Triết lý đào tạo nhân tài của ĐHQG Hà Nội

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức: Triết lý trong đào tạo của ĐHQG HN là đào tạo nhân tài, đào tạo tinh hoa. Đào tạo ở ĐHQG HN không chỉ nhằm trang bị cho sinh viên đầy đủ kiến thức, năng lực sáng tạo, phẩm chất đạo đức, mà còn chú trọng đào tạo cho sinh viên các kỹ năng và năng lực tổ chức, đặc biệt là phát triển tư duy, tầm nhìn, tạo cho sinh viên có đầy đủ bản lĩnh và nghị lực để vào đời và sáng nghiệp.

Đào tạo chất lượng cao, trình độ cao phải gắn với nghiên cứu, thông qua nghiên cứu. khoa học để tiếp cận đỉnh cao của trí thức, từ đó quay trở lại phục vụ đào tạo. Việc đào tạo và trưởng thành của mỗi cá nhân và nhà khoa học được hình thành và tôi luyện trong các nhóm nghiên cứu, các trường phái học thuật.

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, thứ tư từ phải qua, và các học sinh khối chuyên của ĐHQG HN. Ảnh: VGP/Nguyệt Hà

Để xây dựng hình thành triết lý này, ĐHQG HN đã làm những gì, thưa Giáo sư?

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức: ĐHQG HN luôn coi trọng việc phát hiện tài năng ngay từ bậc học phổ thông và tiếp theo đó là những năm trên giảng đường đại học. Đồng thời, xây dựng và hoàn chỉnh các mô hình đào tạo chất lượng cao liên tục từ bậc phổ thông năng khiếu, đến đại học các hệ chất lượng cao, khoa học tài năng và chuẩn quốc tế.

Người học được tuyển chọn kỹ, học tập dưới sự dìu dắt của các giáo sư, các nhà khoa học đầu ngành của các trường đại học thành viên. Các thầy cô dạy chuyên có trình độ chuyên môn cao, đầy đam mê nghề nghiệp và tâm huyết, với chương trình đào tạo tiên tiến được chọn lọc tiếp thu từ các trường đại học danh tiếng của thế giới và có nâng cao cả về ngoại ngữ, kiến thức và kỹ năng.

Việc học tập và nghiên cứu trong một môi trường hiện đại, tiên tiến có ý nghĩa thế nào đối với sự nghiệp khoa học của cá nhân và mang lại lợi ích gì cho khoa học Việt Nam, thưa Giáo sư?

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức: Việc được học tập và nghiên cứu trong một môi trường hiện đại, tiên tiến có ý nghĩa quan trọng đặc biệt trong việc đào tạo, bồi dưỡng nhân tài, nhất là với các khối ngành khoa học cơ bản và khoa học tự nhiên và công nghệ.

Quá trình học tập và rèn luyện trong các nhóm nghiên cứu mạnh ở các trường đại học danh tiếng, hiện đại, nơi có nhiều giáo sư giỏi sẽ đào tạo, làm biến đổi từ một học sinh giỏi với những năng lực tiềm ẩn bẩm sinh thành nhà khoa học giỏi, thành một nhân tài.

Một ví dụ trong quá trình trưởng thành của GS. Ngô Bảo Châu. Ngay từ nhỏ, Ngô Bảo Châu có tư chất thông minh và là người luôn luôn nỗ lực, say mê nghiên cứu toán học. Song Châu chưa chắc đã thành đạt như ngày nay, nếu không được tạo điều kiện thuận lợi để phát triển tài năng.

Ít ai biết được là vào năm 1990, khi Châu đang chuẩn bị đi học đại học tại Hungari, nhân dịp Viện sĩ, Tổng Thư kí Viện Hàn lâm khoa học Pháp - Paul Germain, nhà cơ học nổi tiếng thế giới, sang thăm Việt Nam theo lời mời của GS.VS Nguyễn Văn Đạo, Tổng Thư kí Viện Khoa học Việt Nam và khi đó cũng là Chủ tịch Hội Cơ học Việt Nam (và sau nay là Giám đốc đầu tiên của ĐHQG HN) đã đề nghị Viện sĩ cấp học bổng cho Ngô Bảo Châu sang học đại học tại Pháp.

