Các chất xúc tác cho sự dao động giá vàng

Ảnh minh họa

Trước hết, để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến giá vàng, cần nhìn lại lịch sử giá vàng thế giới. Trong quá trình phát triển của xã hội loài người, sự hình thành và phát triển của tiền giấy tại các quốc gia trên thế giới tuy là bước phát triển tất yếu, nhưng cũng gây trở ngại cho hoạt động thanh toán quốc tế, và nhiều giải pháp đã được đưa ra. Trong đó, giải pháp hiệu quả nhất là dựa vào vàng.

Trong thế kỷ 17-18, phần lớn đồng tiền của các nước Tây Âu đều tự do chuyển đổi qua vàng theo một tỉ lệ cố định như đã thỏa thuận giữa các quốc gia, điều này đã mang lại sự ổn định về thương mại và đầu tư quốc tế.

Suốt từ năm 1792 đến năm 1833, giá vàng thế giới ổn định ở mức 19,39 USD/oz do Vương Quốc Anh thông qua chế độ bản vị vàng nhằm kiềm chế tác động tiêu cực của chiến tranh Napoleon 1789-1816.

Kể từ năm 1968, kinh tế Mỹ bắt đầu gặp khó khăn và USD mất giá mạnh, đẩy giá vàng tăng đột biến lên 126 USD/oz và đạt mức trung bình 97,32 USD/oz vào năm 1973, buộc IMF phải xem xét lại hệ thống tỉ giá.

Tháng 3/1973, cuộc họp các nước thành viên IMF đã quyết định nới lỏng biên độ dao động tỉ giá và chấm dứt chế độ bản vị vàng. Kể từ thời điểm này, vàng không còn là phương tiện tiền tệ quốc tế và chỉ được coi là một loại hàng hóa, cơ chế tỉ giá thả nổi bắt đầu được hình thành và từng bước áp dụng tại nhiều quốc gia.

Cũng từ năm 1973, giá vàng thế giới bắt đầu lên xuống thất thường, tăng mạnh trong giai đoạn bất ổn và hạ nhiệt khi kinh tế thế giới ổn định. Từ tháng 10/1973 đến tháng 3/1974, giá dầu thế giới tăng gấp 4 lần, chủ yếu do khủng hoảng dầu lửa, lượng dầu khai thác tại các nước OPEC trong sản lượng dầu thế giới giảm từ trên 50% vào văm 1973 xuống 30% vào năm 1985.

Là quốc gia tiêu thụ dầu lớn nhất thế giới, giá dầu mỏ tăng đã tác động nghiêm trọng đến nền kinh tế Mỹ trong những năm 1970, đẩy giá vàng thế giới tăng vọt lên 850 USD/oz vào tháng 1/1980. Từ đầu những năm 1980 và những năm tiếp theo, kinh tế Mỹ đã lấy lại đà phục hồi, nên giá vàng thế giới đã hạ nhiệt dần cho đến năm 2001, nhưng không ổn định như trước đây do nhiều nước trên thế giới bắt đầu nới lỏng kiểm soát các dòng vốn quốc tế và thả nổi giá vàng theo cách làm của Mỹ. 

Lo ngại về khủng hoảng nợ công tại Mỹ và khu vực euro, giá vàng thế giới đã lập kỷ lục mới 1.814,90 USD/oz vào đầu tháng 10/2012 sau khi Mỹ tung ra gói kích thích định lượng QE3, nhưng đang giảm trở lại. Theo báo cáo của UBS AG tại London, Anh, bức tranh xám xịt của kinh tế thế giới và sức mua giảm mạnh có thể tiếp tục hỗ trợ vàng tăng giá.

Ngoài tác động của nền kinh tế Mỹ và giá USD, giá vàng thế giới cũng chịu tác động của một số sự kiện khác, đặc biệt là các cuộc khủng hoảng kinh tế khu vực như khủng hoảng tài chính Nhật Bản 1995, khủng hoảng kinh tế châu Á 1997, khủng hoảng nợ châu Âu và khủng hoảng chính trị tại các nước Trung Đông hiện nay.

Các chất xúc tác chính

Lịch sử giá vàng thế giới cho thấy, sự lên xuống của giá vàng thế giới thường dựa vào một hay một vài nền kinh tế chủ chốt, mà yếu tố chi phối hiện nay vẫn đang là kinh tế Mỹ và sự lên xuống đi kèm của USD.

Như vừa đưa tin, ngày 22/10, giá vàng thế giới giảm xuống mức thấp nhất trong hơn một tháng, trong bối cảnh các nhà đầu tư chuyển hướng sang đồng USD và coi đây là nơi trú ẩn an toàn, sau khi lãi suất trái phiếu của Mỹ trượt xuống, làm dấy lên những lo ngại về sức khỏe của nền kinh tế toàn cầu. Điều này cũng đồng nghĩa với toàn bộ mức tăng điểm mà thị trường vàng có được sau khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) công bố gói QE3 hồi đầu tháng 9 đã bị xóa sạch.

Bên cạnh đó, vàng là một loại hàng hóa, do đó dao động giá của vàng phải được xem xét dựa trên các yếu tố tác động của cung và cầu.

Về cầu, 2 quốc gia tiêu thụ vàng chủ chốt hiện nay vẫn là Trung Quốc và Ấn Độ. Tại 2 đất nước này, vai trò là tài sản truyền thống và giá trị cất giữ của vàng tiếp tục được ưu tiên. Tuy nhiên, với bước tăng trưởng kinh tế có phần suy giảm, nhu cầu kim loại quý đang tỏ ra èo uột hơn kỳ vọng.  Nhu cầu trong tương lai tại 2 quốc gia này sẽ có ảnh hưởng vật chất tới giá vàng.

Về nguồn cung, thăm dò, tìm kiếm và khai thác vàng là những hoạt động khá tốn kém. Đó là nguyên nhân tại sao mà lượng cung vàng lại bị hạn chế. Tuy nhiên, chính sự khan hiếm này lại khiến vàng trở lên hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư. Quy mô tại các mỏ vàng chủ chốt đang ngày bị thu hẹp và lượng cung từ đó cũng suy giảm đi nhiều. Trong khi đó, việc khai thác các mỏ vàng mới lại khá là hạn chế. Kết quả là, sự bất cân bằng trong cung- cầu sẽ tác động không nhỏ tới giá vàng.

Sự biến động của giá dầu cũng được xem là “chất xúc tác” cho giá vàng. Hiện căng thẳng tại Trung Đông giữa Iran và Israel có thể đẩy thế giới lâm vào một cuộc chiến tranh mới. Thông thường, vào thời điểm bất ổn, vàng sẽ trở thành hàng rào phòng thủ truyền thống hữu hiệu và là nơi bảo vệ tài sản an toàn nhất. Do đó, tình hình căng thẳng leo thang tại Iran đang có những tác động hữu hình tới thị trường vàng.

Khủng hoảng nợ châu Âu cũng là “chất xúc tác” đáng kể đối với sự dao động giá vàng. Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) có thể hỗ trợ cho đà tăng của đồng USD nếu như khủng hoảng nợ châu Âu lại bị thồi bùng lên một lần nữa. Nhu cầu đồng dollar sẽ khiến giá vàng trượt giảm. Trong suốt thời gian qua, sự bất ổn trên thị trường tiền tệ đã ảnh hưởng xấu tới nhu cầu đồng USD và euro trong khi giá vàng lại được hưởng lợi nhiều nhất.

Lam Chi