Quản lý thi hành án: Cần làm rõ vai trò của tòa án nhân dân

Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chủ trì Hội nghị về quản lý công tác thi hành án các tỉnh, thành phía Nam. Ảnh VGP/Đỗ Cường

Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương, chủ trì Hội nghị.

Hội nghị tập trung thảo luận một số vấn đề như thực trạng của hoạt động THA và quản lý THA, những khó khăn và vướng mắc, những vấn đề cần thay đổi hoặc bổ sung cho phù hợp; làm rõ vị trí, tính chất của hoạt động THA trong mối quan hệ với các hoạt động tư pháp khác; tính đa dạng và đặc thù của mỗi loại THA được nêu trong đề án; xác định vị trí của Tòa án trong hoạt động tư pháp; vai trò của UBND các cấp trong quản lý THA dân sự, THA hành chính; đề ra phương hướng đổi mới trong quản lý công tác THA...

Về vai trò và mối liên hệ giữa hoạt động của Tòa án và THA, theo Thứ trưởng Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên, trật tự xã hội chỉ có thể được duy trì, quyền tư pháp của Nhà nước chỉ được thực hiện trọn vẹn, công lý được bảo vệ và thực thi, công bằng xã hội được đảm bảo... khi và chỉ khi phán quyết của tòa phải được thực thi nhanh chóng, đầy đủ, chính xác trên thực tế. Do đó, việc THA của bất cứ tòa án nào phải được coi là một phần của công tác xét xử và là công đoạn cuối của việc thực thi quyền lực tư pháp, hiện thực hóa công lý.

Đề cập tới những bất cập hiện nay, Thứ trưởng Hoàng Thế Liên cho biết, quy trình tố tụng hiện hành đang ở tình trạng cắt khúc (nhất là trong tố tụng hình sự). Mặc dù tòa án là trung tâm, tuy nhiên những quy định hiện hành lại không quy định rõ cơ quan nào có thẩm quyền và chịu trách nhiệm cuối cùng về hiệu quả của cả hệ thống tư pháp.

Thứ trưởng Liên nêu ví dụ: Kết quả xét xử của tòa án phụ thuộc vào kết quả điều tra, truy tố, vào việc có áp dụng hay không các biện pháp ngăn chặn tại giai đoạn điều tra, nhưng tòa án hiện chỉ có thể “ngồi chờ” vì mọi thủ tục bắt, tạm giữ, tạm giam ở giai đoạn điều tra đều do cơ quan điều tra và Viện Kiểm sát quyết định.

Tòa án là cơ quan thực hiện quyền tư pháp, nhưng lại chưa đi đến cùng của việc thực hiện công lý bởi vai trò của tòa án trong lĩnh vực THA chưa được nhận thức và ghi nhận đầy đủ, nhất là trong THA dân sự và hành chính. Tòa án cũng không thực hiện trách nhiệm, quyền hạn trong theo dõi việc thi hành các bản án về dân sự, hành chính...

Thủ tục THA, đặc biệt là trong THA dân sự và hành chính chưa phân định rõ giữa thủ tục hành chính và thủ tục tư pháp. Các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử chưa có sự phối hợp chặt chẽ, nhất là trong việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, biện pháp khẩn cấp tạm thời như kê biên, phong tỏa, tạm giữ tài sản của người phạm tội, ngăn ngừa việc tẩu tán tài sản, nhất là đối với những vụ án kinh tế, tham nhũng, buôn lậu có giá trị lớn... Bên cạnh đó, chính chất lượng công tác xét xử còn có những bất cập, hạn chế đã gây thêm khó khăn cho công tác THA, ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả của THA.

Phát biểu kết luận Hội nghị, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, việc xây dựng Đề án về quản lý công tác THA là một nhiệm vụ hết sức khó khăn và phức tạp do từ trước đến nay, THA và quản lý công tác THA chưa được nghiên cứu đầy đủ và có hệ thống. Hiện nước ta có tới 3 luật điều chỉnh về THA gồm Luật THA dân sự năm 2008, Luật THA hình sự năm 2010 và Luật Tố tụng hành chính năm 2010.

Bên cạnh đó, chủ trương xây dựng tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực và Viện Kiểm sát Nhân dân khu vực và việc tổ chức lại hệ thống cơ quan điều tra theo hướng thu gọn đầu mối chưa hoàn thành.

Do vậy việc xây dựng Đề án này là rất cần thiết để báo cáo Bộ Chính trị xem xét, quyết định phương hướng đổi mới công tác THA và quản lý THA theo tinh thần cải cách tư pháp đã được nêu trong Nghị quyết 49-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Theo Phó Thủ tướng, trong thời gian tới, cần làm tốt một số vấn đề như: Phải xác định rõ vai trò, trách nhiệm của tòa án nhân dân, cơ quan thực hiện quyền tư pháp trong lĩnh vực THA. Giao trách nhiệm cho tòa án xét xử sơ thẩm ra quyết định thi hành bản án, quyết định dân sự, hành chính và chuyển giao cho cơ quan THA có thẩm quyền thực hiện.

Tăng cường vai trò, trách nhiệm của tòa án trong việc theo dõi, kiểm soát, thống kê, giải thích, đính chính các bản án, quyết định đã được tòa ra quyết định thi hành.

Tiếp tục khẳng định vai trò của Chính phủ trong việc thống nhất quản lý Nhà nước về THA. Trong đó, Bộ Công an tiếp tục chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý Nhà nước về THA hình sự. Bộ Tư pháp tiếp tục chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản lý Nhà nước về THA dân sự và THA hành chính.

Bộ Quốc phòng phối hợp với Bộ Công an và Bộ Tư pháp quản lý công tác THA trong quân đội; kiện toàn tổ chức quản lý công tác THA trong quân đội (cả dân sự và hình sự) theo hướng tập trung thống nhất vào một đầu mối...

Thực hiện phân cấp và xác định rõ trách nhiệm của UBND cấp tỉnh trong tổ chức, quản lý công tác THA trên phạm vi địa phương.

Mạnh Hùng