Tổ chức chính quyền địa phương: Vẫn còn nhiều băn khoăn

Sau nhiều phiên thảo luận, các ý kiến tiếp tục xoay quanh vấn đề tổ chức, nhất là phân biệt được giữa chính quyền nông thôn, đô thị, hải đảo, vấn đề thể chế hóa trong luật chủ trương phân cấp giữa Trung ương và địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương.

Nhận thức đây là vấn đề hệ trọng của quốc gia, các đại biểu Quốc hội đều chung quan điểm là cần thảo luận, cân nhắc kỹ những đổi mới, cơ chế sửa đổi mô hình tổ chức hiện hành, đặc biệt là chế định bao trùm, sửa đổi quan trọng nhất của dự luật đặt ra là: có cần tổ chức HĐND ở tất cả các đơn vị hành chính hay không?

Phương án quận, phường không tổ chức HĐND và chuyển các chức năng đại diện, giám sát, quyết định các vấn đề ở địa phương do HĐND thành phố, thị xã đảm nhiệm tiếp tục được nhiều ý kiến đại biểu như Trần Du Lịch, Nguyễn Thị Quyết Tâm, Đỗ Thị Hoàng ủng hộ khi nêu ra một thực tế là có nhiều tính hình thức ở mô hình cũ và nên đi theo xu thế chính quyền địa phương 2 cấp như nhiều nước đã thực hiện.

Trong khi đó, phương án thiết kế chính quyền địa phương vẫn phải theo hướng tổ chức các cấp chính quyền gồm HĐND và UBND ở các đơn vị hành chính lại được nhiều ý kiến bảo vệ. Đại biểu cho rằng, mô hình này là đúng với nguyên tắc rất quan trọng của một thiết chế dân chủ là ở đâu có quyền lực, ở đó có sự giám sát quyền lực của nhân dân.

Trước luồng ý kiến này, đại biểu Trần Du Lịch, người tham gia trong ban biên tập viết dự thảo Hiến pháp 2013 về nội dung này cho rằng, Hiến pháp đã quy định rõ và có dư địa lớn cho Quốc hội chế định về chính quyền địa phương và “nếu như "mở" Hiến pháp như vậy mà giờ nói hệ thống này ổn định rồi, thì không nên bàn nữa’.

Ngược lại, các đại biểu khác cho rằng không nên theo phương án không có HĐND ở cấp quận, phường, vì việc tổng kết, thực hiện thí điểm không tổ chức HĐND ở huyện, quận, phường thời gian qua chưa đủ khẳng định kết quả vì thiếu cơ sở lý luận. Về mặt thực tiễn cũng chưa đủ sức thuyết phục cho việc bỏ HĐND ở cấp quận phường.

Trong khi đó, một số đại biểu như Ngô Văn Minh thẳng thắn nhận xét, cả 2 phương án đến thời điểm này đều chưa có căn cứ pháp lý rõ ràng, đều cần tiếp tục cân nhắc kỹ, nếu lựa chọn phương án nào thì điều quan trọng cũng là phải tinh gọn, hiệu quả, phát huy được quyền dân chủ của người dân. “Một đạo luật mà còn tới 31 điểm cần lựa chọn phương án thì rõ ràng là cần cân nhắc kỹ hơn”, đại biểu Minh nói.

Các đại biểu cũng tiếp tục tranh luận về những lựa chọn những phương án khác nhau với những ưu, nhược điểm khác nhau về các vấn đề khác trong dự luật. Đó là về quy định đơn vị hành chính-kinh tế đặc biệt; tên gọi "đơn vị hành chính tương đương" thuộc thành phố trực thuộc trung ương; thẩm quyền quy định cụ thể điều kiện, tiêu chuẩn, tiêu chí thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính...

Nguyên Linh