Hai điểm nhấn trong thông điệp đầu năm 2014 của Thủ tướng

Bài viết đã bao quát và hội tụ được những tư tưởng, chủ trương quan trọng hàng đầu về chiến lược và chính sách quản lý phát triển đất nước của Đảng, Nhà nước ta trong bối cảnh mới.  Đặc biệt, có hai thông điệp rất đáng chú ý: Thứ nhất, đổi mới thể chế và phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của Nhân dân; thứ hai, đẩy mạnh tái cơ cấu nông nghiệp gắn với xây dựng nông thôn mới.

Tạo động lực mới cho phát triển

Người đọc hoàn toàn đồng tình với Thủ tuớng về  nhận định những năm gần đây, năng lực cạnh tranh của nước ta chậm được cải thiện, tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế cũng đã chậm lại, xã hội có không ít vấn đề bức xúc, mà một trong những nguyên nhân của tình trạng này là động lực mà những cải cách trước đây tạo ra đã không còn đủ mạnh.

Thực tế cho thấy, Việt Nam đang đối diện với thách thức kép, khi mà, một mặt, những hiệu ứng tích cực của cuộc Đổi mới được khởi đầu từ năm 1986 đã giảm dần sức nóng. Động lực phát triển kinh tế dựa trên gia tăng vốn đầu tư và sức lao động theo kiểu tinh thần làm chủ được cởi trói đang suy kiệt nhanh. Mặt khác, những định hướng và nguồn lực cần thiết nhằm nâng cao sự cạnh tranh theo yêu cầu dựa chủ yếu trên nền tảng kỹ thuật ngày càng cao vẫn chưa định hình vững chắc.

Nói cách khác, trong khi những nhân tố phát triển theo mô hình bề rộng đã tới giới hạn tự nhiên khách quan của chính nó, thì những nhân tố và cơ hội mới chuyển sang phát triển theo chiều sâu vẫn còn yếu ớt hoặc tiềm ẩn rủi ro... Đất nước cần có thêm động lực để lấy lại đà tăng trưởng nhanh và phát triển bền vững. Nguồn động lực đó phải đến từ Đổi mới thể chế và phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của Nhân dân, như Thủ tướng khẳng định.

Đặc biệt, người đọc cũng hoàn toàn đồng tình với Thủ tướng về quan điểm đề cao dân chủ, coi thực thi dân chủ như là xu thế khách quan trong tiến trình phát triển của xã hội loài người, vừa là mục tiêu vừa là động lực trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam. Trong bối cảnh hội nhập và phát triển công nghệ thông tin hiện đại, dân chủ sẽ phát huy khả năng sáng tạo của mỗi người, góp phần xóa bỏ mặc cảm, tăng cường gắn kết xã hội và khối đại đoàn kết toàn dân tộc như là nền tảng cho sự trường tồn và phát triển của đất nước.

Hơn nữa, bản thân yêu cầu tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước cũng không phải vì mục đích tự thân hoặc lợi ích nhóm như một số giải thích có tính ngộ nhận hay xuyên tạc thiếu thiện chí lạc lõng nào đó, mà như Thủ tướng nhấn mạnh, cũng là nhằm phát huy tốt hơn quyền làm chủ của nhân dân, nhất là quyền tham gia xây dựng chính sách, quyền lựa chọn người đại diện cho mình và quyền sở hữu tài sản. Mọi hạn chế quyền tự do của công dân phải được xem xét cẩn trọng và chủ yếu nhằm bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và những giá trị văn hóa, lịch sử, đạo đức tốt đẹp của dân tộc. Người dân có quyền làm tất cả những gì pháp luật không cấm và sử dụng pháp luật để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Dân chủ trực tiếp càng sâu rộng và thực chất thì dân chủ đại diện càng hiệu quả. Đồng thời, quyền làm chủ phải đi đôi với trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân, mà trước hết là phải tuân thủ pháp luật.

