Xin phép xuất khẩu gạo tốn thời gian, tốn chi phí

Nhiều ý kiến cho rằng xuất khẩu gạo đang gặp nhiều rào cản từ Nghị định 109.

Thông tin được ông Ngô Văn Nam, Tổng Giám đốc Công ty TNHH ADC cho biết tại tọa đàm về định hướng sửa đổi Nghị định 109 về kinh doanh xuất khẩu gạo, do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) tổ chức chiều 22/2 tại TPHCM.

Dù vẫn còn nhiều ý kiến trái chiều liên quan đến việc bãi bỏ hay giữ lại các quy định trong Nghị định 109, tuy nhiên hầu hết các ý kiến đều cho rằng, các quy định này cần phải được sửa đổi.

Nghị định quy định doanh nghiệp muốn xuất khẩu gạo phải đáp ứng nhiều điều kiện như công suất kho chứa tối thiểu 5.000 tấn, duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu 10% số lượng gạo đã xuất khẩu trong 6 tháng trước đó, tăng diện tích vùng nguyên liệu qua từng năm…

“Mỗi lần xin giấy phép xuất khẩu gạo tốn cả mấy chục ngàn USD. Đó là chưa kể để đủ điều kiện xuất khẩu gạo, mỗi ngày công ty phải báo cáo số liệu cho cơ quan chức năng, rằng xuất khẩu được bao nhiêu, tồn kho bao nhiêu…” - ông Ngô Văn Nam cho biết.  

Ông Nam cho biết, đơn vị này đang sở hữu kho chứa chuyên dụng đạt công suất hơn 30.000 tấn, đồng thời hợp tác với 16.000 nông dân ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long để xây dựng vùng nguyên liệu hơn 35.000 ha. Toàn bộ điều kiện sản xuất và kinh doanh của công ty đều vượt xa quy định, nhưng nhằm đơn giản hóa thủ tục và tiết kiệm chi phí khi xin giấy phép kinh doanh xuất khẩu gạo thì ADC lại sử dụng số liệu của một công ty khác đạt tiêu chuẩn ở mức vừa đủ.

“Bối cảnh thị trường xuất khẩu gạo ở thời điểm ban hành và hiện nay khác nhau rất nhiều. Để nhận được hợp đồng xuất khẩu, đặc biệt với những thị trường khó tính thì hầu như công ty nào cũng bắt buộc cam kết việc đảm bảo vùng nguyên liệu và truy xuất nguồn gốc. Thế nên, quy định tăng diện tích thêm từ 300 đến 800ha mỗi năm, tùy theo sản lượng xuất khẩu trở nên lỗi thời”, ông Nam nói.

Vị này chia sẻ thêm, ông tán thành việc bãi bỏ Nghị định 109 do các điều kiện quy định không còn hợp lý và trở thành gánh nặng trói buộc, gây lãng phí cho doanh nghiệp. Điển hình như việc công ty này phải thuê nhân sự chỉ đảm nhiệm công việc báo cáo thông tin hợp đồng xuất khẩu lên Bộ Công Thương, vì những việc này rất nhỏ nhưng rất tốn thời gian.

Ông Nguyễn Đức Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách nhận định ngành gạo Việt Nam đang đối mặt hàng loạt thách thức. Ngoài các yếu tố khách quan, ông Thành cho rằng nguyên nhân khiến nhiều doanh nghiệp chật vật trong việc mang hạt gạo ra thế giới là do những rào cản từ Nghị định 109.

Ông Thành nêu dẫn chứng trường hợp Công ty Viễn Phú (thương hiệu gạo đặc sản Hoa Sữa) không thể tiếp cận thị trường mà phải ủy thác qua các công ty lớn có đủ điều kiện xuất khẩu. Dù không gặp vấn đề về giá bán và đầu ra nhưng công ty này đang “ngồi trên đống lửa” vì bài toán giấy phép xuất khẩu.

Tiến sĩ Nguyễn Đức Thành cho rằng, việc sửa đổi Nghị định 109 phải theo hướng tới tạo điều kiện tối đa cho các doanh nghiệp tham gia xuất khẩu. Đồng thời, phản ánh được tính đa dạng của thị trường chứ không mang tính rập khuôn mà các doanh nghiệp phải tuân thủ như hiện nay.

Bởi thị trường rất đa dạng, một số doanh nghiệp có thị trường ngách riêng, sản phẩm chất lượng cao, giá cao nhưng không thỏa mãn những điều kiện đó. Do vậy, nếu không “cởi trói” những quy định trên thì các doanh nghiệp này sẽ mất cơ hội xuất khẩu, ngành gạo sẽ khó dịch chuyển trên bậc thang giá trị.

Trên tinh thần đó, VEPR đề xuất bãi bỏ một loạt các quy định về quy mô kho bãi, vùng nguyên liệu… trong Nghị định 109.

“Điều này không có nghĩa các doanh nghiệp xuất khẩu trong tương lại không có những điều kiện đó. Ở đây, chúng tôi muốn nhấn mạnh là không cần quy định chặt bằng các văn bản pháp luật. Bởi trên thực tế, để đáp ứng nhu cầu của các thị trường nhập khẩu, tự doanh nghiệp cũng phải đảm bảo một số điều kiện nhất định”, ông Nguyễn Đức Thành nhấn mạnh.

Đầu tháng 1/2017, theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Công Thương đã ký quyết định bỏ quy hoạch thương nhân xuất khẩu gạo và thành lập nhóm soạn thảo Nghị định sửa đổi bổ sung một số điều về điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo.

Thanh Hằng