Giáo dục: Có khởi sự mới mong cải tiến

GS Nguyễn Đăng Hưng. Ảnh: VGP/Mạnh Hùng

Ông đánh giá thế nào về định hướng chọn đổi mới thi cử là khâu đột phá trong đổi mới GDĐT khi có nhiều ý kiến cho rằng cần đổi mới chương trình, cách dạy, cách học rồi mới đến đánh giá thi cử?

Việc thi cử THPT từ nhiều năm có nhiều bất cập, đổi mới thi cử đúng là khâu đột phá cần thiết. Một khi khâu đột phá được khởi sự đúng hướng thì sẽ kéo theo những thứ khác đổi mới, như đổi mới chương trình, cách dạy, cách học…

Vấn đề là phải đi bước đột phá cho đúng và muốn vậy thì phải nhận thức, đánh giá, chẩn đoán chính xác căn bệnh "trầm kha" của giáo dục hiện nay.

Nhiều người cho rằng việc giảm số môn thi tốt nghiệp của Bộ GDĐT sẽ góp phần giảm áp lực, sức ép trên mức cần thiết của kỳ thi tốt nghiệp. Vậy nhận xét của cá nhân ông về phương án đổi mới thi tốt nghiệp năm nay của Bộ GDĐT theo cách giảm số môn thi từ 6 xuống 4 môn như thế nào?

GS Nguyễn Đăng Hưng: Tôi đồng ý với quyết định giảm số môn thi.

Lý do dễ thấy nhất là làm như vậy sẽ giảm đi áp lực không cần thiết cho con em chúng ta. Thật vậy, theo thống kê những năm qua, gần như sau kỳ thi ai cũng đậu cả thì thi cử dàn trải làm gì, thậm chí việc tổ chức thi cử như vậy là dư thừa, không hiệu quả.

Tuy nhiên, theo tôi vấn đề chính không phải là số môn thi mà là tổ chức thi như thế nào cho có hiệu quả, triệt tiêu bệnh thành tích, xác định chính xác giá trị của thí sinh. Việc quan trọng nhất là đánh giá thực chất.

GS Nguyễn Đăng Hưng: Khái niệm đỗ/trượt cần phải duy trì, không thể cấp chứng nhận hoàn thành chương trình phổ thông cho bất cứ ai. Chẳng lẽ lại cấp chứng nhận cho người lười biếng, bỏ lớp, lang thang không chịu học? Ngược lại, chứng nhận và thứ hạng trong chứng nhận phải là phần thưởng khuyến khích việc học.

Tôi cũng khẳng định quan điểm bỏ đi khái niệm đỗ/trượt là hoàn toàn sai trái, là lập trường của những người sợ đi học, là quan điểm của lớp người thích có bằng thật mà không chịu học hay chỉ muốn học dởm…

Cần bình mới, rượu mới

Ông nghĩ sao về việc đổi mới kỳ thi tốt nghiệp cần đặt trong mối tương quan với kỳ thi tuyển sinh đại học. Liệu có cần hướng tới một kỳ thi quốc gia duy nhất, khi đó, thí sinh không thi theo khối mà làm các bài thi tích hợp, hướng đến chỉ có 1 bài thi để xét tốt nghiệp THPT và là căn cứ tuyển sinh đại học-cao đẳng?

GS Nguyễn Đăng Hưng: Chúng ta phải phân biệt rạch ròi hai việc.

Thứ nhất là thi tốt nghiệp THPT. Mục đích kỳ thi này là xác định trình độ của học sinh. Kỳ thi này phải dựa theo sự chọn lựa của học sinh khi họ chọn chuyên ngành ở 3 năm học THPT. Kỳ thi này phải có những môn chính bắt buộc.

Còn về kỳ tuyển sinh đại học năm nay, theo ông cần có những điều chỉnh bước đầu ra sao để phục vụ cho mục tiêu đổi mới đồng bộ khâu thi cử?

GS Nguyễn Đăng Hưng: Đối với các trường đại học có tầm và lực, nên giao ngay cho họ quyền tự tuyển sinh. Nên đòi hỏi ngay từ đầu là họ phải công bố trước ngày thi tuyển (hay xét tuyển), qui chế cũng như tiêu chí tuyển sinh. Bộ chỉ nên đòi hỏi là phải có đại diện của Bộ, của tổ chức dân sự (chẳng hạn doanh nghiệp có uy tín, phụ huynh là nhân sỹ có uy tín) tham gia hội đồng tuyển sinh như những nhân chứng.

Nhiều ý kiến đóng góp việc bỏ điểm sàn tuyển sinh trong năm nay cần được thay bằng một số tiêu chí cụ thể khác. Vậy theo quan điểm cá nhân của ông những tiêu chí đó là gì?

GS Nguyễn Đăng Hưng: Khi tổ chức thi tuyển đại học với qui mô gọn nhẹ giúp các đại học non yếu thì nên giữ lại khái niệm điểm sàn. Nếu áp dụng tiêu chí cụ thể thì phải xác định cho sát với ngành nghề tuyển chọn. Việc này đòi hỏi góp ý của chuyên gia. Theo tôi, hiểu biết ngoại ngữ như tiếng Anh là phải có điểm tối thiểu cho mọi ngành nghề. Học khoa học công nghệ thì phải có điểm Toán và Vật lý tối thiểu. Học y thì phải có điểm tối thiểu về Sinh học...

GS Nguyễn Đăng Hưng: Tại sao phức tạp hơn? Giao quyền cho các trường là giảm nhẹ trách nhiệm của Nhà nước, là tăng cường sự tham gia của xã hội dân sự, thêm sức tiếp thu sáng kiến, tăng cường việc xã hội hóa giáo dục. Lúc ban đầu sẽ chưa quen, nhưng sau năm đầu, chuyện đâu sẽ vào đó thôi. Không nên lo ngại chung chung, e dè rồi ôm đồm làm hỏng việc như trong quá khứ gần đây.

Trên cơ sở thực tế của giáo dục Việt Nam hiện nay, theo ông cần đổi mới những gì và đổi mới như thế nào để đưa giáo dục của nước nhà phát triển?

GS Nguyễn Đăng Hưng: Trước hết phải đúc kết bài học tại sao bấy lâu nay việc đổi mới không thực hiện được để rồi năm nào cũng kêu gọi thực hiện mà vẫn không có hiệu quả. Theo tôi, lý do là vì ngành Giáo dục chưa tập hợp được nhân sự có đủ tâm, đủ tầm, đủ trình độ và dũng khí đứng ra thống lĩnh lĩnh vực đổi mới giáo dục.

Tôi nói rõ, đây là một lĩnh vực mà ê kíp lãnh đạo phải có tài thao lược, có kinh nghiệm, thấm nhuần hiểu biết tổ chức giáo dục ở các nước tiên tiến trên thế giới. Ê kíp lãnh đạo này phải được chính quyền trao cho "thanh kiếm" vận hành công cuộc đổi mới giáo dục và phải chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi ra quân.

Không thể sử dụng những cơ chế cũ, nhân sự cũ để thúc đẩy công cuộc đổi mới toàn diện, lột xác từ một nền giáo dục nặng nề bệnh thành tích, bệnh học ảo, vực lên một nền giáo dục lành mạnh và hiện đại… Phải có bình mới, chứa rượu mới thì mới giải quyết được khâu thực hiện.
Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư!

Mạnh Hùng (thực hiện)