Chuyên gia nói gì về Dự thảo kiểm định chất lượng giáo dục ĐH?

PGS.TS. Đoàn Quang Vinh, Phó Giám đốc Đại học Đà Nẵng, Giám đốc Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục - Đại học Đà Nẵng

Ở Việt Nam, kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD) là hoạt động đánh giá và công nhận mức độ cơ sở giáo dục hoặc chương trình đào tạo đạt tiêu chuẩn chất lượng giáo dục do Bộ GD&ĐT ban hành. Thông qua hoạt động KĐCLGD, các cơ sở GDĐH sẽ xác định được mức độ đáp ứng các mục tiêu giáo dục theo các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục. Kết quả KĐCLGD sẽ phản ánh toàn diện và thực chất chất lượng của cơ sở giáo dục về tất cả các mặt như sứ mạng và mục tiêu, công tác tổ chức và quản lý, chương trình và hoạt động đào tạo, chất lượng đội ngũ cán bộ giảng viên và sinh viên, công tác nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế, thư viện và cơ sở vật chất, công tác quản lý tài chính. Từ đó, lãnh đạo cơ sở giáo dục sẽ hiểu rõ những điểm mạnh và tồn tại, có cơ sở để xây dựng kế hoạch cải tiến, nâng cao chất lượng giáo dục. 

Hiện các cơ sở GDĐH tại Việt Nam đang thực hiện việc đánh giá theo bộ tiêu chuẩn gồm 61 tiêu chí. Tính tới 30/11/2016, đã có 24 trường đại học được đánh giá, trong đó 12 trường đã được công nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng theo bộ tiêu chuẩn này. Hiện nay, hầu hết các cơ sở GDĐH đang nghiên cứu áp dụng bộ tiêu chuẩn này và hoàn thành báo cáo tự đánh giá. Một số cơ sở giáo dục đã đăng ký kiểm định và đang chờ được kiểm định theo bộ tiêu chuẩn này.

Theo PGS.TS. Đoàn Quang Vinh, Phó Giám đốc Đại học Đà Nẵng, Giám đốc Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục - Đại học Đà Nẵng, bộ tiêu chuẩn 61 tiêu chí có vai trò nhất định trong thời gian vừa qua, giúp các cơ sở giáo dục tự rà soát lại chất lượng của đơn vị mình.

Các văn bản liên quan đến việc áp dụng bộ tiêu chuẩn 61 tiêu chí đã hoàn chỉnh. Đặc biệt, đã có văn bản "mốc chuẩn" vừa được Bộ GD&ĐT ban hành năm 2016, khá rõ ràng trong việc phân định các mức độ đạt và chưa đạt. Vậy nên, các cơ sở GDĐH, các trung tâm KĐCLGD, các kiểm định viên đã am hiểu và sử dụng thành thạo bộ tiêu chuẩn; hầu hết các cơ sở giáo dục đại học đã hoàn thành báo cáo tự đánh giá theo tiêu chuẩn 61 tiêu chí.

Tuy nhiên, theo ông Vinh, vẫn còn tồn tại những bất cập của việc áp dụng bộ tiêu chuẩn 61 tiêu chí trong tình hình mới. Thứ nhất, bộ tiêu chuẩn này có lịch sử hình thành cũng khá lâu nên một số tiêu chí còn mang tính chung chung hoặc không còn thích hợp trong tình hình hiện nay, không còn có tác dụng thúc đẩy sự cải tiến, tiến bộ. Ngoài ra, nó chưa có tính hội nhập đối với khu vực Cộng đồng kinh tế ASEAN mà hiện nay Việt Nam đang là một thành viên tích cực.

Bộ tiêu chuẩn 61 tiêu chí chỉ mới đánh giá được 2 mức đạt và chưa đạt. Nếu đánh giá được mức độ mạnh, yếu của từng tiêu chí thì sẽ góp phần giúp tiêu chí được đánh giá thể hiện rõ hơn độ mạnh yếu của tiêu chí đó. Ngoài ra, cách đánh giá này còn hạn chế trong việc giúp cho các cơ sở giáo dục phấn đấu, nâng cao chất lượng giáo dục. Cuối cùng, nó còn thiếu nhiều vấn đề mà thế giới hoặc khu vực quan tâm, ví dụ như sở hữu trí tuệ, hệ thống quản lý thông tin...

PGS.TS Nguyễn Hội Nghĩa, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM, Giám đốc Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục - Đại học Quốc gia TPHCM

Trước những bất cập trên, Bộ đã ban hành bộ tiêu chuẩn mới để KĐCLGD trường đại học dựa trên bộ tiêu chuẩn của AUN-QA (bộ tiêu chuẩn 2.0). PGS.TS Nguyễn Hội Nghĩa, Phó Giám đốc Đại học Quốc gia TPHCM, Giám đốc Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục - Đại học Quốc gia TPHCM, cho biết, khung bảo đảm chất lượng chung của AUN-QA được xác định bao gồm 3 mảng lớn: Bảo đảm chất lượng chiến lược (cấp trường), Bảo đảm chất lượng hệ thống (hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong) và Bảo đảm chất lượng chức năng (đào tạo, nghiên cứu, dịch vụ - 3 sứ mạng lớn nhất của một trường đại học).

