Tìm giải pháp nâng chất lượng thẩm định VBPL

Thời gian qua, Bộ Tư pháp đã thực hiện một khảo sát về thực trạng công tác thẩm định VBQPPL.  Kết quả,  87%  ý kiến cho rằng công tác thẩm định của Bộ trong không ít trường hợp chưa đáp ứng được tiêu chí bảo đảm tính phù hợp với thực tiễn. Việc thẩm định mới chỉ dừng ở khía cạnh pháp lý, chưa có tư vấn nội dung sâu sắc, đặc biệt chưa có gắn kết chặt chẽ với yêu cầu quản lý Nhà nước về kinh tế-xã hội, tính phản biện chưa cao, thiếu nhạy cảm về chính trị, xã hội.

Theo quy định của Luật Ban hành VBQPPL năm 2008, Bộ Tư pháp có trách nhiệm thẩm định đối với dự án luật, pháp lệnh, dự thảo nghị quyết của Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội do Chính phủ trình và dự thảo nghị định, quyết định của Thủ tướng Chính phủ trước khi trình Chính phủ.

Tuy nhiên, Bộ Tư pháp cho biết một số cơ quan chủ trì soạn thảo chưa thực sự nghiêm túc trong thực hiện quy trình xây dựng VBQPPL, nhất là trong thành lập, tổ chức họp Ban soạn thảo, Tổ biên tập và lấy ý kiến đối với dự thảo văn bản, dẫn đến cơ quan thẩm định (là Bộ Tư pháp) thiếu thông tin, thậm chí bị động trong việc thực hiện nhiệm vụ.

Điều này đã dẫn đến việc đại diện của Bộ Tư pháp chưa được tham gia từ giai đoạn đầu của quá trình xây dựng dự thảo, giai đoạn chỉnh lý trình Thủ tướng Chính phủ…

Theo Chánh Văn phòng Bộ Tư pháp, ông Trần Tiến Dũng, việc không để Bộ Tư pháp tham gia đầy đủ vào quy trình xây dựng pháp luật sẽ nảy sinh các quy định thiếu tính logic, không phù hợp với thực tiễn đời sống (như quy định xử phạt khi nghe điện thoại ở cây xăng…).

Để khắc phục, Bộ Tư pháp cho rằng cần khẩn trương nghiên cứu, sửa đổi Quyết định số 05/2007/QĐ-TTg ban hành Quy chế thẩm định dự án, dự thảo VBQPPL phù hợp với Luật Ban hành VBQPPL, trong đó quy định cụ thể hơn thẩm quyền của Bộ Tư pháp trong thẩm định VBQPPL, bảo đảm cho Bộ Tư pháp tham gia từ giai đoạn đầu của quá trình xây dựng dự thảo, giai đoạn chỉnh lý để trình cấp có thẩm quyền.

Đó là nguyên nhân khách quan khiến chất lượng của một số VBQPPL chưa cao, không có tính khả thi.

Bên cạnh đó, Bộ Tư pháp cũng chỉ ra nguyên nhân thuộc về chính cơ quan thẩm định, đó là thiếu cán bộ làm công tác thẩm định VBQPPL và thiếu cả cán bộ có chuyên môn lẫn vốn sống thực tế.

Theo số liệu của Văn phòng Bộ Tư pháp, đội ngũ cán bộ thẩm định VBQPPL đa phần là cán bộ trẻ (41% cán bộ có độ tuổi dưới 30), hầu hết có trình độ chuyên môn từ cử nhân Luật, trong khi lại thực hiện nhiều lĩnh vực chuyên sâu khác về kinh tế...

Ngoài ra công tác thẩm định còn thiếu liên kết giữa các lĩnh vực pháp luật, lại “khép kín”, không có cơ chế huy động sự tham gia góp ý rộng rãi của các nhà khoa học, chuyên gia trong và ngoài nhà nước.

Do đó, nhiều đại biểu đều cho rằng cần công khai các phiên họp thẩm định VBQPPL để dư luận theo dõi và góp ý kịp thời; có thể huy động chuyên gia tham gia, đồng thời thủ trưởng các đơn vị xây dựng VBPL quan tâm hơn nữa đến công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ thẩm định, kể cả về chuyên môn luật và chuyên môn kinh tế- xã hội khác.

Bên cạnh việc đi sâu phân tích những hạn chế, bất cập trong thẩm định VBQPPL, các đại biểu dự Hội nghị cũng khẳng định bước tiến lớn trong 5 năm qua, kể từ khi có Luật Ban hành VBQPPL là  chất lượng thẩm định văn bản ngày được nâng cao, làm cơ sở cho cơ quan soạn thảo tiếp thu, chỉnh lý. Ít xuất hiện VBQPPL chồng chéo nhau nội dung, góp phần đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Từ năm 2009 đến ngày 30/6, Bộ Tư pháp đã thẩm định 1.428 VBQPPL, gấp 3 lần so với số lượng văn bản được thẩm định của 10 năm trước.

Thành Chung