Văn hóa doanh nghiệp Việt - Xây dựng từ thượng tầng

Cần phải có một hệ quy chuẩn về văn hóa doanh nghiệp chung cho cả nền kinh tế Việt Nam. Ảnh minh họa

Nghị quyết TW 9 khóa XI năm 2014 về Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước đã xác định rõ: Văn hóa là mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội và của đất nước. Văn hóa thể hiện trình độ được vun trồng ngày càng cao, ngày càng toàn diện của con người và của xã hội, khiến con người, xã hội ngày càng đổi mới tiến bộ, tiến tới cuộc sống tự do, ấm no, hạnh phúc và văn minh. Trong đó, chú trọng đến hai mục tiêu chủ chốt là Phát triển văn hóa vì sự hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng con người để phát triển văn hóa.

Đây có thể coi là chủ trương kịp thời và đúng đắn của Đảng trong xu thế mới của nền kinh tế khi chúng ta đang từng bước hội nhập sâu, rộng với thế giới. Chuẩn bị kỹ càng về nền tảng văn hóa chính là chuẩn bị sức mạnh, bản lĩnh để sẵn sàng đối diện những chông gai, sóng gió phía trước.

Những năm qua, phải khẳng định chúng ta đã đạt được nhiều thành tựu to lớn về kinh tế-xã hội nhưng việc phát triển văn hóa chưa tương xứng với tầm vóc đó. Trong đó, văn hóa doanh nghiệp chưa được coi trọng và ở trong tình trạng mạnh ai nấy làm khiến sức cạnh tranh của doanh nghiệp Việt yếu kém, xuất hiện nhiều tình trạng làm ăn chụp giật.

Thời gian qua chúng ta không còn lạ gì những câu chuyện như doanh nghiệp Việt bị thua, bị lừa ngay trên sân nhà. Những sản phẩm chủ đạo của Việt Nam như lúa gạo dù vẫn đang ở vị trí dẫn đầu thế giới về xuất khẩu nhưng cũng bị cạnh tranh gay gắt và thậm chí có lúc yếu thế ngay cả trên sân nhà trước “đối thủ” như Thái Lan hay thậm chí Campuchia. May mặc cũng vậy, cả nước có hàng nghìn công ty may mặc với hàng triệu nhân lực nhưng bị hàng Trung Quốc “phá giá” đến điêu đứng, đến mức các công nhân dệt may thường xuyên phải làm việc 2 ca/ngày mà thu nhập không đủ để sinh sống. Không chỉ hai ngành kể trên, ngành xuất khẩu thủy sản thì mùa được mùa không, hết nước này kiện đến nước kia kiện bán phá giá hoặc ép giá nhưng chúng ta thường chỉ phản ứng một cách yếu ớt và phải chịu nhân nhượng. Không những thế, chúng ta cũng thường xuyên bị người ta lợi dụng biến mình thành kẻ đi vay nặng lãi, thành nơi cung cấp nguyên liệu và nhân công rẻ mạt, thành nơi tiêu thụ hàng hóa ế thừa, thành “bãi rác công nghệ lạc hậu”...

Nguyên nhân thì nhiều nhưng tựu chung lại là các doanh nghiệp Việt chưa biết cách liên kết với nhau để tạo nên sức cạnh tranh lớn mạnh hơn hay nói đúng hơn chúng ta chưa có một nền tảng văn hóa doanh nghiệp đủ tốt để có thể đứng vững trước những rủi ro hội nhập.

Trong nền kinh tế thị trường, văn hóa doanh nghiệp dựa vào chuẩn mực của cái đúng, cái tốt, cái đẹp để hướng dẫn và thúc đẩy người lao động không ngừng phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật nâng cao tay nghề sản xuất hàng hóa với năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh ngày càng cao. Văn hóa doanh nghiệp hướng dẫn, động viên các doanh nghiệp cạnh tranh lành mạnh, chủ động liên kết, hợp tác để phát triển với sức mạnh của các giá trị văn hóa, mới có khả năng hạn chế, đẩy lùi tác động tiêu cực của cơ chế thị trường. Trong thời kỳ mở cửa hội nhập quốc tế, văn hóa góp phần tăng cường sự hiểu biết mở rộng giao lưu hợp tác về nhiều mặt giữa nước ta với các nước khác trên cơ sở bình đẳng cùng có lợi.

