Áp thuế bán phá giá giày dép đang gây chia rẽ EU

Áp thuế bán phá giá giày dép với Việt Nam và Trung Quốc đang gây chia rẽ EU. Ảnh minh họa

EU cho rằng việc áp thuế này như là biện pháp để chống bán phá giá, cũng tương tự như lý do đã đưa ra để hạn chế hàng dệt may từ Trung Quốc, vụ việc đã được biết đến với cái tên "Cuộc chiến áo lót" vào năm 2005. Tuy nhiên, lần này EU khó có thể lập luận rằng sự trợ giúp của Chính phủ Trung Quốc cho ngành công nghiệp sản xuất giày dép mang lại lợi thế cho nước này đối với châu Âu hơn là việc chi phí lao động thấp mang lại. Đây chính là lý do thuận lợi để Trung Quốc nộp đơn phản đối EU lên WTO.

Tuy nhiên, trong bối cảnh châu Âu đang suy thoái, đặc biệt là Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Italia, động thái của EU tạo cảm giác do yếu tố chính trị. Ví dụ như Tây Ban Nha, do khủng hoảng, tỷ lệ thất nghiệp lên tới gần 20%. Nếu thất nghiệp tăng lên, đặc biệt là do sự cạnh tranh của Trung Quốc, thì sẽ dẫn đến phản ứng rất tiêu cực của công chúng Tây Ban Nha.

Ngành sản xuất giày dép là ngành công nghiệp tương đối lớn ở Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Italia cũng như nước mới gia nhập EU là Rumani. Theo số liệu năm 2007, Italia có trên 10.000 công ty sản xuất giày dép, Tây Ban Nha có trên 4.000 và Bồ Đào Nha có gần 3.000 công ty. Sản xuất giày dép của 3 nước này sử dụng khoảng 350.000 lao động. Tuy nhiên, ngành công nghiệp này đã suy giảm trong những thập niên gần đây do sự cạnh tranh từ các nhà sản xuất giá thấp như Trung Quốc. Kể từ năm 1995, do sự cạnh tranh quốc tế, Italia đã mất đi khoảng 5.000 công ty sản xuất giày dép.

EU đưa ra quyết định mà không được sự đồng lòng. Các quốc gia nhập khẩu giày dép ban đầu không bác bỏ đề xuất. Tuy nhiên, Uỷ ban EU thuyết phục rằng đưa ra vấn đề này nhằm giúp các nhà sản xuất có một cơ hội khi đang suy thoái và các nước thành viên EU nên đoàn kết cùng nhau chống lại các nước không phải là thành viên EU, vì một nước thành viên nào đó không thể biết khi nào mình lại cần sự ủng hộ của các nước thành viên khác.

Tuy nhiên, còn động lực khác đằng sau cả "Cuộc chiến giày dép" và "Cuộc chiến áo lót". Sản xuất giày dép và hàng dệt may là một trong những công việc đòi hỏi ít kỹ năng, sử dụng nhiều lao động và thường là bước đi đầu tiên cho một tiến trình hướng đến công nghiệp hoá hiện đại. Ví dụ như cả Hàn Quốc và Nhật Bản đầu tiên cũng phát triển lĩnh vực sản xuất có kỹ năng thấp và sử dụng nhiều lao động này vào giữa những năm 1950 trên con đường trở thành cường quốc công nghiệp.

Do đó có vẻ khác thường khi các nền kinh tế châu Âu, đặc biệt là các nền kinh tế phát triển như Italia, lại cứng rắn như thế trong việc bảo vệ việc làm ở lĩnh vực sản xuất giày dép (năm 2006, tiền công của lĩnh vực giày dép ở Tây Ban Nha chỉ chiếm 0,8%, Italia chiếm 1,7% và Bồ Đào Nha chiếm 3,6% tổng tiền công của lĩnh vực sản xuất).

Các nền kinh tế châu Âu - đặc biệt là Italia, nước cứng rắn nhất trong việc tiếp tục áp thuế - thực tế là lo ngại về vấn đề sở hữu trí tuệ. Ở Trung Quốc, có nhiều nhà máy hoàn toàn chỉ sản xuất nhái các sản phẩm thời trang đắt tiền của châu Âu, đôi khi rất công khai. Do đó, EU cũng gửi một thông điệp đến Trung Quốc rằng nếu không nghiêm túc hạn chế việc vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, EU sẽ tiếp tục áp thuế đối đối với những mặt hàng làm đau đầu Bắc Kinh, đó là các sản phẩm có chi phí thấp.

Tranh cãi về giày dép của châu Âu cũng đặt ra câu hỏi đối với Việt Nam, nước xuất khẩu khoảng 3,2 tỷ USD giày dép trong 3 quý đầu năm 2009, tuy đã giảm 14% so với cùng kỳ năm trước, trong đó khoảng một nửa là vào châu Âu. Kinh tế Việt Nam đang phát triển nhanh theo mô hình dựa trên chi phí thấp, sử dụng nhiều lao động và xuất khẩu. Mặc dù quy mô nhỏ, Việt Nam vẫn sản xuất nhiều giày dép da hơn tất cả các nước khác, kể cả Ấn Độ và Brazil.

Việt Nam, cũng là thành viên WTO, sẽ có lợi nếu vụ kiện của Trung Quốc thành công. Hiện tại, Trung Quốc chịu thuế suất 16,5%, trong khi Việt Nam chịu thuế suất 9,7%. Nếu WTO huỷ bỏ các loại thuế này, sân chơi sẽ bình đẳng hơn và Việt Nam sẽ trực tiếp cạnh tranh với Trung Quôc. Trước khi EU quyết định áp dụng lại thuế này, ngành công nghiệp giày dép của Việt Nam ước tính doanh thu trong năm 2010 sẽ tăng 15-20%. Hơn nữa, tốc độ tăng trưởng nhanh của Việt Nam cho thấy rằng Việt Nam có thể tìm ra con đường riêng của mình trong thương mại toàn cầu.

Bất kể Trung Quốc và EU có thể đàm phán thoả hiệp được với nhau hay không hay WTO phán quyết như thế nào thì vụ tranh cãi giày dép này cũng cho thấy một tình trạnh khó khăn chung mà Trung Quốc và EU sẽ đối mặt.

                                                                                                                                       Đức Linh