Bộ trưởng Bộ GD&ĐT: Nâng cao chất lượng tiến sĩ phải có chế độ đãi ngộ tương xứng

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ.

Đâu là lý do để Bộ GD&ĐT đào tạo thêm 9.000 tiến sĩ với kinh phí 12.000 tỷ đồng?

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Theo thống kê của Bộ GD&ĐT, khi bắt đầu triển khai đề án 911, năm học 2011-2012, toàn hệ thống có hơn 8.500 giảng viên đạt trình độ tiến sĩ (chiếm 14,3%). Đến nay, số liệu này đã được nâng lên hơn 16.500 giảng viên có trình độ tiến sĩ (chiếm 22,7% trong tổng số giảng viên đại học). Dù thêm 9.000 tiến sĩ theo Dự thảo Đề án mới thì tỉ lệ này cũng chỉ nâng lên được 30%. Con số này chưa đáp ứng được một nửa nhu cầu thực tế đòi hỏi để nâng cao chất lượng giảng dạy đại học (ĐH). Vì thế để nâng cao chất lượng đào tạo ĐH việc tăng cường đào tạo tiến sĩ là hết sức cần thiết.

Tuy nhiên, tôi cũng xin khẳng định, Đề án này là sự tiếp nối từ kết quả thực hiện của Đề án 911 nhưng sẽ thay đổi cách tiếp cận, triển khai. Cụ thể là Bộ GD&ĐT sẽ tập trung thu hút các tiến sĩ đã đào tạo ở nước ngoài. Do đó, số lượng 9.000 tiến sĩ trong Đề án này không phải đều là đào tạo mới. Đồng thời, Bộ sẽ rà soát, nghiên cứu xây dựng chính sách tạo điều kiện làm việc, cống hiến tốt nhất cho các tiến sĩ của Đề án, đặc biệt là với các tiến sĩ kiêm nhiệm (khoảng 10.000 người).

Có ý kiến cho rằng kinh phí đào tạo tiến sĩ ở Việt Nam hiện nay rất thấp, trong khi kinh phí đào tạo tiến sĩ ở nước ngoài rất cao, có thể trên một tỷ đồng. Bộ có điều chỉnh kinh phí này trong thời gian tới không?

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Kinh phí đào tạo tiến sĩ quá thấp sẽ khó đảm bảo chất lượng, đây là thực tế và chúng ta phải điều chỉnh. Chính sách của nhà nước là hỗ trợ, khuyến khích những người giỏi đi học tiến sĩ. Bộ GD&ĐT đã làm việc với Bộ Tài chính về việc điều chỉnh định mức đào tạo tiến sĩ để đảm bảo suất đào tạo tiến sĩ phù hợp với từng vùng, từng miền. Hiện nay ngay trong nước cũng có nhiều cơ sở đào tạo có chất lượng tốt. Chủ trương của Bộ GD&ĐT là khuyến khích các trường ĐH liên kết với đối tác nước ngoài để giám định chất lượng, cùng hướng dẫn nghiên cứu sinh. Như vậy, sẽ có nhiều cách thức để đào tạo tiến sĩ mà vẫn đảm bảo chất lượng, không nhất thiết phải gửi hết đi đào tạo ở nước ngoài.

Bộ GD&ĐT sẽ có giải pháp kiểm soát, nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ như thế nào khi giao chỉ tiêu đào tạo tiến sĩ cho các cơ sở đào tạo? 

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Việc đào tạo tiến sĩ theo Đề án mới sẽ thay đổi cách tiếp cận. Bộ sẽ không giao chỉ tiêu đào tạo, cử người đi học như trước. Thay vào đó, các cơ sở đào tạo sẽ căn cứ vào nhu cầu Tiến sĩ của mình có trách nhiệm, chủ động rà soát, quy hoạch và phát triển đội ngũ, trong đó có đội ngũ đào tạo đề xuất lên. Trên cơ sở cân đối nguồn kinh phí, nhu cầu thực tế của các trường, nhu cầu của người đi học Bộ sẽ duyệt và cấp kinh phí.

Đề án cũng mở rộng đối tượng tham gia, bất cứ ai đáp ứng được các tiêu chuẩn, yêu cầu thì sẽ được cấp học bổng toàn phần hoặc một phần, không phân biệt trường công hay tư. Kinh phí đào tạo sẽ không rót về cơ sở đào tạo mà chi trực tiếp cho những ứng viên đáp ứng đủ tiêu chuẩn dưới dạng học bổng.

Theo cách tiếp cận này, Nhà nước sẽ chỉ đóng vai trò định hướng, hỗ trợ chứ không làm thay các trường. Bộ GD&ĐT sẽ nâng cao trách nhiệm đảm bảo chất lượng đào tạo của chính các cơ sở đào tạo và người học bằng các chính sách khuyến khích đào tạo và quản lý giám sát chất lượng đầu ra.

Bộ GD&ĐT sẽ có chính sách gì để thu hút những người được học bổng đào tạo tiến sĩ ở nước ngoài trở về nước làm việc?

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Điều quan trọng nhất là đào tạo phải gắn với nhu cầu sử dụng lao động. Người sử dụng lao động có nhu cầu tuyển dụng sẽ có quyền đề xuất, cử người đi học. Cần chấm dứt tình trạng đào tạo ồ ạt rồi tiến sĩ tự đi tìm việc cũng như tình trạng cử đi học theo đề án, cắt biên chế đi đào tạo rồi không về.

