Đầu tư xử lý rác thải - việc làm cấp bách

Ông David Trung Dương, Giám đốc Công ty VWS

Ông đánh giá gì về thực trạng thu gom, xử lý và phân loại rác tại nguồn ở Việt Nam?

David Trung Dương: Để lượng rác thải tái chế ở mức tối đa, phải làm tốt khâu phân loại tại nguồn, thu gom, vận chuyển, xử lý tập trung, theo tiêu chuẩn. Việc không phân loại rác tại nguồn gây khó cho việc xử lý không chỉ với riêng các dự án của Công ty Xử lý chất thải rắn Việt Nam (VWS) mà của toàn ngành môi trường Việt Nam nói chung. Song, muốn có một môi trường sống sạch, khoẻ mạnh và để phát triển kinh tế, văn hoá không chỉ cho chúng ta mà cả các thế hệ tương lai, không còn lựa chọn nào khác, Việt Nam cần tập trung giải quyết trong thời gian ngắn vì nhu cầu cấp bách của nó.

Phân loại rác tại nguồn mang lại nhiều lợi ích và giảm thiểu tối đa ô nhiễm môi trường về lâu dài, nhất là chất thải hữu cơ, chất thải độc hại. Việt Nam cần học hỏi kinh nghiệm của các quốc gia khác trong xử lý môi trường cũng như cần thu hút những công nghệ tiên tiến và nguồn nhân lực chất lượng cao.

Hiện tại ở Việt Nam, các chất có thể tái chế mới được xử lý sơ qua ở hàng ngàn cơ sở thu gom (vựa ve chai) nhỏ lẻ, thiếu vệ sinh. Cả quy trình thu gom, tích trữ, vận chuyển, xử lý cũng mang tính xé lẻ, thủ công, không tuân thủ các tiêu chuẩn về môi trường, gây ô nhiễm, nhất là ở các thành phố và khu dân cư. Các chất thải hữu cơ, độc hại vẫn gom chung với các chất thải có thể xử lý tái chế. Các nhà máy phân loại và tái chế lớn, công nghệ chuẩn, có thể xử lý rác một cách tập trung, an toàn, không gây ô nhiễm, tạo ra nhiều việc làm trong dài hạn lại quá ít. Đầu tư công nghệ tiên tiến theo tiêu chuẩn đòi hỏi vốn lớn, trong khi nguồn nguyên liệu rác thải được cấp để xử lý lại hạn chế, chưa đủ công suất. Vì thế làm đội giá thành xử lý, giá phân compost được chế biến cũng như giá điện thu từ khí gas ở các bãi chôn lấp.

Theo ông, Việt Nam cần quan tâm hơn đến vấn đề môi trường nào nữa?

David Trung Dương: Rác thải nguy hại cần được quan tâm nhiều hơn vì tác hại của nó đến môi trường sinh thái, đất, nguồn nước… là rất nghiêm trọng, lâu dài và là nguy cơ của nhiều căn bệnh nan y mà nhiều người Việt Nam đang phải chữa trị rất tốn kém và lấy đi nhiều sinh mạng. Tỉ lệ gia tăng bệnh ung thư ở Việt Nam là cao so với các quốc gia khác trên thế giới và khu vực. Việt Nam chưa có khu xử lý chất thải độc hại tập trung trong khi nguồn chất thải khó phân huỷ (rác y tế, rác điện tử, hoá chất, cao su… ) đang ngày càng gia tăng.

Việt Nam cũng cần quan tâm phát triển ngành công nghiệp tái chế phế liệu. Ở Hoa Kỳ, 80% rác là phế liệu có thể tái chế, ngành công nghiệp tái chế phế liệu tạo ra gần 460.000 việc làm và mang về khoản thu trên 90 tỷ USD cho nền kinh tế nước này, đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi kinh tế. Tại Nhật Bản, việc tái chế và tái sử dụng phế liệu luôn được khuyến khích bằng các sắc thuế, các chính sách ưu đãi về tài chính. Một số quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Singapore… với việc áp dụng các phương pháp tái chế rác hợp lý, mỗi năm tiết kiệm được 50-55% các loại nguyên liệu như bột giấy, nhựa, kim loại nặng…

Mô hình dự án khu công nghệ môi trường xanh, dự án mới được khởi công của VWS tại Long An. Ảnh: VGP/Kim Dung

Ông đánh giá gì về các chương trình làm sạch môi trường mà Việt Nam nói chung, TPHCM nói riêng đang rốt ráo triển khai?

David Trung Dương: Tôi rất mừng vì những thay đổi trong chính sách cũng như những việc làm cụ thể mà Chính phủ, các ban ngành, nhất là tại TPHCM và người dân Việt Nam đang nỗ lực thực hiện trong thời gian gần đây. Các biện pháp quyết liệt hơn, có tầm nhìn hơn, có nhiều thay đổi tốt hơn về cơ bản.

Với VWS nói riêng, sau khi nghiên cứu kỹ mô hình của Khu xử lý rác thải Đa Phước, đánh giá tốt kết quả đầu tư, với tầm nhìn dài hạn, Chính phủ đã chấp thuận cho VWS đầu tư và đã khởi công Dự án Khu Công nghệ Môi trường Xanh tại Thủ Thừa, Long An với quy mô 1.760 ha, công suất xử lý 40.000 tấn/ngày; vốn đầu tư hơn 700 triệu USD với công nghệ hiện đại. Vòng đời của dự án 75-100 năm, đảm nhận xử lý rác thải sinh hoạt, rác thải độc hại của TPHCM, Long An và 8 tỉnh, thành phố thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía Nam. Chúng tôi mong muốn dự án này sẽ đóng góp đáng kể vào cải thiện môi trường, là nguồn thu hút vốn đầu tư của Việt kiều và người dân Việt Nam.

Tuy nhiên, vấn đề môi trường liên quan trực tiếp không chỉ đến quốc gia mà từng gia đình, từng người dân. Chúng ta làm sạch môi trường không chỉ cho hôm nay mà cả cho tương lai nên phải được thể hiện cả trong hành động và trong nhận thức.

Do vậy, chính quyền và mỗi người dân phải coi đó là công việc bức thiết hằng ngày của mình. Các hình thức tuyên truyền, giáo dục, các chế tài luật pháp cần được phát huy tối đa trong bảo vệ môi trường, cần khen thưởng phù hợp, đúng lúc; hình phạt nghiêm.

Lĩnh vực môi trường rất nhạy cảm, và mang tính xã hội cao. Đầu tư vào môi trường là khoản đầu tư lớn và thời hạn thu hồi lâu dài, không như các hình thức kinh doanh khác. Vì thế, phải huy động được các công ty tư nhân tham gia. Có chính sách ưu đãi, đảm bảo cho các công ty môi trường, nhất là công ty tư nhân, các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư nước ngoài thấy thật sự yên tâm, tin tưởng vào những công việc mình làm.

Kim Ngân (thực hiện)