Thứ trưởng Ngoại giao nói về chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Hoa Kỳ

Chủ tịch nước Trần Đại Quang và Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama. Ảnh: TTXVN

Xin Thứ trưởng đánh giá về những kết quả nổi bật nhất của chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Obama?

Thứ trưởng Hà Kim Ngọc: Chuyến thăm chính thức Việt Nam của Tổng thống Barack Obama cùng Đoàn đại biểu cấp cao Chính phủ Hoa Kỳ đã kết thúc thành công với 6 kết quả nổi bật:

Thứ nhất, về chính trị-ngoại giao, hai bên đã ra Tuyên bố chung nhất trí tăng cường quan hệ đối tác toàn diện theo hướng thực chất, hiệu quả, bền vững vì lợi ích hai nước, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển trong khu vực và thế giới. Tuyên bố chung đã tái khẳng định cam kết của hai bên trong việc tuân thủ Hiến chương Liên Hợp Quốc, tôn trọng luật pháp quốc tế, tôn trọng thể chế chính trị, độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của mỗi nước. Tổng thống Obama khẳng định dù chính quyền mới là của đảng nào, chính sách với Việt Nam sẽ được tiếp tục.

Thứ hai, về kinh tế, kết quả đáng chú ý nhất là hai bên nhất trí cao lấy hợp tác phát triển làm trọng tâm của quan hệ hai nước trong thời gian tới; theo đó hai nước sẽ tập trung hợp tác nhiều hơn vào lĩnh vực thương mại, đầu tư, khoa học công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực, chống biến đổi khí hậu. Chủ trương này được minh chứng bằng những thỏa thuận kinh tế lớn với trị giá lên tới 16,3 tỷ USD mà hai bên đạt được nhân chuyến thăm trong lĩnh vực hàng không và điện gió. Tổng thống Obama khẳng định quyết tâm thúc đẩy Quốc hội Hoa Kỳ thông qua Hiệp định TPP trong năm 2016, đồng thời cam kết hỗ trợ Việt Nam về kỹ thuật để triển khai có hiệu quả Hiệp định TPP; tiếp tục mở cửa thị trường Hoa Kỳ cho hàng hóa Việt Nam; xem xét thuận lợi việc nhập xoài, vú sữa.

Thứ ba, về quốc phòng-an ninh, Tổng thống Obama đã tuyên bố dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm vận vũ khí sát thương với Việt Nam. Như vậy, tàn dư cuối cùng của chiến tranh lạnh đã được loại bỏ. Việt Nam và Hoa Kỳ cũng đã ký Thư thỏa thuận về hỗ trợ trong lĩnh vực thực thi pháp luật và tư pháp. Hai bên cũng nhất trí gia tăng hợp tác trong lĩnh vực cảnh sát biển, cứu hộ, cứu nạn, ưu tiên cao hơn cho hợp tác giải quyết hậu quả chiến tranh. Tổng thống Obama cam kết Hoa Kỳ sẽ hợp tác với Việt Nam để xử lý chất độc dioxin tại sân bay Biên Hòa sau khi hai bên đã thành công trong dự án tương tự ở sân bay Đà Nẵng cũng như trong vấn đề rà phá bom mìn.

Thứ tư, hai bên cũng đạt được một số thỏa thuận hợp tác về giáo dục-đào tạo, trong đó có việc thành lập Đại học Fulbright Việt Nam với mục tiêu xây dựng trường trở thành trường đại học chất lượng cao và đạt chuẩn quốc tế; Thỏa thuận khung về việc Việt Nam cho phép các tình nguyện viên Hoa Kỳ vào dạy tiếng Anh ở Hà Nội và TPHCM trong khuôn khổ Chương trình Hòa bình; gia tăng trao đổi sinh viên hai nước. Tổng thống Obama mong muốn có nhiều sinh viên Hoa Kỳ đến Việt Nam.

Thứ năm, hai bên cũng thống nhất được một số nội dung quan trọng trong lĩnh vực khoa học-công nghệ và y tế: Ký kết bản thỏa thuận liên quan triển khai thủ tục hành chính trong khuôn khổ Hiệp định về sử dụng hòa bình năng lượng hạt nhân (Hiệp định 123) và một số thỏa thuận khác liên quan đến các dự án dầu khí, điện mặt trời và điện gió. Hai bên nhất trí tăng cường hợp tác trong việc ngăn chặn, phát hiện và ứng phó với các mối đe dọa từ đại dịch; Hoa Kỳ cũng cam kết ủng hộ Việt Nam tăng cường năng lực về y tế biển đảo.

