Đổi mới cách dạy và học: Khi các trường tự chủ động

Tại buổi tọa đàm nhằm đánh giá 1 năm thực hiện Nghị quyết 29 do Hội đồng Quốc gia giáo dục và phát triển nhân lực tổ chức, cô Nguyễn Thị Thuận - Hiệu trưởng Trường THCS Tô Hoàng (quận Hai Bà Trưng, Hà Nội) cho biết trong năm học 2014, trường đã bắt đầu triển khai phương pháp “Bàn tay nặn bột”, đồng thời thực hiện các sáng tạo, linh hoạt trong các tiết học truyền thống.

Ví như khi dạy về giai đoạn miền Bắc trong kháng chiến chống Mỹ, trường có thể mời những nhân vật lịch sử như Anh hùng Phạm Tuân trực tiếp về nói chuyện cùng học sinh, cho các em học hỏi, trao đổi, từ đó khắc sâu trong lòng tình yêu lịch sử.

Trường đã làm công tác xã hội hóa để hình thành một khu vườn dành cho học sinh trải nghiệm ở một số bộ môn như: Sinh vật, Hóa học hay Địa lý và Văn học.

Ảnh minh họa

“Mỗi giờ dạy chúng tôi đều tích hợp rèn kỹ năng sống cho học sinh, như kỹ năng lao động, kỹ năng tự bảo vệ. Mục đích cuối cùng giúp các em không chỉ biết về lý thuyết mà biết nhiều về thực hành. Trường có thể sử dụng liên môn để xây dựng các đề tài đầu năm học cho các lớp”, cô Thuận cho hay.

Đến từ một tỉnh vùng cao, cô Trần Thị Thùy Dung - Hiệu trưởng Trường tiểu học Lê Ngọc Hân (Lào Cai) đã chia sẻ về thực tế triển khai mô hình trường học mới (VNEN). Với việc mời phụ huynh tham gia cùng giáo viên để tập huấn, từ đó có những định hướng đổi mới phù hợp cho từng năm học, có sự đồng thuận hơn giữa nhà trường, gia đình và xã hội.

Đối với những giáo viên “ngại” đổi mới thì nhà trường tác động qua tập huấn, bồi dưỡng cho học sinh về năng lực đề xuất, năng lực chia sẻ… thì buộc giáo viên phải lấy các em làm trung tâm, tổ chức các hoạt động giáo dục phù hợp.

Ngoài ra, để thực hiện đổi mới, ngay từ đầu năm học, tất cả giáo viên được đề xuất các ý tưởng để cho năm học hoàn thiện và thực tế hơn.

Để triển khai cách dạy học tích hợp liên môn tại trường THPT Công nghiệp (Hòa Bình), cô Ngọc Hà, Hiệu phó nhà trường cho biết: “Đây là một phương thức dạy học hoàn toàn mới với cả tập thể ban giám hiệu nhà trường và thầy cô giáo. Chúng tôi đã phải rất khéo léo, kiên nhẫn mới dần đưa cách dạy học liên môn vào bài giảng lên lớp”.

Cô Hà cho biết, cách dạy, học liên môn đòi hòi thầy cô phải linh hoạt, sáng tạo, tìm tòi trên nền tảng kiến thức rất rộng mới có thể đưa nội dung, kiến thức của nhiều môn học vào trong 1 bài giảng.

“Chúng tôi không tạo sức ép lên các thầy cô, cũng không cứng nhắc yêu cầu các thầy cô ngay lập tức phải có bài giảng liên môn. Mà thay vào đó là tổ chức các tổ nhóm, tổ bộ môn để cùng thảo luận trao đổi. Tạo môi trường để các thầy cô môn khác có thể góp ý kiến thức, kinh nghiệm”.

Ảnh minh họa

Còn nhiều khó khăn

Tại các trường thí điểm mô hình VNEN, Bàn tay nặn bột, Công nghệ tiếng Việt, kết quả đạt được rất khả quan mặc dù những địa phương được Bộ chọn áp dụng thí điểm có điều kiện kinh tế xã hội, địa lý khác xa nhau.

Vì vậy, mặc dù Bộ Giáo dục và Đào tạo chưa chính thức chỉ đạo áp dụng hay thí điểm mô hình tích hợp liên môn, song các trường đều nắm được tinh thần trong các văn bản triển khai việc dạy và học đầu năm học có liên quan đến chủ trương này.

