Cải cách chính sách BHXH: Cấp bách và đã tới lúc chín muồi

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ và Giám đốc quốc gia WB tại Việt Nam, ông Ousmane Dione. Ảnh: VGP/Thành Chung

Tại Trụ sở Chính phủ, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về cải cách tiền lương, bảo hiểm xã hội (BHXH) và trợ cấp người có công đã làm việc với Giám đốc quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam, ông Ousmane Dione, lắng nghe những phân tích, khuyến nghị của các  chuyên gia liên quan đến cải cách chính sách BHXH, bảo hiểm hưu trí.

Theo ông Ousmane Dione, sau 2 năm làm việc với cơ quan hữu quan của Việt Nam, WB đã phát hiện một số vấn đề quan trọng về hệ thống BHXH để chia sẻ, cùng chung tay với Việt Nam đưa ra phương án giải quyết trong thời gian tới.

Đại diện nhóm nghiên cứu của WB đánh giá hệ thống hưu trí của Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức đồng thời do tốc độ lão hóa nhanh; cơ cấu, tỷ lệ thanh toán của hệ thống BHXH cao hơn mức mà người lao động đóng; ngừng đóng BHXH sớm, nghỉ hưu sớm và tuổi nghỉ hưu cuối cùng thấp, dù phụ nữ 55 tuổi hiện nay dự kiến sẽ sống tới 85 tuổi.

Cải cách chính sách BHXH của Việt Nam vào năm 2014 đã giúp giải quyết vấn đề thâm hụt trong ngắn hạn, chứ chưa giải quyết được các vấn đề dài hạn, trong đó có sự bất bình đẳng lớn về lương hưu giữa khu vực Nhà nước và tư nhân. Nếu không có cải cách về hệ thống hưu trí thì sự mất cân đối thu-chi sẽ tăng lên vì số người được hưởng sẽ tăng lên. Nhu cầu cải cách mang tính chất hệ thống là cấp thiết và tất yếu.

Phương án đề xuất cải cách hệ thống hưu trí của WB gồm 4 nhóm giải pháp trụ cột. Đó là làm cho hệ thống hưu trí nhà nước do BHXH Việt Nam quản lý bền vững hơn, khuyến khích sự tham gia của khu vực phi chính thức, xây dựng một tầng lương hưu xã hội cơ bản cho xóa đói giảm nghèo và từng bước mở rộng trụ cột hưu trí tư nhân để đa dạng hóa hệ thống hưu trí. 

Giải pháp được WB đưa ra là tăng lương hưu với tỷ lệ thấp hơn tăng tiền lương, tỷ lệ điều chỉnh lương hưu tăng theo chỉ số lạm phát; độ tuổi nghỉ hưu của nam và nữ bằng nhau và nhích tăng dần tuổi nghỉ hưu; giảm tỷ lệ tích lũy và giảm khoảng cách lương hưu giữa khu vực Nhà nước và khu vực tư nhân sao cho công bằng hơn. Cần xem xét lại phương pháp điều chỉnh mức hưởng theo chỉ số lương.

WB cũng đưa ra những khuyến nghị về bền vững tài chính của hệ thống với nhìn nhận, nếu không cải cách thì vệc thâm hụt Quỹ BHXH sẽ bắt đầu từ năm 2030 và mức thâm hụt sẽ lên 2,5 - 3,0% GDP trong những năm 2060-2070. Giải pháp đưa ra là cần khuyến khích hạn chế việc ngừng đóng BHXH sớm và về hưu sớm, điều chỉnh tuổi nghỉ hưu, cải tiến hiệu quả đầu tư Quỹ và quản lý hành chính, tạo ra chính sách hưu xã hội và cần có chiến lược truyền thông tốt để thông tin đến công chúng. 

Ảnh: VGP/Thành Chung

Đánh giá cao WB tại Việt Nam đã chủ động nghiên cứu chính sách BHXH ở Việt Nam, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng đây là tài liệu hữu hiệu, giúp Chính phủ hoàn thiện đề án cải cách BHXH sẽ trình Bộ Chính trị quyết định trong Hội nghị Trung ương 7 tới đây.

Chính phủ đã giao cho BHXH Việt Nam, Bộ Tài chính, cùng các cơ quan liên quan đánh giá chính sách BHXH hiện hành. Chính phủ đã tổ chức đoàn nghiên cứu khảo sát với quy mô rộng tại các bộ, ngành, địa phương; gần 2 năm qua đã cộng tác với Tổ chức Lao động quốc tế (ILO)  để nghiên cứu chính sách này trên phạm vi toàn thế giới và tổ chức khảo sát ở 15 nước. Hiện đề án đã hoàn thành đã gửi các cơ quan để chuẩn bị cho Hội nghị Trung ương 7 quyết sách về vấn đề này. 

Theo Phó Thủ tướng, một số điểm trong đề án trùng khớp với nghiên cứu của WB, đó là cùng có chung nhìn nhận nhu cầu cải cách hệ thống này của Việt Nam đã đến lúc cấp bách và chín muồi; những nội dung cơ bản về xu hướng cải cách là phù hợp với tài liệu nghiên cứu của WB, tài lệu nghiên cứu này giúp cho Chính phủ và bản thân Phó Thủ tướng với vai trò là người được giao thực hiện Đề án này thấy tự tin hơn là đã đi đúng hướng. Phó Thủ tướng khẳng định những nghiên cứu của WB là căn cứ quan trọng để Chính phủ Việt Nam vững tin hơn trong việc đưa ra những quyết sách.

Phó Thủ tướng cũng trao đổi thêm một số nội dung về mô hình dự báo cân đối quỹ BHXH. Theo đó, Phó Thủ tướng đề nghị WB cùng với cả ILO có sự phối hợp chặt chẽ hơn với BHXH, Bộ Tài chính, Bộ LĐTB&XH, Tổng cục Thống kê trong cập nhật các tham số, yếu tố đầu vào để đưa ra những dự báo sát hơn. 

Thành Chung