Không chỉ người dân tôn trọng pháp luật, mà thực tế xã hội văn minh đòi hỏi và như Thủ tướng đã khẳng định, Nhà nước pháp quyền phải thượng tôn pháp luật. Pháp luật phải bảo đảm được công lý và lẽ phải. Nhà nước phải tập trung xây dựng khuôn khổ thể chế phù hợp và tạo điều kiện cần thiết để mọi người phát huy năng lực và sức sáng tạo vì lợi ích của chính mình và đóng góp cho xã hội, bảo đảm mọi tài nguyên, nguồn lực của quốc gia phải được phân bổ tới những chủ thể có năng lực sử dụng mang lại hiệu quả cao nhất để xây dựng và bảo vệ đất nước.

Thực tiễn cũng xác nhận sự đúng đắn của Thủ tướng khi khẳng định, một thể chế chất lượng cao, một nền quản trị quốc gia hiện đại cần thiết để nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng yêu cầu mới của quản lý đất nước trong bối cảnh hội nhập chỉ có được khi Nhà nước xây dựng được bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả với đội ngũ cán bộ, công chức có phẩm chất, năng lực và tính chuyên nghiệp cao. Mọi cơ quan, công chức đều phải được giao nhiệm vụ rõ ràng và chỉ được làm những gì mà pháp luật cho phép. Sự phối hợp giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp phải trên cơ sở bảo đảm tính độc lập theo chức năng được phân công và yêu cầu kiểm soát lẫn nhau, bổ trợ cho nhau theo quy định của pháp luật; phát huy chủ động, sáng tạo của cấp dưới, đồng thời bảo đảm quản lý thống nhất của cả hệ thống; đề cao trách nhiệm cá nhân và giải trình của người đứng đầu tổ chức về kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao và được trao quyền quyết định tương ứng về tổ chức cán bộ. Đảm bảo tính minh bạch, tiêu chí đánh giá và cơ chế kiểm soát thực thi công vụ; tăng cường tương tác giữa các cơ quan trong bộ máy Nhà nước và giữa bộ máy Nhà nước với các tổ chức chính trị - xã hội, đối thoại với người dân và doanh nghiệp, tăng cường phản biện xã hội và sự tham gia của người dân vào quá trình xây dựng chính sách và lựa chọn cán bộ…

Trên tinh thần đó, Thủ tướng nhấn mạnh những việc cần phải làm năm 2014. Đó là phải tập trung xây dựng, sửa đổi các luật để thực hiện Hiến pháp; đẩy mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền, phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của nhân dân và hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực thi pháp luật, kỷ luật kỷ cương, xây dựng bộ máy Nhà nước trong sạch, vững mạnh. Đề cao trách nhiệm của tập thể Chính phủ và từng thành viên Chính phủ trong việc xây dựng và ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm tiến độ và chất lượng. Tôn trọng đầy đủ các quy luật của kinh tế thị trường, kiên định thực hiện cơ chế giá thị trường đối với tất cả các hàng hóa, dịch vụ theo lộ trình phù hợp; đồng thời có công cụ điều tiết và chính sách phân phối để bảo đảm công bằng và tiến bộ xã hội, hỗ trợ người nghèo, đối tượng chính sách, đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa. Xóa bỏ tình trạng độc quyền DN và những cơ chế chính sách tạo ra bất bình đẳng trong kinh doanh, nhất là trong tiếp cận các nguồn lực. Kiên quyết thực hiện tái cơ cấu doanh nghiệp Nhà nước (DNNN), trọng tâm là cổ phần hóa, kể cả các tập đoàn kinh tế; thoái vốn đầu tư ngoài ngành và bán phần vốn mà Nhà nước không cần nắm giữ theo nguyên tắc thị trường, bao gồm cả DN đang kinh doanh có hiệu quả. DNNN chỉ tập trung vào lĩnh vực then chốt, thiết yếu, địa bàn quan trọng và quốc phòng, an ninh. Tách bạch nhiệm vụ sản xuất kinh doanh với nhiệm vụ chính trị, công ích. Hoàn thiện cơ chế thực hiện quyền chủ sở hữu Nhà nước và đại diện chủ sở hữu Nhà nước tại DN. Tăng cường quản lý, giám sát, kiểm tra của chủ sở hữu Nhà nước. Kiện toàn cán bộ quản lý và nâng cao năng lực quản trị DN. Thực hiện công khai minh bạch kết quả hoạt động của DNNN theo quy định của pháp luật. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật và không nghiêm túc thực hiện Đề án tái cơ cấu đã được phê duyệt.

