Cần cơ chế phát triển vận tải hàng hóa quốc tế bằng đường sắt

Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể chủ trì cuộc họp với các đơn vị tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn vận tải hàng đường sắt diễn ra ngày 29/12. Ảnh: VGP/PT

Ông Đặng Sỹ Mạnh, Tổng Giám đốc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam cho biết, năm 2021 vận tải hàng hóa liên vận quốc tế tăng 34% chỉ tiêu tấn xếp so với cùng kỳ. Trong đó, hàng hóa qua ga Đồng Đăng tăng 82%. Đặc biệt, trong quý IV/2021, hàng hóa xuất nhập khẩu qua đường sắt tăng mạnh so với cùng kỳ, ga Đồng Đăng tăng 117% lượt toa xe qua lại.

Trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, Tổng công ty đường sắt Việt Nam đã tổ chức thành công nhiều đoàn tàu đi thẳng từ Việt Nam sang châu Âu, sản lượng vận chuyển container liên vận quốc tế tăng hơn 100% so với cùng kỳ và mở thêm được các đoàn tàu chuyên tuyến container đến các thành phố của Trung Quốc. 

Hàng hóa đi bằng đường sắt qua các cửa khẩu hiện nay chủ yếu là hàng xuất nhập khẩu chính ngạch như quặng, lưu huỳnh, DAP, hóa chất, hàng điện tử, dệt may, linh phụ kiện, hàng tiêu dùng… Hàng xuất khẩu bằng hình thức tiểu ngạch không vận chuyển được bằng đường sắt.

Tuy nhiên, do lượng hàng hóa tăng trưởng mạnh liên tục trong thời gian vừa qua nên đến thời điểm này đã có hiện tượng ùn tắc tại cửa khẩu các ga và các ga sâu trong nội địa của cả hai nước. 

"Hiện, có hơn 600 toa xe Trung Quốc đang chờ để sang Việt Nam. Các ga khu vực xung quanh Hà Nội đều đã quá tải do năng lực bãi hàng hiện không đáp ứng được nhu cầu", ông Mạnh cho biết.

Bên cạnh đó, các ga trên tuyến Bắc-Nam hạ tầng kho, bãi, đường bộ vào ga cũng xuống cấp, năng lực rất hạn chế, không đáp ứng được yêu cầu đầu tư thiết bị bốc xếp, xe container tải trọng lớn ra vào nên gây nhiều khó khăn trong việc thu hút hàng container vận chuyển từ phía nam ra, cũng như xuất qua Trung Quốc bằng đường sắt.

Để giải quyết tình trạng ùn tắc, Tổng công ty Đường sắt đã chủ động tăng năng lực xếp dỡ các bãi hàng tại các ga như: Kép, Đông Anh, Yên Viên, tăng năng lực sức chứa hàng hóa, container nhằm giải tỏa ách tắc cho các ga Đồng Đăng, Lào Cai. 

Doanh nghiệp này cũng kiến nghị Bộ GTVT làm việc với phía Trung Quốc cho phép thực hiện kiểm dịch tại ga Bằng Tường để tiếp nhận hàng nông sản, hoa quả từ Việt Nam sang bằng đường sắt; kiến nghị Tổng cục Hải quan bố trí nhân viên, thời gian làm thêm để giải quyết thủ tục cho hàng hóa xuất nhập khẩu bằng đường sắt.

Về dài hạn, Tổng công ty Đường sắt kiến nghị Bộ GTVT sớm bố trí nguồn vốn để cải tạo, nâng cấp và mở rộng bãi hàng, đường ga, kho ga tại các nhà ga, đặc biệt ưu tiên ga Đồng Đăng hiện đang là điểm nóng ách tắc hàng hóa liên vận quốc tế.

Đồng thời, bổ sung thêm các ga liên vận quốc tế tại khu vực miền Trung và phía nam để hàng hóa xuất nhập khẩu đi bằng đường sắt được làm thủ tục hải quan sâu trong nội địa, góp phần giảm ách tắc tại các ga biên giới. Cùng với đó, các bộ, ngành liên quan cũng cần có hướng dẫn doanh nghiệp chuyển sang xuất nhập khẩu theo hình thức chính ngạch để rút ngắn thủ tục, thời gian thông quan cũng như có thể vận chuyển được bằng đường sắt.

Tàu chuyên container Việt Nam- Bỉ xuất phát từ ga Yên Viên. Ảnh: VNR

Trước tình trạng ách tắc tại các nhà ga, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể đã tổ chức cuộc họp khẩn với các đơn vị nhằm tìm giải pháp tháo gỡ khó khăn vận tải hàng đường sắt, nhất là hàng qua biên giới phía bắc, góp phần giải tỏa ách tắc vận tải cửa khẩu đường bộ.

“Phải tìm giải pháp tháo gỡ, thúc đẩy vận tải hàng hóa từ phía nam, cũng như hàng xuất đi châu Âu bằng đường sắt. Đây là cơ hội cho vận tải đường sắt, không thể kéo dài tình trạng lỗ mỗi năm vài trăm tỷ đồng. Các đơn vị khẩn trương xây dựng, đề xuất cơ chế để Tổng công ty Đường sắt Việt Nam có thể đổi mới, phát triển bền vững”, Bộ trưởng yêu cầu.

Ghi nhận những đề xuất của Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, Bộ trưởng gợi ý: Ngành đường sắt cần nắm bắt lợi thế về tính an toàn, chi phí thấp hơn so với các phương thức vận tải khác để từ đó đề xuất, kiến nghị những giải pháp phù hợp. Đơn cử như việc Tổng công ty cần chủ động rà soát, xác định, đề xuất cơ chế đầu tư kho bãi tại một số ga đường sắt hiện hữu còn quỹ đất, hoặc có thể mở rộng, nâng cấp kho bãi thành điểm tập kết hàng hóa.

"Hoặc Tổng công ty có thể nghiên cứu mở ga mới trên các tuyến đường gần các khu công nghiệp, thuận lợi về đường bộ kết nối, mặt bằng rộng, không vướng về giải phóng mặt bằng để làm ga tập kết, trung chuyển hàng hóa. Đề xuất cơ chế, hình thức đầu tư, có thể Tổng công ty tự đầu tư 100%, hoặc liên doanh, liên kết, kêu gọi vốn. Cần mạnh dạn đề xuất và đầu tư đồng bộ để đẩy mạnh khai thác vận tải hàng hóa”, Bộ trưởng gợi ý.

Bộ trưởng đánh giá rất cao việc Tổng công ty Đường sắt Việt Nam mở thành công tuyến vận tải đi châu Âu. Từ tuyến này, Bộ trưởng cho rằng doanh nghiệp cần tiếp tục đề xuất mở thêm ga liên vận quốc tế. Bộ trưởng đặc biệt lưu ý các đơn vị nghiên cứu thúc đẩy kết nối hạ tầng đường sắt kết nối với Lào, Trung Quốc, nhất là đường sắt kết nối Lào với tuyến đường sắt Bắc-Nam hiện có để đẩy mạnh khai thác hàng quá cảnh từ Lào sang.