Cấp bách chống hạn miền Trung

Ảnh minh họa

Diện tích đất “chết” vì hạn lớn

Theo Tổng cục Thủy lợi, hạn hán, thiếu nước bắt đầu xuất hiện từ đầu tháng 6/2019 ở khu vực Bắc Trung Bộ. Do có đợt mưa đầu tháng 7, tình trạng hạn hán, thiếu nước tạm thời chấm dứt nhưng xuất hiện trở lại ở Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên-Huế.

Ở khu vực Nam Trung Bộ, tình trạng hạn hán, thiếu nước xuất hiện tại Bình Định từ giữa tháng 6, đến đầu tháng 7 đã xuất hiện thêm ở các địa phương Quảng Nam, Quảng Ngãi, Phú Yên và Khánh Hòa.

Cụ thể, ở khu vực Bắc Trung Bộ, lúc cao điểm nhất là cuối tháng 6 có khoảng 21.600 ha bị ảnh hưởng hạn hán, thiếu nước, chiếm 4,5% diện tích gieo trồng của khu vực. Hiện tình trạng hạn hán, thiếu nước ở mức độ nhẹ hơn so với thời gian cuối tháng 6/2019.

Ở khu vực Nam Trung Bộ, diện tích bị ảnh hưởng hạn hán, thiếu nước là 16.300 ha, chiếm 4,6% diện tích gieo trồng; trong đó, diện tích cây trồng bị chết trên 500 ha. Nắng nóng kéo dài cũng đã ảnh hưởng đến việc cấp nước sinh hoạt cho gần 114.000 hộ dân nông thôn.

Tính đến thời điểm này, tình hình khô hạn chưa có chuyển biến gì tích cực hơn. Hàng chục nghìn ha lúa và cây màu tiếp tục đối mặt với tình trạng hạn hán phải điều chỉnh kế hoạch sản xuất, thậm chí có diện tích mất trắng. Điển hình như Bình Định có 2.780 ha; trong đó 2.670 ha đang thực hiện các giải pháp chống hạn, khoảng 116 ha canh tác ngoài vùng công trình thủy lợi đã bị chết; Phú Yên 3.236 ha thiếu nước đang được tích cực chống hạn, 28 ha mất trắng... Thậm chí, tại Ninh Thuận, do không chủ động được nước tưới địa phương đang có hơn 1.500 ha đất sản xuất nông nghiệp phải ngưng sản xuất, thậm chí cũng không thể chuyển đổi sang trồng các loại cây trồng ngắn ngày hay dài ngày.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho biết, theo Tổ chức Khí tượng thế giới, năm nay là năm nắng nóng kỷ lục nhất trong 140 năm qua. Nắng nóng liên tục kéo dài kèm theo độ ẩm thấp, gió Foehn Tây Nam thổi mạnh nên lượng nước bốc hơi rất lớn, trong khi lượng mưa ít. Điều này dẫn tới nhu cầu nước tưới tăng, đồng thời làm giảm lượng nước hồ chứa.

Khu vực Trung Bộ của Việt Nam, nắng nóng gần như liên tiếp xảy ra, cùng với đó là sự thiếu hụt lượng mưa, dòng chảy nên một số tỉnh đã xảy ra tình trạng hạn hán, thiếu nước. Cụ thể, theo Tổng cục Thủy lợi, tổng lượng mưa từ đầu vụ Hè Thu 2019 đến nay thấp hơn so với trung bình nhiều năm cùng thời kỳ phổ biến từ 5-15%. Dung tích các hồ chứa thủy lợi khu vực Bắc Trung Bộ trung bình đạt phổ biến từ 33-56% dung tích thiết kế, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2018 là 12%.

Theo dự báo, nắng nóng sẽ tiếp tục, diện tích cây trồng có khả năng bị hạn hán, thiếu nước tưới trong vụ Hè Thu 2019 là khoảng 64.800 ha. Địa phương dự kiến sẽ bị hạn hán nặng là Quảng Nam 19.800 ha, Quảng Ngãi 13.000 ha, Bình Định 10.000 ha, Phú Yên 5.000 ha... 

Phối hợp nhiều biện pháp

Chiều 22/7, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường đã có cuộc làm việc với các đơn vị về tình hình hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn vụ Hè Thu, Mùa năm 2019 khu vực Trung Bộ.

Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường yêu cầu, Tổng cục Thủy lợi cần đánh giá thực trạng nhu cầu sử dụng nước sinh hoạt, tính chủ động, bị động của từng nơi để từ đó có các giải pháp phù hợp. Trung tâm Quốc gia Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn xây dựng mô hình hỗ trợ người dân xây dựng bể chứa nước mưa để có thể đảm bảo nước sinh hoạt tối thiểu trong những tháng hạn hán, thiếu nước. Từ đó đánh giá hiệu quả của các mô hình và nhân rộng ra các địa phương.

Cùng với đó, Tổng cục Thủy lợi cần đánh giá thực trạng, năng lực hồ chứa, công trình thủy lợi ở Trung Bộ, điều chỉnh quy trình vận hành liên hồ chứa trong mùa khô để đảm bảo sản xuất.

Cục Trồng trọt cần đánh giá thực trạng, khả năng sản xuất của các vùng; đồng thời, có những khuyến cáo cụ thể với các địa phương về việc cần chuyển bao nhiêu diện tích đất trồng lúa sang cây trồng cạn để không chỉ đảm bảo an toàn trong thiên tai mà còn về thị trường và tính bền vững.

Trước nhu cầu chuyển đổi diện tích của các địa phương, Cục Trồng trọt cũng cần đưa ra những bộ giống cây trồng cạn phù hợp cho chuyển đổi, đặc biệt là các loại cây chịu hạn và khuyến kích chuyển đổi sang trồng cỏ để chăn nuôi đại gia súc.

Trước tình hình trên, ông Nguyễn Văn Tỉnh, Tổng Cục trưởng Tổng cục Thủy lợi đề nghị các địa phương thường xuyên kiểm kê nguồn nước cung cấp cho sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt trên địa bàn. Các địa phương khoanh vùng cụ thể các diện tích có nguy cơ bị hạn hán, thiếu nước, xây dựng kế hoạch cấp nước cụ thể cho từng vùng phục vụ của công trình thủy lợi. Địa phương cần bố trí cơ cấu sản xuất phù hợp với điều kiện nguồn nước, tránh việc mở rộng sản xuất vượt quá năng lực thiết kế công trình.

Đặc biệt, địa phương không thực hiện gieo trồng vùng ngoài công trình thủy lợi phụ trách tưới hoặc vùng phụ trách tưới của công trình thủy lợi nhưng nguồn nước không bảo đảm phục vụ tưới cho cả vụ sản xuất.

Các địa phương tăng cường tuyên truyền trên phương tiện thông tin đại chúng về tình hình nguồn nước, hạn hán, thiếu nước tới người dân; vận động nhân dân trữ nước và sử dụng nước hiệu quả, tiết kiệm.

Tổng cục Thủy lợi sẽ phối hợp với Tập đoàn điện lực Việt Nam, các đơn vị quản lý hồ chứa thủy điện xây dựng và thực hiện kế hoạch điều tiết nước các hồ chứa thủy điện hợp lý, bảo đảm ưu tiên nguồn nước cung cấp cho cả vụ Hè Thu, Mùa 2019.

Theo ông Nguyễn Như Cường, Quyền Cục trưởng Cục Trồng trọt, những năm gần đây ngành luôn động viên, khuyến khích các địa phương chủ động chuyển đổi cơ cấu cây trồng trên những diện tích thường xuyên xảy ra hạn hán, thiếu nước.

Trước tình hình nắng nóng có thể tiếp tục kéo dài, Cục Trồng trọt đề nghị các địa phương tiến hành cơ cấu lại thời vụ, cơ cấu lại giống cho phù hợp với tình hình thực tế. Đối với diện tích lúa không thể cứu vãn được, địa phương chuyển sang trồng lúa Mùa, hoặc chuyển sang cây trồng khác như ngô, rau màu ngắn ngày. Các địa phương chủ động cung ứng hỗ trợ giống, kỹ thuật cho nông dân kịp thời chuyển đổi cho kịp mùa vụ.

Sau vụ Hè Thu này, Cục Trồng trọt sẽ định hướng và đề nghị các địa phương có đánh giá lại những diện tích thường xuyên ảnh hưởng, chuyển đổi sang cây ngắn ngày, chuyển đổi sang cây ăn quả, kết hợp tưới tiết kiệm. Việc chuyển đổi phải được xây dựng căn cơ thành vùng tập trung, tránh chuyển đổi tự phát không thành vùng hàng hóa.

Đỗ Hương