Tôi xin nhấn mạnh, mục tiêu quan trọng nhất của Đề án là chất lượng đào tạo tiến sĩ chứ không phải đào tạo cho đủ con số 9.000. Mức kinh phí đào tạo đã được Quốc hội phê duyệt chi, nhưng không nhất thiết là phải dùng hết. Bộ sẽ  căn cứ vào chất lượng đào tạo, nhu cầu sử dụng lao động từng ngành. Nếu không tiêu hết thì trả lại Chính phủ.

Có nhiều ý kiến cho rằng thực tế đào tạo tiến sĩ trong nước thời gian qua có nhiều vấn đề, giờ Bộ GD&ĐT lại đặt ra mục tiêu đào tạo thêm 9.000 tiến sĩ như vậy, liệu có quản lý được không?

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Mỗi giai đoạn lịch sử có những điều kiện, hoàn cảnh, nhiệm vụ khác nhau. Và trách nhiệm của chúng tôi là tiếp tục cải thiện nâng cao chất lượng, quy mô đào tạo tiến sĩ để đáp ứng với nhu cầu của thực tế. Tôi khẳng định, công tác quản lý đào tạo tiến sĩ đã và đang được siết chặt hơn nữa. Vai trò, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước thể hiện thông qua kiểm định chất lượng và giám sát, đưa ra quy chế đào tạo tiến sĩ với chuẩn từng bước tiếp cận quốc tế.

Đồng thời, bản thân người học và cơ sở đào tạo cũng cần nâng cao trách nhiệm với chính bản thân và xã hội trong việc đảm bảo chất lượng đào tạo. Còn người đi học và cơ sở đào tạo thì phải tiến tới là họ phải có trách nhiệm về chất lượng đào tạo. Vai trò của Bộ là các chuẩn, quy chuẩn. Đơn cử như vừa rồi, trong quy chế đào tạo tiến sĩ vừa ban hành,  Bộ GD&ĐT đã yêu cầu nghiên cứu sinh làm tiến sĩ phải có thời gian tập trung, phải có một bài đăng tạp chí quốc tế… đáp ứng được mới công nhận. Còn nếu cơ sở đào tạo nào không đáp ứng được quy chế đó thì không công nhận.

Liệu Bộ GD&ĐT định hướng gì trong việc cải tiến chính sách lương bổng cho giáo viên?

Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ: Tôi khẳng định đây là vấn đề rất lớn, cần có sự quan tâm hỗ trợ vào cuộc của nhiều bộ, ban, ngành, Chính phủ, Quốc hội. Sau khi xin chủ trương, ý kiến của Chính phủ, Bộ GD&ĐT sẽ ngồi lại với Bộ Nội vụ để cùng bàn thảo, thống nhất để điều chỉnh thang bảng lương cho đội ngũ cán bộ nhà giáo theo nội dung tinh thần đã ghi trong NQ 29/NQ-TƯ. Đó là: Giáo viên phải được hưởng thang bậc lương cao nhất. Sau đó sẽ trình và đưa ra xin ý kiến Quốc hội.

Trong thẩm quyền, trách nhiệm của mình, Bộ đang rà soát lại chuẩn giáo viên, chuẩn hiệu trưởng, chuẩn cán bộ quản lý nhà nước về giáo dục để nâng cao năng lực cán bộ quản lý giáo dục. Đồng thời tiến hành rà soát lại công tác, nhu cầu chất lượng đào tạo sư phạm hiện nay.

Đồng thời, Bộ cũng đang sửa Luật Giáo dục, để đưa vị thế hay pháp điển chính sách đảm bảo tính đặc thù. Quan điểm của Bộ GD&ĐT là thang bảng lương đi gắn kèm với trách nhiệm đội ngũ. Khi yêu cầu nhà giáo phải cao hơn về chuẩn kiến thức, kỹ năng, đáp ứng yêu cầu đổi mới ngành giáo dục căn bản, toàn diện thì chế độ cũng phải phù hợp. Còn nếu chỉ yêu cầu giáo viên phải nâng cao chất lượng mà chế độ vẫn như cũ thì không tạo động lực phấn đấu cho thầy cô.

Nhân ngày 20/11, Bộ trưởng có nhắn nhủ gì tới các giáo viên?

Sắp tới, ngày Nhà giáo Việt Nam, đặc biệt là kỷ niệm 30 năm ngày truyền thống, tôi xin gửi lời tri ân, thấu cảm tới đội ngũ các Nhà giáo đang công tác trên mọi miền đất nước. Với tư cách là người đứng đầu ngành, đại diện cho các thầy, cô, tôi hoàn toàn thấu hiểu, nếu chỉ yêu cầu, đòi hỏi sự nỗ lực cố gắng của các thầy cô nhưng không đảm bảo chính sách chế độ đãi ngộ tương xứng, không bảo vệ được danh dự nghề nghiệp, duy trì thắp lửa lòng yêu nghề thì đó là sự thiếu công bằng với các thầy, cô.

Bộ GD&ĐT sẽ luôn cùng đồng hành với đội ngũ giáo viên trên con đường đổi mới có rất nhiều trách nhiệm, chông gai, thách thức. Tôi tin rằng, đây là lời chúc ý nghĩa nhất.

Nhật Nam (ghi)