Phát triển đồng bộ và bền vững

Có thể khẳng định, trong thời gian qua doanh nghiệp của chúng ta chủ yếu phát triển theo hướng tự phát, thậm chí chụp giật theo kiểu kẻ mạnh thì thắng, lớn bắt nạt nhỏ và yếu thì tìm mọi cách, kể cả phi văn hóa nhất, để vượt lên. Trong khi đó, Nhà nước và các tổ chức nghề nghiệp chưa thực sự vào cuộc để xây dựng một quy chuẩn chung và định hướng kịp thời về văn hóa doanh nghiệp trên phạm vi cả nước để hình thành một khối thống nhất, tận dụng sức mạnh dân tộc trong phát triển kinh tế.

Rất nhiều hiện tượng làm ăn chụp giật đã diễn ra trong thời gian qua, như trường hợp của thị trường chứng khoán rồi lại đến bất động sản. Những cơn sốt liên tục được tạo ra mà không có hoặc thiếu đi sự điều tiết kịp thời của nhà nước dẫn đến sự phát triển hỗn loạn. Người người đua nhau đầu tư chứng khoán rồi đến đầu tư nhà đất, tìm mọi mánh mung thủ đoạn để lừa người khác nhằm chiếm lấy lợi ích. Rồi đến khi những “quả bong bóng” phát nổ thì trở tay không kịp khiến hàng chục nghìn tỷ bỗng chốc mất tích, hàng loạt dự án bỏ hoang dẫn đến đồng tiền trở nên mất giá... khiến cả nền kinh tế lao đao. Rồi hàng loạt ngành khác, lĩnh vực kinh doanh khác cứ tự do phát triển, tự xây dựng triết lý kinh doanh cho mình để đến khi thất bại vẫn không hiểu vì sao lại thua.

Bởi vậy, quan điểm chỉ đạo của Đảng tại Nghị quyết TW9 vừa qua đòi hỏi toàn bộ hệ thống chính trị phải quán triệt và xử lý tốt mối quan hệ biện chứng giữa xây dựng kinh tế với phát triển văn hóa, phải xây dựng và thực hiện đồng bộ chính sách văn hóa trong kinh tế và chính sách kinh tế trong văn hóa, bảo đảm cho văn hóa thể hiện rõ trong các hoạt động kinh tế, thúc đẩy các hoạt động kinh tế tạo điều kiện nhiều hơn cho sự nghiệp phát triển văn hóa. Việc xây dựng các mục tiêu giải pháp kinh tế phải gắn với các mục tiêu giải pháp văn hóa, chăm lo con người, nêu cao đạo đức trong sản xuất kinh doanh. Xây dựng văn minh thương nghiệp, văn hóa kinh doanh, văn hóa sinh thái…

Cụ thể hơn, cần phải có một hệ quy chuẩn về văn hóa doanh nghiệp chung cho cả nền kinh tế Việt Nam. Qua đó, định hướng doanh nghiệp, bồi dưỡng kiến thức, xây dựng ý thức phát triển trong sự nghiệp chung của đất nước. Ngoài ra, cần có cơ chế giám sát đủ mạnh để có thể điều tiết nền kinh tế và cần phải coi văn hóa doanh nghiệp Việt chính là hình ảnh văn hóa của Việt Nam đối với bạn bè trên thế giới.

Bên cạnh đó, chương trình xây dựng và phát triển văn hóa phải vì mục tiêu phát triển toàn diện con người, hoàn thiện nhân cách con người, với nhiệm vụ trọng tâm là chăm lo xây dựng con người có nhân cách, lối sống tốt đẹp với các đặc tính cơ bản: Yêu nước, nhân ái, nghĩa tình, trung thực, đoàn kết, cần cù, sáng tạo.

Các hoạt động của hệ thống giáo dục đào tạo, của hệ thống thiết chế văn hóa, khoa học phải hướng vào việc xây dựng con người Việt Nam có thế giới quan khoa học, gắn giáo dục rèn luyện đạo đức với thực hiện quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân, bồi dưỡng tri thức, nâng cao trí lực và kỹ năng sống, đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, của kinh tế tri thức và xã hội học tập, của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc.

 Đức Huy