Thứ sáu, hai bên nhất trí tăng cường phối hợp xử lý các thách thức chung ở khu vực và toàn cầu, bao gồm các vấn đề liên quan đến Biển Đông, biến đổi khí hậu, phát triển bền vững, chống buôn bán động vật hoang dã, chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt và gìn giữ hòa bình.

Về Biển Đông, hai bên khẳng định lại lập trường đã nêu trong Tuyên bố Sunnylands của Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN-Hoa Kỳ tháng 2/2016. Hai bên đã ra Công bố chung về đối tác Việt Nam-Hoa Kỳ trong lĩnh vực chống buôn bán động vật hoang dã và biến đổi khí hậu. Hoa Kỳ cũng cam kết tích cực phối hợp và hỗ trợ Việt Nam tổ chức thành công Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác APEC vào năm 2017.

Những bước phát triển tích cực trong quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ đạt được chỉ 10 tháng sau chuyến thăm lịch sử tới Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, là kết quả của những nỗ lực to lớn của hai phía và chủ trương đúng đắn của Việt Nam về việc “Gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai” như Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nói với Tổng thống Obama trong cuộc hội đàm tại Nhà Trắng vào tháng 7/2015.

Trong chuyến thăm, được biết hai nước có một số thỏa thuận về tăng cường quan hệ giáo dục-đào tạo, trong đó Việt Nam đã cấp giấy phép cho Trường Đại học Fulbright Việt Nam và cho phép tình nguyện viên Hoa Kỳ vào dạy tiếng Anh ở Việt Nam theo Chương trình Hòa bình. Xin Thứ trưởng cho biết nội dung và ý nghĩa của Hiệp định này?

Thứ trưởng Hà Kim Ngọc: Chương trình Hòa bình của Hoa Kỳ (viết tắt là PC), là một chương trình lớn của Chính phủ Hoa Kỳ, được Quốc hội cấp ngân sách để thực hiện việc cử tình nguyện viên tới các nước trên thế giới với một chương trình phong phú, trong đó có dạy tiếng Anh. Hiện có 141 quốc gia trên thế giới tiếp nhận chương trình này, trong đó ở khu vực có Trung Quốc, Campuchia, Thái Lan, Myanmar…

Với Việt Nam, trong chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Thủ tướng Chính phủ Phan Văn Khải năm 2005, phía Hoa Kỳ đã đề nghị Chính phủ ta cho phép tình nguyện viên vào Việt Nam. Trải qua một thời gian dài trao đổi, thương lượng, đến nay hai nước đã ký Hiệp định khung cho phép các tình nguyện viên của PC vào dạy tiếng Anh ở Hà Nội và TPHCM. Hiệp định khung quy định rõ các tình nguyện viên phải tuân thủ luật pháp Việt Nam, không có bất cứ hoạt động nào xâm hại an ninh Việt Nam và chịu sự quản lý của cơ quan hữu quan Việt Nam. Để triển khai, hai bên cần tiếp tục đàm phán để đạt thỏa thuận thực thi với các nội dung cụ thể, ví dụ số lượng tình nguyện viên, chương trình giảng dạy, ở cơ sở nào…

Xin Thứ trưởng cho biết nội dung chính của Ý định thư về Sáng kiến lưu trữ thiết bị y tế và nhân đạo mà hai bên đã ký kết trong chuyến thăm?

Thứ trưởng Hà Kim Ngọc: Cái tên đã nói rõ nội dung của Ý định thư rồi. Theo đó, hai bên sẽ tiếp tục trao đổi về một địa điểm lưu trữ các trang thiết bị y tế, giường, lều bạt, thuốc men, dụng cụ cứu hộ phục vụ các hoạt động hỗ trợ nhân đạo và cứu trợ thảm họa thiên tai, dịch bệnh... Tuyệt nhiên đây không phải là căn cứ và không có sự hiện diện của nhân viên Hoa Kỳ.

Trong chuyến thăm vừa qua, Tổng thống Hoa Kỳ đã tuyên bố dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí tới Việt Nam. Thứ trưởng đánh giá thế nào về việc này của Hoa Kỳ?

