Chống lạm thu: Hiểu đúng, làm đúng và minh bạch

Ảnh minh họa

Minh bạch thu-chi

Thông tin báo chí mấy ngày qua liên tục ghi nhận các trường hợp lạm thu ở trường học trong cả nước. Có nơi, số tiền đóng góp chỉ vài triệu đồng, có nơi cá biệt lên đến chục triệu đồng, gây bức xúc dư luận.

Báo SGGP dẫn lời Trưởng phòng GD&ĐT một quận ở trung tâm TPHCM cho biết: “Đúng là trong một số vụ việc đã bị phanh phui, lỗi thuộc về hiệu trưởng, bởi hiểu luật nhưng vẫn cố tình lách luật. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có nhiều trường hợp phụ huynh gửi đơn tố cáo khắp nơi, kêu gọi cơ quan báo chí vào cuộc khi bản thân chưa hiểu rõ vấn đề. Không phải cứ ở đâu có thu tiền là ở đó có lạm thu”.

Giải thích rõ hơn, vị này cho biết, Điều 2, Thông tư số 29/2012 của Bộ GD&ĐT quy định về tài trợ cho các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân ghi rõ: “Nguyên tắc tài trợ cho giáo dục để tăng cường cơ sở vật chất trường lớp, hỗ trợ hoạt động dạy học và giáo dục tại cơ sở, thực hiện tốt chủ trương xã hội hóa giáo dục. Các cơ sở giáo dục không coi huy động tài trợ là điều kiện cho việc cung cấp dịch vụ giáo dục và không quy định mức tài trợ cụ thể đối với các nhà tài trợ”.

Như vậy, hoạt động tài trợ nếu đáp ứng 3 tiêu chí - không ràng buộc tài trợ với cung cấp dịch vụ (phân biệt đối xử giữa học sinh có cha mẹ đóng tiền và học sinh cha mẹ không đóng tiền), không quy định mức tài trợ cụ thể đối với từng phụ huynh (phụ huynh có thể đóng nhiều, đóng ít hoặc không đóng) và trường học không trực tiếp đứng ra thu tiền - vẫn được xem là hợp pháp, không vi phạm các quy định về xã hội hóa trong trường học.

Đồng ý với quan điểm này, Phó hiệu trưởng một trường tiểu học ở Quận 1 cho biết, trong tình hình ngân sách hiện nay còn hạn chế, nếu phụ huynh có nguyện vọng đóng góp để tạo điều kiện dạy và học tốt hơn cho lớp con mình đang theo học thì không lý do gì nhà trường phản đối.

Vấn đề là cách thức tổ chức thu, chi thế nào cho hợp lý, bảo đảm tính công khai, minh bạch, không áp đặt mức thu cào bằng giữa tất cả học sinh mà thu trên tinh thần tự nguyện đóng góp của phụ huynh.

Trước câu hỏi làm sao để khắc phục lạm thu trong trường học, lãnh đạo nhiều phòng GD&ĐT ở TPHCM cho biết, mọi hoạt động thu tiền trong trường học nếu bảo đảm các tiêu chí công khai, minh bạch, không ép buộc sẽ không vấp phải sự phản đối của phụ huynh.

Một trưởng phòng GD&ĐT so sánh, mô hình trường tiên tiến theo xu thế hội nhập khu vực và quốc tế (mà TPHCM đang triển khai) ngoài học phí chung theo quy định của Bộ GD&ĐT, cũng thu tiền thêm cho các hoạt động ngoại khóa, bổ sung trang thiết bị trường học, nhưng được phụ huynh hết lòng ủng hộ.

“Mấu chốt vấn đề không phải thu hay không thu các khoản phát sinh ngoài học phí, mà là tổ chức thế nào để vừa nâng cao chất lượng dạy học vừa có sự tin tưởng, hài lòng của phụ huynh. Suy cho cùng đều là tiền phụ huynh đóng góp cả. Nếu không nhập nhèm giữa các khoản trường học được phép thu ngoài học phí và khoản kêu gọi đóng góp tự nguyện của phụ huynh, thì sẽ không có chỗ cho hai chữ lạm thu”, vị này khẳng định.

Không thể "nhẹ tay"

Tuy nhiên, nếu quả thực có tình trạng lạm thu thì nhất quyết phải đấu tranh. Ông Nguyễn Viết Cẩn, Trưởng phòng Kế hoạch-Tài chính (Sở GD&ĐT Hà Nội) cho biết, các khoản thu của nhà trường phải được cấp trên phê duyệt, tức là UBND quận, huyện đối với các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở; sở GD&ĐT đối với trung học phổ thông. Cho nên, việc kiểm tra các khoản thu cũng là trách nhiệm của cơ quan quản lý cấp.