Phiên bản 2.0 của Khung AUN-QA cho cấp trường là một khung tích hợp rất bao trùm, gồm 3 mảng trên và tích hợp thêm mảng các kết quả cụ thể của toàn bộ hoạt động của trường, nhằm thể hiện cụ thể sự phản hồi của hệ thống bảo đảm chất lượng. Như vậy, có thể nói khái quát nhất, phiên bản 2.0 bao gồm các điều kiện bảo đảm chất lượng (chủ yếu nhấn mạnh, xem xét các quá trình ở tất cả các khía cạnh) cũng như chính chất lượng.

Các chuyên gia của AUN-QA đã chứng minh được rằng, Khung AUN-QA cho cấp trường có tính quốc tế cao độ, vì đó là khung bảo đảm chất lượng xuyên quốc gia, hỗ trợ cho Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) cũng như đẩy mạnh sự cơ động xuyên biên giới của người học, của giảng viên cũng như sự quốc tế hóa đại học. Khung này cũng có sự phù hợp sát sao với các Khung bảo đảm chất lượng khác trên thế giới, chẳng hạn với Khung Baldrige Performance Excellence Framework của Bắc Mỹ, với Khung của European Higher Education Area (ESG) ở châu Âu và với Khung bảo đảm chất lượng ASEAN (AQAF - ASEAN Quality Assurance Framework).

Khung AUN-QA cho cấp trường có 4 phạm trù lớn: Bảo đảm chất lượng chiến lược (8 tiêu chuẩn, 37 tiêu chí), Bảo đảm chất lượng hệ thống (4 tiêu chuẩn, 19 tiêu chí), Bảo đảm chất lượng chức năng (9 tiêu chuẩn, 39 tiêu chí) và Kết quả hoạt động (4 tiêu chuẩn, 16 tiêu chí). Tổng cộng, có 25 tiêu chuẩn, được chi tiết hóa thành 111 tiêu chí. Triết lý chung cho đại đa số các tiêu chuẩn là các tiêu chí trong tiêu chuẩn sẽ được phân thành quy trình PDCA (Plan, Do, Check, Act). Ví dụ, Sứ mạng và Tầm nhìn của trường trước hết được soạn thảo cần đảm bảo đáp ứng nhu cầu của các bên liên quan, sau đó Sứ mạng và Tầm nhìn cần được phát biểu rõ ràng, được quán triệt và được triển khai thực hiện, tiếp theo cần được rà soát, cuối cùng quá trình phát triển của Sứ mạng và Tầm nhìn cần được cải tiến nhằm tiếp tục mục đích xuyên suốt và cao nhất là đáp ứng nhu cầu của các bên liên quan.

Ông Nghĩa khẳng định, chính vì triết lý rất tích hợp đó, tính chất xem xét quá trình đó mà Việt Nam cần bộ tiêu chuẩn mới để KĐCLGD trường đại học dựa trên bộ tiêu chuẩn 2.0. Việc đánh giá tập trung vào thực tiễn xây dựng văn hóa chất lượng trong trường, vào các quá trình bảo đảm chất lượng, vào các nguyên lý phát triển và mức độ đạt được mà trường tuân theo, nhấn mạnh vào xu hướng chứ không nhấn mạnh vào bức tranh tĩnh của trường sẽ là cách tiếp cận nhằm thúc đẩy các trường phát triển bền vững, lâu dài, không đối phó rồi dừng cải thiện, đồng thời tạo nên tính khoa học trong quá trình và kết quả đánh giá.

Để tạo điều kiện cho các cơ sở giáo dục đã triển khai tự đánh giá theo bộ tiêu chuẩn hiện hành, PGS. TS. Nguyễn Phương Nga, Giám đốc Trung tâm kiểm định chất lượng giáo dục - Hiệp hội các trường đại học, cao đẳng Việt Nam khẳng định các trung tâm KĐCLGD sẽ tiếp tục tiếp nhận đăng ký kiểm định chất lượng theo bộ tiêu chuẩn 1.0 của các cơ sở giáo dục đến hết ngày 30/6/2016. Các trung tâm phải hoàn thành việc đánh giá ngoài chậm nhất là vào ngày 31/12/2017. Việc công nhận và trao Chứng nhận đạt tiêu chuẩn chất lượng phải hoàn thành trước ngày 30/6/2018.

Bộ GD&ĐT phối hợp với các trung tâm KĐCLGD tổ chức tập huấn cho các đơn vị chuyên trách bảo đảm chất lượng giáo dục của các trường về tự đánh giá theo bộ tiêu chuẩn 2.0.

Hoàng Lâm