (từ 114 ngày lên 166 ngày) trên thực tế.

Cụ thể, thời gian liên quan tới cảnh sát phòng cháy chữa cháy là 30 ngày, cơ quan cấp phép xây dựng và thanh tra xây dựng là 90 ngày, công ty cấp thoát nước  là 16 ngày; cơ quan Tài nguyên và Môi trường là 30 ngày.

Trong khi đó, thời gian thực hiện của hầu hết các chỉ số khác về môi trường kinh doanh của Việt Nam được ghi nhận giảm.

Thủ tục cấp phép xây dựng và các thủ tục liên quan tại Việt Nam, theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới

Hành trình khó khăn

Cấp phép xây dựng là một vấn đề nổi lên trong các kiến nghị gửi tới Hội nghị giữa Thủ tướng Chính phủ với doanh nghiệp mới đây, mà điển hình là trường hợp một vị Tổng Giám đốc kể về hành trình của chính doanh nghiệp mình trong quá trình lấy giấy phép xây dựng cho một nhà máy 200 tỷ đồng. Theo vị này, nếu thực hiện đúng theo quy định pháp luật thì để có một giấy phép xây dựng không quá khó khăn, nhưng trên thực tế lại vô cùng phức tạp.

Trong đó, khi dự án được chấp thuận, quy hoạch chi tiết đã được phê duyệt, việc tiến hành xây dựng trên quy hoạch này là đương nhiên thế nhưng để làm được điều này, doanh nghiệp phải qua rất nhiều cửa ải, trong đó có cửa ải bắt buộc là "giấy chứng nhận thẩm định phương án phòng cháy chữa cháy".

“Một công ty của Tổng công ty chúng tôi có dự án xây dựng một nhà máy bê tông đúc sẵn, có phun lửa vào nhà máy cũng không thể cháy được. Một tình thế bất ngờ, một yêu cầu thật lạ lùng mà cơ quan thiết kế đưa ra làm chúng tôi phải đau đầu đó là "thiết kế yêu cầu chúng tôi phải xây tường gạch bao kín các cột thép để phòng gây cháy"!?”, vị Tổng Giám đốc cho biết một trong những khó khăn trong hành trình xin cấp phép.  

Nhóm công tác về đất đai của Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) cho biết theo Luật Kinh doanh bất động sản, nhà đầu tư sẽ được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho toàn bộ hay một phần công trình xây dựng. Tuy nhiên, theo Nghị định 43/2014/NĐ-CP hướng dẫn Luật này, không có quy trình thủ tục nào về việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đối với một phần công trình xây dựng, chẳng hạn như một phần của một tầng hoặc toàn bộ một tầng, ngoại trừ trường hợp các căn hộ riêng lẻ trong nhà chung cư cao tầng.

Do đó, các cơ quan có thẩm quyền dường như đang gặp một số lúng túng về việc liệu có thể cấp giấy chứng nhận trong các trường hợp nói trên hay không, dẫn đến sự không chắc chắn và áp dụng luật không thống nhất.

Luật vênh, công chức làm khó dễ

Cùng chung tâm tư về những quy định gây khó cho doanh nghiệp, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Thành phố Hồ Chí Minh cho biết quy định “chỉ doanh nghiệp khi đã nhận chuyển quyền sử dụng đất ở thì mới được lựa chọn làm chủ đầu tư dự án nhà ở thương mại” theo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Nhà ở 2014 đã khiến hàng loạt doanh nghiệp không thể triển khai dự án.

"Quy định này vừa không phù hợp với thực tế vừa xung đột với Luật Đất đai 2013 vì tại Khoản 1.b Điều 169 Luật Đất đai đã quy định tổ chức kinh tế được “nhận chuyển quyền sử dụng đất", bao gồm cả đất ở, đất nông nghiệp...", ông Châu nói và đề xuất phải sửa ngay bất hợp lý trên – vốn chỉ khác nhau chữ “đất” và “đất ở”.

Còn Công ty TNHH Trí tuệ Canada, quận Bình Thạnh, Thành phố Hồ Chí Minh biết giữa Luật Nhà ở và Nghị định hướng dẫn Luật này đang có sự vênh nhau về việc xử lý các dự án đầu tư xây dựng nhà ở được phê duyệt trước ngày Luật có hiệu lực. Sự vênh nhau này đang tạo điều kiện cho các công chức làm khó dễ doanh nghiệp.

Cụ thể, Luật Nhà ở quy định không phê duyệt lại đối với trường hợp dự án đã được phê duyệt trước đó dù thuộc thẩm quyền của cấp nào ký trước đây chỉ trừ 03 trường hợp.

Còn Nghị định 99/2015 quy định dự án chưa được cấp có thẩm quyền ký theo quy định của Luật Nhà ở là UBND cấp tỉnh  thì không được công nhận và phải làm đơn xin công nhận chấp thuận  chủ trương đầu tư xây dựng để UBND cấp tỉnh ký.

Công ty Cổ phần Sản xuất thương mại Lạng Sơn cho biết một bất cập trong Luật Đất đai 2013 là việc ký giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của các tổ chức do Chủ tịch UBND tỉnh ủy quyền cho Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường ký, như vậy khi Giám đốc Sở  đi công tác, học tập, ốm ... dài ngày thì việc ký giấy chứng nhận bị chậm ảnh hướng đến thời gian và việc trả giấy chứng nhận cho doanh nghiệp kéo dài, có khi kéo dài gấp đôi thời gian ghi trên giấy hẹn

Hà Chính