Bên cạnh thanh tra, kiểm tra của cơ quan quản lý, phụ huynh cần có sự chia sẻ và hiểu đúng những khoản đóng góp mình phải thực hiện và không phải thực hiện, đồng thời nêu cao vai trò giám sát cộng đồng, khi có hiện tượng sai cần lên tiếng phản ánh ngay.

Thế nhưng, trên danh nghĩa là “tự nguyện” đóng góp, các phụ huynh học sinh cho biết đều bị đưa vào thế không thể không ủng hộ tiền do lo ngại ảnh hưởng đến việc học của con. Và thực tế đáng buồn là đang có những cái gật đầu mang tên tự nguyện đầy miễn cưỡng của các bậc phụ huynh. Tất cả những phụ huynh đều có một điểm chung là nhìn thấy rõ cái sai của nhà trường, nhưng không dám nói thẳng với trường, khi tiết lộ với báo chí cũng yêu cầu không để tên thật để đỡ ảnh hưởng đến con.

Điều này cho thấy, cùng với sự quản lý, chỉ đạo quyết liệt của ngành chức năng, các phụ huynh cần kiên quyết đấu tranh với tình trạng lạm thu, kiên quyết không đóng góp các khoản thu ngoài quy định, từ đó mới có thể tạo ra môi trường dân chủ, công khai, minh bạch trong trường học.

Mới đây, Bộ GD&ĐT sau khi nhận được phản ánh về tình trạng lạm thu đầu năm học tại một số cơ sở giáo dục đã nhanh chóng lập đoàn thanh tra vào cuộc kiểm tra đột xuất tại Hà Nội, Hải Phòng, Hà Tĩnh và Nghệ An.

Qua kiểm tra ở mức độ khác nhau, các cơ sở giáo dục mà đoàn đến kiểm tra đều đã tổ chức thu nhiều khoản, trong đó có những khoản thu không đúng quy định. Các khoản thu bao gồm: Khoản thu bắt buộc, khoản thu hộ và khoản thu thỏa thuận. 

Trong số các khoản thu thỏa thuận có nhiều khoản thu các trường tổ chức thực hiện không đúng về quy trình theo quy định tại Điều 5 Thông tư 29/2012/TT-BGDĐT ngày 10/9/2012 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT quy định về tài trợ cho các cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân (trường trực tiếp thu, quy định mức thu, thu bình quân).

Nhiều khoản thu được Ban đại diện cha mẹ học sinh đứng ra thu theo định mức bình quân trái với quy định tại Thông tư 55/2011/TT-BGDĐT ngày 22/11/2011 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT ban hành Điều lệ ban đại diện cha mẹ học sinh và Công văn số 6890/BGDĐT-KHTC ngày 18/10/2010 hướng dẫn quản lý, sử dụng các khoản đóng góp tự nguyện cho các cơ sở giáo dục và đào tạo.

Đặc biệt, có địa phương Chủ tịch UBND xã phê duyệt mức thu và các khoản thu tự nguyện là không đúng quy định như Chủ tịch UBND xã Minh Tân huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng và Chủ tịch UBND phường Thạch Quý, TP. Hà Tĩnh.

Thanh tra Bộ cho biết tại các cơ sở giáo dục nơi đoàn kiểm tra đến, đoàn kiểm tra đã yêu cầu chấm dứt ngay việc thu các khoản thu trái quy định, khoản thu chưa được sự đồng thuận của phụ huynh, đồng thời hoàn trả ngay phụ huynh những khoản thu trái quy định; kiến nghị Phòng GD&ĐT, UBND quận, huyện, sở GD&ĐT kịp thời kiểm tra, thanh tra tất cả các cơ sở giáo dục thuộc thẩm quyền quản lý trên địa bàn, chấn chỉnh và xử lý nghiêm sai phạm (nếu có) theo quy định.

Mới đây nhất, ngày 19/9, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng đã có chỉ đạo về việc chấn chỉnh tình trạng lạm thu tại các trường học.

Cụ thể, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ GD&ĐT rà soát các văn bản của Bộ bảo đảm chặt chẽ, minh bạch trong thực hiện xã hội hóa theo đúng quy định của pháp luật. Các khoản tài trợ, đóng góp tự nguyện phải bảo đảm đúng tính chất tự nguyện của người, tổ chức tài trợ, đóng góp. Tuyệt đối không để lợi dụng danh nghĩa xã hội hóa để tổ chức thu các khoản đóng góp mang tính cào bằng, áp đặt.

UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương bố trí đủ nguồn lực cho giáo dục của địa phương theo quy định; chỉ đạo các cơ sở giáo dục trên địa bàn thực hiện nghiêm việc thu các khoản thu theo đúng quy định.

Đồng thời, Bộ GD&ĐT, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương phải tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các cơ sở, người đứng đầu các cơ sở giáo dục vi phạm.

Lâm Hoàng (Tổng hợp)