Phải biết học từ những thất bại trong quản lý

Đó là những trăn trở của GS.TSKH Nguyễn Văn Thâm (Học viện Hành chính Quốc gia) khi trao đổi với Báo Điện tử Chính phủ xung quanh Đề án Tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ năng lực, phẩm chất và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ và công tác cán bộ được Hội nghị Trung ương 7 khoá XII cho ý kiến.

Quyền lực và văn hoá trong thực hiện quyền lực

GS. Nguyễn Văn Thâm

GS. Nguyễn Văn Thâm ủng hộ quan điểm cho rằng cần phải kiểm soát quyền lực Nhà nước trong xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của nước ta. Bởi lẽ nếu không kiểm soát thì tình trạng lạm quyền, thậm chí lộng quyền sẽ ngày càng tăng trong bộ máy hành pháp.

Bên cạnh đó, quyền lực và văn hoá là các yếu tố luôn xen kẽ cùng tác động lên hiệu quả quản trị. Nếu không có một môi trường văn hoá tốt, thích hợp sẽ khó có điều kiện để tạo ra một cơ chế kiểm soát quyền lực tốt.

Quyền lực có nhiều loại khác nhau và văn hoá là nền tảng để hiểu các loại quyền lực cũng như để biết chúng đã được sử dụng có đúng hay không, hay đã bị lạm dụng. Đó là những hiểu biết liên quan đến nền tảng văn hoá mà các nhà quản lý cần học tập để có thể nâng cao nghệ thuật lãnh đạo của mình.

GS. Nguyễn Văn Thâm cho rằng, do các tình huống và môi trường văn hoá của hoạt động quản lý luôn thay đổi nên các nhà quản lý muốn làm tốt nhiệm vụ của mình sẽ phải học tập liên tục.

“Thời gian qua, đây đó đã có một số trường hợp buông lỏng quản lý, thực chất là không sử dụng đúng quyền lực để bảo đảm cho việc thực thi công vụ có kết quả. Cũng không ít trường hợp quyền lực bị lạm dụng vì lợi ích nhóm. Tận dụng quyền lực có được, nhiều người đã tham nhũng của công, gây lãng phí cho công quỹ, đã ra các quyết định bổ nhiệm một số cán bộ không bảo đảm nguyên tắc, điều kiện tiêu chuẩn như Uỷ ban Kiểm tra Trung ương đã chỉ ra trong một số cuộc thanh tra gần đây. Có người gọi đó là tham nhũng chính sách”.

“Tình trạng đó để lại những hệ luỵ mà hiện chúng ta đang phải ra sức khắc phục. Hàng chục vụ đại án tham nhũng làm thiệt hại công quỹ đến hàng chục nghìn tỷ đồng đang được điều tra để đưa ra xét xử, trong đó có không ít vụ mà can phạm là cán bộ có chức, có quyền. Nếu rèn luyện tốt, không đam mê quyền lực, biết làm chủ bản thân, làm chủ các nguyên tắc đạo đức thì người ta cũng sẽ không lạm dụng quyền lực trong công vụ”, GS. Nguyễn Văn Thâm nhấn mạnh.

Cán bộ phải biết khắc phục sai lầm từ những bài học thực tế

“Phải khẳng định rằng trong những năm gần đây chúng ta làm được nhiều việc. Công cuộc Đổi mới của chúng ta đạt được những thành tựu không thể phủ nhận. Điều này cũng được bạn bè quốc tế ghi nhận. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng còn nhiều điều đáng phải suy nghĩ. Chúng ta hiện đang có một đội ngũ cán bộ, công chức rất cồng kềnh. Và bộ máy này theo đánh giá chung là làm việc không hiệu quả. Nói nhẹ đi là chưa hiệu quả với nhiều quyết định kém hiệu lực. Đánh giá này là của Đảng, của Nhà nước. Và theo tôi đó là sự đánh giá chính xác, nghiêm túc. Cái mất còn là sự lãng phí, là nạn tham nhũng… và lòng tin của nhân dân”, GS. Thâm chỉ rõ.