Thứ trưởng Hà Kim Ngọc: Như các bạn đều biết, hơn 20 năm sau khi hai bên tuyên bố thiết lập quan hệ ngoại giao (tháng 7/1995), sự tồn tại của một lệnh cấm vận- di sản của thời kỳ chiến tranh lạnh- là điều bất bình thường. Việc Tổng thống Obama dỡ bỏ lệnh cấm vận này là một bước tiến quan trọng trong quan hệ, như ông nói trong cuộc gặp lãnh đạo cấp cao ta là sự phát triển tự nhiên trong hợp tác Việt Nam-Hoa Kỳ. Quyết định này cho thấy quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ đã được bình thường hóa với đúng nghĩa của nó, tạo điều kiện thúc đẩy hợp tác toàn diện giữa hai bên, trong đó có hợp tác quốc phòng, góp phần xây dựng lòng tin giữa hai nước.

Đối với Việt Nam, quyết định này đã giúp đa dạng hóa nguồn cung vũ khí, trang thiết bị quân sự.

Tôi muốn nhấn mạnh chính sách nhất quán của Việt Nam là hòa hiếu, chủ trương giải quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, ngoại giao và pháp lý. Mục đích của nước ta tăng cường năng lực quốc phòng là để bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Phòng vệ là quyền chính đáng của các quốc gia được luật pháp quốc tế quy định rõ. Tôi tin diễn biến mới này sẽ đóng góp cho hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở khu vực và thế giới.

Được biết, Thứ trưởng là người trực tiếp tham gia vào việc đón đoàn Tổng thống Obama, xin Thứ trưởng chia sẻ cảm nghĩ về chuyến thăm?

Thứ trưởng Hà Kim Ngọc: Tôi đã tham gia tiễn Tổng thống Obama ở sân bay Tân Sơn Nhất và có 3 cảm nhận:

Đến giờ phút này, chúng tôi có thể nói chuyến thăm đã thành công. Thành công với khách và thành công với chúng ta- nước chủ nhà. Các hoạt động nhìn chung diễn ra suôn sẻ; kết quả đạt được khá thực chất; mặc dù hai bên vẫn còn những khác biệt. Tổng thống Obama và đoàn cấp cao Hoa Kỳ rời Việt Nam với sự trân trọng, ấn tượng tốt đẹp về nội dung, chương trình làm việc, đặc biệt là các cuộc gặp và trao đổi rất hiệu quả với các đồng chí lãnh đạo cấp cao ta với tinh thần tôn trọng lẫn nhau, sự đón tiếp trọng thị mà phía Việt Nam dành cho đoàn, cũng như sự mến khách của nhân dân Việt Nam. Tổng thống Obama đã đặt tay lên trái tim mình và nói: “Tôi thực sự xúc động. Tình cảm của nhân dân Việt Nam đã lay động trái tim tôi. Tôi cảm thấy gần gũi với đất nước này hơn bao giờ hết”.

Về quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ, đây là cột mốc mới trên con đường hai nước thực hiện Tuyên bố tầm nhìn chung tháng 7/2015 trong chuyến thăm lịch sử Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Đối với phía Hoa Kỳ, chuyến thăm thể hiện bước tiến dài trong tư duy của các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ với Việt Nam kể từ chuyến thăm Việt Nam năm 2006 của Tổng thống Bush, đó là: Tôn trọng thể chế chính trị của Việt Nam; tôn trọng lãnh đạo Việt Nam (Tổng thống Obama đã gặp cả 4 lãnh đạo cấp cao Việt Nam); tôn trọng, trân trọng Chủ tịch Hồ Chí Minh, vị Anh hùng Dân tộc- danh nhân được UNESCO tôn vinh qua việc Tổng thống Obama thăm nhà sàn Bác Hồ.

Sự chủ động của Việt Nam trong triển khai chính sách với các nước lớn, các đối tác quan trọng, trong đó có Hoa Kỳ. Trong vài năm qua, các đồng chí lãnh đạo cấp cao ta đều đã thăm Hoa Kỳ và tiếp xúc với lãnh đạo Hoa Kỳ tại các diễn đàn đa phương, khu vực, tạo xung lực mạnh mẽ cho quan hệ. Chỉ 10 tháng sau khi Tổng Bí thư thăm Hoa Kỳ, hầu hết các lĩnh vực đều có tiến triển. Đại sứ Ted Osius nói với tôi khi chuyên cơ sắp hạ cánh sân bay Nội Bài đêm 22/5: "Chuyến thăm Hoa Kỳ rất thành công của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khiến Tổng thống Obama quyết định có chuyến thăm này"./.