Vận hành liên hồ chứa: Ưu tiên giảm lũ, điều tiết nước hạ du

Quy trình vận hành liên hồ chứa được tính toán cẩn thận để đảm bảo lợi ích của các bên. Ảnh minh họa

Theo Cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước Hoàng Văn Bảy, việc xây dựng quy trình vận hành liên hồ chứa là vấn đề mới và rất phức tạp. Bên cạnh những vấn đề về thông tin, số liệu phục vụ xây dựng quy trình, khó khăn lớn nhất hiện nay là để đáp ứng các yêu cầu về phòng, chống, giảm lũ, điều tiết cấp nước cho hạ du.

Do đó phải điều chỉnh, bổ sung nhiệm vụ của các hồ chứa, thay đổi thứ tự ưu tiên vận hành trong cả mùa lũ và mùa cạn, đòi hỏi có sự đồng thuận, thống nhất của các địa phương với chủ hồ.

Bên cạnh đó, vấn đề đảm bảo nước cấp cho hạ du trong thời gian các hồ không tham gia cắt, giảm lũ cho hạ du và mâu thuẫn trong khai thác, sử dụng nước trên một số lưu vực sông cũng hết sức phức tạp, đặc biệt là các lưu vực sông khu vực miền Trung, Tây Nguyên. Việc xem xét, tính toán các phương án mức nước trước lũ, mực nước đón lũ, phương án vận hành và các phương án mực nước là hết sức khó khăn và tốn thời gian.

Theo ông Hoàng Văn Bảy, các quy trình vận hành liên hồ chứa đã có nhiều điểm mới phù hợp với thực tiễn.

Cụ thể, nguyên tắc ưu tiên hàng đầu là giảm lũ trong mùa lũ và điều tiết cấp nước trong mùa cạn cho hạ du. Quy trình vận hành liên hồ chứa trên các lưu vực sông trong mùa lũ hàng năm đã quy định cụ thể về chế độ vận hành, cơ chế phối hợp giữa các hồ với nhau và với các địa phương. Đồng thời cũng quy định rõ trách nhiệm của địa phương, của các bộ, ngành trong việc chỉ đạo, điều hành, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quy trình của các chủ hồ, các cơ quan liên quan.

Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để cụ thể hóa yêu cầu quản lý, sử dụng hiệu quả nguồn nước trên các lưu vực sông. Đồng thời, đề cao trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị có liên quan, nhất là các giám đốc đơn vị quản lý, vận hành các hồ và trách nhiệm của các địa phương.

Nguyên tắc vận hành cũng bảo đảm không gây lũ nhân tạo đột ngột, bất thường đe dọa trực tiếp đến tính mạng và tài sản của nhân dân khu vực ven sông ở hạ du hồ chứa là yêu cầu xuyên suốt trong việc vận hành các hồ.

Về thẩm quyền vận hành hồ, chủ hồ chỉ được quyết định vận hành trong điều kiện thời tiết bình thường, nhưng phải khống chế ở mực nước hồ không được vượt quá mực nước trước lũ. Trưởng ban chỉ huy phòng, chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn cấp tỉnh quyết định việc vận hành các hồ khi dự báo có khả năng xuất hiện các tình huống gây mưa lũ.

Về chế độ vận hành giảm lũ cho hạ du, các hồ dành dung tích cố định để đón lũ trong suốt mùa lũ. Khi dự báo có khả năng xuất hiện mưa, lũ thì vận hành hạ thêm mực nước hồ để đón lũ nhằm tạo thêm dung tích cắt, giảm lũ cho hạ du khi có lũ về. Các hồ thực hiện chế độ vận hành giảm lũ khi ở dưới hạ du đã xuất hiện lũ tương đối lớn, mực nước tại các trạm thủy văn đạt ngưỡng theo quy định.

Quy định này nhằm tránh dư luận hiểu nhầm là các hồ gây lũ lụt cho hạ du, đặc biệt là khi hạ du có lũ tương đối lớn. Đồng thời, giảm thiểu tình trạng ngập lụt, hạn chế thiệt hại, bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân vùng hạ du. Đối với những trận lũ nhỏ dưới ngưỡng quy định, các hồ không tham gia cắt, giảm lũ cho hạ du.

Sau khi đã vận hành giảm lũ cho hạ du, nếu lũ ở dưới hạ du đã giảm dưới mức quy định cụ thể trong từng quy trình, thì vận hành đưa mực nước hồ về mực nước trước lũ để sẵn sàng đón trận lũ tiếp theo.

Nếu xuất hiện tình huống bất thường ở dưới hạ du thì Chủ tịch UBND cấp tỉnh quyết định việc vận hành hồ.

Có một điểm mới và khá quan trọng trong các quy trình là có riêng 1 điều quy định việc tích nước cuối mùa lũ. Cụ thể, sau khi các hồ tham gia cắt, giảm lũ cho hạ du, chủ hồ sẽ được chủ động tích nước trong thời kỳ cuối mùa lũ nhằm nâng cao khả năng tích đầy hồ để cấp nước trong mùa cạn.

Quy trình cũng có quy định cụ thể đối với các hồ chuyển nước hoặc chuyển đổi dòng chảy làm gián đoạn dòng chảy của các đoạn sông tương đối lớn như: Thượng Kon Tum, An Khê-Ka Nak, sông Hinh, Đăk Mi 4, SrePok4. Theo đó, về lưu lượng xả của từng hồ, các hồ phải được bảo đảm dòng chảy tối thiểu. Quy trình cũng quy định, khi có yêu cầu của UBND cấp tỉnh, các hồ phải xả nước về hạ du theo yêu cầu.

Thu Cúc