Tổ chức lại nền sản xuất nông nghiệp

Sau khi khẳng định nền nông nghiệp nước ta đã có bước phát triển vượt bậc, đóng góp to lớn vào thành tựu chung của đất nước theo đường lối Đổi mới, Thủ tướng cũng thẳng thắn chỉ ra nguy cơ tốc độ tăng trưởng nông nghiệp đang giảm dần và bộc lộ những hạn chế yếu kém của một nền nông nghiệp dựa trên kinh tế hộ manh mún, thiếu liên kết, năng suất và chất lượng thấp trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt…

Để khắc phục, Thủ tướng nhấn mạnh những giải pháp căn bản, đó là cần đặc biệt đẩy nhanh tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững, gắn với xây dựng nông thôn mới bằng nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó tập trung vào đồng thời đẩy mạnh ứng dụng khoa học kỹ thuật và tổ chức lại sản xuất nông nghiệp. Đặt người nông dân vào vị trí trung tâm và vai trò chủ thể để thực hiện tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới.

Nhà nước có cơ chế, chính sách thúc đẩy ứng dụng sâu rộng khoa học công nghệ, nhất là công nghệ sinh học, công nghệ thông tin vào sản xuất, quản lý nông nghiệp và đẩy nhanh công nghiệp hóa nông nghiệp, hiện đại hóa nông thôn. Khuyến khích phát triển các hình thức hợp tác, liên kết đa dạng, nhất là giữa người nông dân và DN trong sản xuất, dịch vụ với quy mô phù hợp. Hình thành chuỗi giá trị, bảo đảm hài hòa lợi ích của các chủ thể tham gia từ sản xuất, chế biến đến tiêu thụ. Tập trung phát triển sản phẩm có lợi thế so sánh, có khả năng cạnh tranh và thị trường tiêu thụ. Từng bước hình thành những tổ hợp nông - công nghiệp - dịch vụ công nghệ cao, gắn kết chặt chẽ với người nông dân và hướng tới xây dựng mô hình sản xuất nông nghiệp đa chức năng, phát triển bền vững.

Thu hút mạnh DN đầu tư vào địa bàn nông thôn, phát triển sản xuất kinh doanh trong nông nghiệp, công nghiệp, dịch vụ; chú trọng công nghiệp chế biến nông sản và công nghiệp sử dụng nhiều lao động để thúc đẩy tập trung ruộng đất, chuyển dịch cơ cấu lao động và kinh tế nông thôn. Đổi mới phương thức và nâng cao hiệu quả đào tạo nghề. Huy động các nguồn lực đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng. Thực hiện hiệu quả chương trình giảm nghèo bền vững. Quan tâm bảo vệ môi trường; giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa và truyền thống, tập quán tốt đẹp của làng quê Việt Nam…

Thông điệp của Thủ tướng đã nhận diện rõ và trúng những nút thắt và đột phá cần tiến hành trong năm 2014 và những năm tiếp theo, tạo dựng niềm tin vào trí tuệ, quyết tâm và bản lĩnh chính trị của Việt Nam thúc đẩy Đổi mới mạnh mẽ hơn, vượt qua những thách thức, khó khăn, khai thác có hiệu quả tiềm năng của đất nước và cơ hội trong hội nhập quốc tế, đưa sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc lên tầm cao mới.

TS. Nguyễn Minh Phong