Nhận định về lý do bộ máy nhà nước của chúng ta làm việc không hiệu quả, GS. Nguyễn Văn Thâm cho rằng đó là do nhiều người trong bộ máy, đặc biệt là cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý ở nhiều ngành, nhiều cấp quản lý không tốt, điều hành không tốt. Thậm chí có những người chưa biết quản lý, chưa biết điều hành bộ máy hiệu quả nhưng lại được làm công việc quản lý, điều hành. "Nếu đưa một con thuyền ra biển lớn mà người cầm lái kém hiểu biết thì tai hoạ là điều khó tránh và sẽ khôn lường. Nhất là trên con thuyền đó đang có hàng triệu con người gửi gắm niềm hy vọng và số phận”, GS Thâm nói.

Là người Việt Nam, sống trong thời đại Hồ Chí Minh, mỗi người tự phải thấm nhuần những lời dạy của Bác, trong suy nghĩ, trong mỗi hành động. “Nhiều người ngoài miệng rất thuộc lời dạy của Bác, nhưng trong cách làm hằng ngày, trong cách xử lý những công việc cụ thể thuộc phạm vi, chức trách của một người cán bộ, công chức thì lại không phải thế. Điều này chứng tỏ việc đào tạo, bồi dưỡng, tuyển chọn, bổ nhiệm, sử dụng, đánh giá cán bộ, công chức của chúng ta đang có vấn đề”, GS. Thâm nêu ví dụ.

Năm 1948, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết cuốn “Sửa đổi lối làm việc”, Người đề tên tác giả là XYZ. Nhiều tiêu cực của cán bộ, công chức đã được Bác phê phán từ những năm đó. Sau 70 năm, nạn quan liêu, hách dịch, lạm quyền, lãng phí, tham nhũng, “hình thức chủ nghĩa”, “quan cách mạng”… từng được Bác cảnh báo, phê phán vẫn đang hiện hữu.

“Nhiều cán bộ đã để mất đi cách học tập từ các thất bại, mất đi thói quen học qua phân tích, mổ xẻ những sai lầm để rút kinh nghiệm vì sao lại có những sai lầm đến thế trong quản lý. Theo tôi, đó là điều rất đáng lo”, GS. Nguyễn Văn Thâm trăn trở.

Cũng theo GS. Thâm, nếu không học được cách khắc phục sai lầm từ những bài học thực tế thì sai lầm sẽ ngày càng nhiều, ngày càng lớn như chúng ta đang chứng kiến trong nhiều lĩnh vực.

Đã đến lúc phải kiên quyết thay đổi chương trình và cách thức huấn luyện cán bộ của chúng ta. Cần giảm bớt đi những phần lý thuyết có tính hàn lâm và thay vào đó là những nội dung về kỹ năng như: Cách thiết lập kế hoạch cho công việc, cách lựa chọn những việc cần làm để không làm mất đi sự cân bằng cần thiết trong quá trình điều hành, kỹ năng đánh giá các chính sách trước khi triển khai, cách xử lý các xung đột trong thực tế, kỹ năng giao tiếp, nhất là với công dân…

“Chúng ta cần có một đội ngũ cán bộ công chức được đào luyện trong thực tế, có khả năng làm việc, có trình độ chuyên môn cụ thể. Muốn có đội ngũ này cần phải thay đổi cách tuyển chọn và đánh giá cán bộ mà chúng ta đang có. Cán bộ phải được tuyển chọn theo những tiêu chuẩn cụ thể gắn với yêu cầu công việc và việc đào tạo, bồi dưỡng họ lại càng cần phải như thế. Tuyển chọn cán bộ theo tiêu chuẩn chung chung, đánh giá cũng theo tiêu chuẩn chung chung, bồi dưỡng họ cũng chung chung thì hệ quả mà chúng ta đang phải gánh chịu là điều dễ hiểu”, GS. Nguyễn Văn Thâm phân tích.

Và cuối cùng, theo GS. Thâm, công tác cán bộ là của Đảng. Người dân đang chờ đợi lời Bác dặn "Đảng viên phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân” trở thành hiện thực.