Tuy nhiên, việc triển khai các dạy, học liên môn vào trường học còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc cả về chuyên môn và nguồn lực.

Từ kinh nghiệm triển khai thực tế của trường THCS Nam Trung Yên (Hà Nội), cô Đặng Thị Kim Thoa, Hiệu trưởng nhà trường nhận xét: “Giáo viên hiện nay chỉ được đào tạo chuyên sâu một môn học nhưng yêu cầu dạy tích hợp liên môn đòi hỏi phải đọc lại sách giáo khoa, sách giáo viên từ lớp 6-9 để tổng hợp lại kiến thức của tất cả các môn có liên quan, liên hệ đến nhau. Sau đó suy nghĩ và đưa ra hướng để lựa chọn những bài nào, vấn đề nào, kiến thức nào có thể tích hợp lại trong 1 bài giảng, 1 chủ đề”.

Và điều quan trọng là Ban Giám hiệu nhà trường phải giúp giáo viên thấy được sự khác biệt giữa các dạy, học và đánh giá với phương pháp liên môn, tích hợp thì mới có thể triển khai một cách tốt nhất. Điều đó có nghĩa bản thân BGH cũng phải đọc, nghiên cứu từ đó đưa ra định hướng cho giáo viên.

Trường THCS Nam Trung Yên năm ngoái đã đạt 1 giải Nhất cấp quốc gia về thi dạy tích hợp liên môn. Đó là bài giảng đặt cho học sinh hướng giải quyết tật khúc xạ của mắt của môn Vật lý. Để có bài giảng này giáo viên đã phải đọc và kết hợp kiến thức sinh học, toán, lý.

“Để có 1 bài giảng như vậy giáo viên phải vừa làm thợ, vừa làm thầy, khó khăn vô cùng. Tôi làm hiệu trưởng phải quyết liệt lắm mới có thể ra được 1 sản phẩm như thế”, cô Thoa chia sẻ.

Đồng tình quan điểm này, GS. TSKH Nguyễn Minh Đường cho rằng, không thể yêu cầu giáo viên làm khác với chức năng của họ như: Soạn chương trình, bài giảng tích hợp.

“Đó không phải là nhiệm vụ của giáo viên, mà là của Bộ GD&ĐT. Bộ phải xây dựng chương trình tích hợp, chương trình phát triển năng lực, sách giáo khoa để tập huấn cho thầy cô”, GS Nguyễn Minh Đường.

Việc triển khai mô hình, phương pháp dạy, học mới ở nhiều trường nội thành Hà Nội còn vấp phải trở ngại về vấn đề kinh phí. Đó là câu chuyện muốn dạy lịch sử theo chuyên đề, cần đưa học sinh đến bảo tàng. Tại đó, thầy cô tung ra những vấn đề, câu hỏi để các em tự tìm câu trả lời và đáp tại bảo tàng. Hoặc trong giờ học sinh vật, phải đưa học sinh ra ngoại thành đến tận nơi trồng rau, hoa, để các em nhổ lên, quan sát sau đó về viết thu hoạch.

“Theo quan sát của mình, tôi thấy các em rất thích, hào hứng. Không chỉ trực tiếp quan sát thu nhận từ thực tế, các em còn hiểu hơn về giá trị của sức lao động, biết quý trọng những gì mình đang có. Nhưng vấn đề là kinh phí để đưa các em tới những nơi đó. Nếu thu của phụ huynh, đẩy mạnh qua nguồn xã hội hóa thì không dễ dàng”, cô Thoa cho biết.

Đến nay chúng ta vẫn chưa có chương trình, SGK chuẩn theo phương pháp dạy, học liên môn, tích hợp. Do đó, từ tiêu chí cách thức triển khai, tổ chức môn học đến chuẩn kiến thức đầu ra vẫn còn mơ hồ. Song sự chủ động của các trường đã và đang góp phần cung cấp những bài học thực tế, kinh nghiệm quý để Bộ GD&ĐT trong quá trình xây dựng, tập huấn cách dạy, học mới để giáo viên không còn phải tự bơi trong bể liên môn, tích hợp.

Nguyệt Hà