Cần cụ thể hoá hơn nữa tiêu chuẩn đại biểu ứng cử

Báo cáo thẩm tra Dự án Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND do Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật của Quốc hội Phan Trung Lý trình bày tại Hội trường sáng nay (5/11) cho rằng, về tiêu chuẩn đối với người ứng cử đại biểu (Điều 3), ngoài các tiêu chuẩn chung cho đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND thì cần quy định thêm các điều kiện cần và đủ cho người được cơ quan, tổ chức giới thiệu làm ứng cử viên đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND ở từng cấp như về độ tuổi, trình độ học vấn, kinh nghiệm công tác…

Theo ông Phan Trung Lý, qua thảo luận, nhiều ý kiến trong Ủy ban Pháp luật tán thành với việc nên quy định về số lượng và tiêu chuẩn của đại biểu Quốc hội, đại biểu HĐND trong Luật Tổ chức Quốc hội và Luật Tổ chức chính quyền địa phương, sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua trong thời gian tới. Bởi đây là các nội dung liên quan trực tiếp đến cơ cấu, tổ chức của Quốc hội, HĐND.

Về Hội đồng Bầu cử quốc gia và các tổ chức phụ trách bầu cử ở địa phương, Ủy ban Pháp luật cơ bản tán thành với quy định của Dự thảo Luật về cơ cấu, tổ chức cũng như nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng Bầu cử quốc gia. Hội đồng Bầu cử quốc gia là một thiết chế hiến định, với những chức năng đã được xác định rõ, bao gồm: Tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội; chỉ đạo, hướng dẫn công tác bầu cử đại biểu HĐND các cấp; Chủ tịch Hội đồng Bầu cử do Quốc hội bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm; các thành viên khác do Quốc hội phê chuẩn.

Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị dự thảo Luật cần được tiếp tục rà soát, làm rõ thêm các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể, cơ cấu tổ chức của Hội đồng, làm rõ hơn trách nhiệm của Hội đồng trong quá trình chuẩn bị và tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội; vai trò của Hội đồng Bầu cử quốc gia trong chỉ đạo, hướng dẫn bầu cử đại biểu HĐND; mối quan hệ giữa Hội đồng bầu cử quốc gia với chính quyền địa phương, các tổ chức phụ trách bầu cử ở địa phương cũng như với các cơ quan, tổ chức khác tham gia vào quy trình bầu cử.... Việc phân chia các nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng Bầu cử quốc gia thành 3 nhóm nhiệm vụ độc lập như trong dự thảo Luật cũng cần được cân nhắc kỹ để tránh việc nhầm lẫn trong quy định về chức năng và nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan này.

Về điều kiện để tham gia bầu cử; việc lập danh sách cử tri, một số ý kiến trong Ủy ban đề nghị thay vì chỉ quy định theo từng nhóm đối tượng, Luật cần bổ sung quy định về các điều kiện liên quan đến thời gian cư trú để xác định quyền tham gia bầu cử của cử tri đối với từng cấp chính quyền (ví dụ như công dân có thời gian tạm trú tại địa phương từ 6 tháng trở lên được tham gia bầu cử đại biểu HĐND của địa phương đó).

Liên quan đến các bước hiệp thương, giới thiệu người ra ứng cử, nhiều ý kiến thành viên Ủy ban Pháp luật tán thành giữ quy định về các bước hiệp thương do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc các cấp chủ trì như trong dự thảo Luật.

Bên cạnh đó, một số ý kiến đề nghị cần nghiên cứu, làm rõ hơn một số nội dung trong quá trình này, có thêm những cải tiến cụ thể để có thể rút gọn hơn nữa các bước trong hiệp thương, cũng như phân bổ thời gian hợp lý cho việc tổ chức các hội nghị hiệp thương, hội nghị lấy ý kiến cử tri để làm cơ sở cho việc giới thiệu người ra ứng cử (bởi thời gian dành cho chuẩn bị bầu cử ở nước ta đang có xu hướng ngày càng kéo dài thêm, trước đây chỉ có tối thiểu là 90 ngày, nay đã tăng lên là 105 ngày và dự kiến sẽ tiếp tục tăng thành 115 ngày theo quy định mới trong dự thảo Luật).

So với Luật hiện hành, dự thảo Luật đã đưa vào nhiều quy định mới để cụ thể hóa hơn nữa các bước, các công đoạn của quy trình bầu cử, chuyển hóa những quy định trong các văn bản hướng dẫn bầu cử đã được thực hiện ổn định vào Luật… Tuy nhiên, với việc hợp nhất hai luật bầu cử và sửa đổi một số nội dung trong quy trình chuẩn bị, tổ chức bầu cử, Ủy ban Pháp luật nhận thấy còn một số nội dung cần được cân nhắc thêm.

Cụ thể, Luật chưa quy định rõ các căn cứ, nguyên tắc để giới thiệu, phân bổ người ứng cử đến các đơn vị bầu cử cụ thể, trong đó có cả việc bảo đảm yếu tố giới trong việc xác định người ứng cử ở mỗi đơn vị bầu cử.

Việc xử lý đối với các trường hợp khuyết người ứng cử tại đơn vị bầu cử chưa được quy định trong Luật mà giao cho Hội đồng Bầu cử quốc gia hướng dẫn (khoản 3 Điều 56) là chưa phù hợp vì việc khuyết người ứng cử có thể dẫn đến việc bầu thiếu số đại biểu đã được cơ quan có thẩm quyền quyết định hoặc không bảo đảm đủ số dư cần thiết để cử tri lựa chọn trong quá trình bầu cử.

Linh Đan