Giáo dục-đào tạo trong chuyển đổi mô hình tăng trưởng

Điều đó cho thấy, vai trò quan trọng của TFP trong chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo chiều rộng sang tăng trưởng theo chất lượng, tăng trưởng theo chiều sâu, nhằm phát triển bền vững. Trong đó, khoa học-công nghệ là yếu tố hết sức quan trọng của TFP, là động lực của tăng trưởng, và giáo dục-đào tạo chính là chìa khóa của phát triển khoa học-công nghệ.

Ở Việt Nam, hiện nay cơ sở, mạng lưới giáo dục-đào tạo các bậc học, cấp học đã được mở rộng so với cách đây 3 năm.

Nguồn: Tổng cục Thống kê, Bộ GD-ĐT, Bộ LĐTBXH

Theo đó năm học 2012-2013 so với năm học 2009-2010, số trường mầm non tăng 11,9%, cao hơn nhiều so với tốc độ tăng của dân số trong thời gian tương ứng (3,2%). Số trường Tiểu học tăng 1,5%, đây là tốc độ tăng thấp có một phần do tốc độ tăng dân số chậm lại, nhưng cũng có một phần do việc mở rộng mạng lưới ở thành thị còn chậm, ở một số trường, lớp sĩ số học sinh quá đông (có lớp tới trên dưới 55 học sinh/lớp). Số trường trung học cơ sở tăng 1,6%; trường trung học phổ thông tăng 6%. Số trường dạy nghề tăng, trong đó có 157 trường Cao đẳng nghề, 304 trường trung cấp nghề và 869 trung tâm dạy nghề. Số trường trung cấp chuyên nghiệp đạt khá. Số trường cao đẳng, đại học tăng 5,2%, trong đó có 226 trường cao đẳng, 204 trường đại học.

Năm học 2012-2013 so với năm học 2009-2010, số học sinh mẫu giáo tăng tới 22,1%, riêng trẻ 5 tuổi đạt 92% là tỷ lệ đạt khá cao, tạo điều kiện cho việc thực hiện mục tiêu theo Đề án phổ cập giáo dục mầm non 5 tuổi. Cũng trong thời gian trên, số học sinh tiểu học tăng 4,3%-cao hơn tốc độ tăng dân số. Số học sinh trung học phổ thông tăng 1,3%. Số học sinh cao đẳng-đại học tăng 11,4%. Mục tiêu bình quân 1 vạn dân có 200 sinh viên nay đã đạt 222.

Giáo viên các bậc học, cấp học trong năm học 2012-2013 so với năm học 2010-2011 tăng gần 76.000 người. Tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn đào tạo ở các cấp là: Nhà trẻ đạt trên 91,1%, mẫu giáo đạt gần 97,1%, tiểu học đạt trên 99,6%, trung học cơ sở đạt trên 99,2%, trung học phổ thông đạt 99,6%. Tỷ lệ giảng viên có trình độ sau đại học ở các trường trung cấp chuyên nghiệp đạt 26,2%, cao đẳng đạt 38,5%, đại học đạt 60,5%, cao hơn trước.

Bên cạnh các cơ sở công lập, hệ thống giáo dục-đào tạo đã có các cơ sở ngoài công lập. Tỷ lệ ngoài công lập trong tổng số ở cao đẳng, đại học đạt 19,1% về số trường, đạt 20,8% về số giảng viên, đạt 14,8% về số sinh viên. Ở trung học chuyên nghiệp đạt 31,5% về số trường, đạt 44,3% về số giáo viên và đạt 23,4% về số học sinh. Nhờ việc xã hội hóa giáo dục như đã góp phần khai thác các nguồn lực của xã hội cùng với nguồn lực của Nhà nước để đáp ứng nhu cầu học tập của người dân, góp phần phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực có trình độ cao.

Nguồn: Tổng cục Thống kê, Bộ GD-ĐT, Bộ LĐTBXH

Tỷ lệ lao động đang làm việc đã qua đào tạo, theo số liệu của Bộ LĐTBXH năm 2013 đạt 49%, cao hơn tỷ lệ 46% trong năm trước; mục tiêu năm 2014 đạt 52%. Việc mỗi năm tăng 3 điểm phần trăm là một mức tăng rất lớn (suy ra số tuyệt đối lên đến 1,5 triệu người) đòi hỏi một sự nỗ lực rất lớn mới thực hiện được.

Mặc dù đạt được những kết quả tích cực, nhưng cả về hiện trạng, cả về yêu cầu, vẫn đòi hỏi công tác giáo dục-đào tạo phải nỗ lực nhiều hơn nữa để khắc phục những hạn chế, bất cập hiện nay, đáp ứng tốt hơn yêu cầu đối với giáo dục-đào tạo.

Những hạn chế, bất cập thể hiện trên một số mặt: Việc phát triển giáo dục-đào tạo vẫn còn nghiêng nhiều về số lượng; chất lượng giáo dục-đào tạo và nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu của cuộc sống công nghiệp hóa-hiện đại hóa, làm cho tỷ trọng đóng góp của các yếu tố năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) còn thấp xa so với tỷ trọng đóng góp của việc tăng lượng vốn đầu tư, tăng số lượng lao động (khoảng 30% so với 70%) và thấp xa so với nhiều nước khu vực (30% so với gần 40%).

Cơ cấu đào tạo chưa hợp lý cả về cơ cấu trình độ, tỷ số đào tạo tuy đã có cải thiện, nhưng vẫn còn ở mức: học nghề 1/Trung cấp chuyên nghiệp 0,3/Cao đẳng, đại học 1,1, tức là thiếu thợ nhiều hơn thiếu thày; thiếu lao động chất lượng cao; chưa chú trọng đào tạo lại và đào tạo nâng cao... Cơ cấu sử dụng học sinh, sinh viên tốt nghiệp chưa hợp lý giữa các loại hình kinh tế, các cấp, các ngành và đơn vị cơ sở. Trong đó vấn đề xuất hiện từ mấy năm nay là việc thu hút người có trình độ cao vào bộ máy hành chính nhà nước còn nhiều vướng mắc...

Minh Ngọc