Ngô Bảo Châu đã có điều kiện làm việc tại một trung tâm toán học lớn nhất của châu Âu, được nghiên cứu toán học với những nhà toán học hàng đầu thế giới và được tiếp cận với những thông tin mới nhất về sự phát triển của toán học hiện đại và đã có thành công vẻ vang đẳng cấp quốc tế như các bạn đã biết.

Hiện nay, ở ĐHQG HN có trên 60% tiến sĩ được đào tạo bài bản ở nước ngoài về, trong đó có nhiều TS. là cựu học sinh của hai trường chuyên. Cùng với đội ngũ trí thức của ĐHQG HN, những tiến sĩ trẻ, các nghiên cứu sinh, sinh viên và học sinh năng khiếu chính là chủ nhân xây dựng và phát triển ĐHQG HN trong hiện tại và tương lai.

Phát hiện, tuyển chọn và bồi dưỡng nhân tài đã khó, song việc thu hút, sử dụng nhân tài dường như còn gặp nhiều khó khăn hơn?

GS.TSKH Nguyễn Đình Đức: Hiện nay, ĐHQG HN đang xây dựng Đề án đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học và quản lý nhằm phát hiện, quy hoạch và có kế hoạch bồi dưỡng, sử dụng đội ngũ cán bộ khoa học đầu ngành, đầu đàn, các trưởng nhóm nghiên cứu, các cán bộ khoa học trẻ tiềm năng và các cán bộ quản lý trẻ được quy hoạch.

ĐHQG HN cũng đã xây dựng các cơ chế hỗ trợ cho các nhóm nghiên cứu, khen thưởng và tôn vinh các nhà khoa học có nhiều công bố quốc tế, bằng phát minh, sáng chế, hỗ trợ các nhà khoa học trẻ và đang xây dựng cơ chế hỗ trợ cho các trưởng nhóm nghiên cứu mạnh.

ĐHQG HN đang xây dựng Quy chế mới về hoạt động của trường chuyên trong trường đại học thuộc ĐHQG HN nhằm tạo cơ chế tổ chức và hoạt động tốt nhất, năng động và tự chủ cao nhất, đồng thời phát huy được cao nhất lợi thế của mô hình này.

Mức đầu tư cho hai trường chuyên cũng sẽ được đầu tư tương xứng hơn trong thời gian tới (hiện nay mức đầu tư cho 2 trường chuyên mới đạt khoảng 5,5 triệu đồng/học sinh, quá thấp so với yêu cầu, và thấp hơn nhiều so với mức đầu tư cho trường chuyên Amsterdam, Hà Nội).

Chúng tôi cũng đang nghiên cứu đề xuất hướng dẫn, quy định cho phép học sinh giỏi của hai trường chuyên được học trước một số môn học, tích lũy trước các tín chỉ ở bậc đại học, điều này tạo sức hút cho các em học sinh chuyên tiếp tục học bậc đại học ở ĐHQG HN. Cho phép các em có cơ hội tốt nghiệp đại học sớm, có thêm thời gian học ngành kép để có bằng đại học chính quy thứ hai, vào chương trình nghiên cứu sinh sớm.

Hy vọng với những chính sách đột phá như vậy, hai trường chuyên sẽ có sức hút mạnh mẽ, có thêm nhiều cơ hội và điều kiện phát triển vượt bậc trong thời gian tới, khẳng định sự tiên phong và vai trò trụ cột, đầu tàu đổi mới trong cả nước của ĐHQG HN trong việc phát hiện, đào tạo và bồi dưỡng nhân tài nói chung cũng như đào tạo các học sinh trung học phổ thông năng khiếu nói riêng.

Nguyệt Hà (thực hiện)