Trường hợp không có tên trong di chúc vẫn có thể được hưởng thừa kế

Sau khi ly hôn với vợ đầu, chia tài sản chung, chồng bà Thu kết hôn lần thứ hai và chung sống với bà Thu được 3 năm. Vừa qua, chồng bà Thu chết do mắc bệnh hiểm nghèo, trong khi bà Thu đang mang thai tháng thứ 4. Được biết, chồng bà Thu có để lại di chúc nhưng nội dung di chúc chỉ cho con riêng của chồng bà Thu được hưởng số tài sản (được chia khi ly hôn với vợ đầu).

Bà Thu muốn được biết bà và con bà sau khi sinh có được hưởng thừa kế tài sản của chồng bà không?  

Giải đáp thắc mắc của bà Nguyễn Minh Thu, Luật sư Lê Văn Đài, Trưởng Văn phòng Luật sư Khánh Hưng - Đoàn Luật sư Hà Nội hướng dẫn như sau :

Sau khi ly hôn với người vợ đầu, chia tài sản chung vợ chồng, thì phần tài sản mà chồng bà Thu được chia trở thành tài sản riêng của ông ấy có trước khi kết hôn với bà Thu.

Tại Khoản 2, Điều 32 Luật Hôn nhân và Gia đình quy định: “Vợ, chồng có quyền nhập hoặc không nhập tài sản riêng vào khối tài sản chung”.

Sau khi kết hôn với bà Thu, nếu chồng bà Thu không nhập tài sản riêng vào khối tài sản chung vợ chồng, thì tài sản đó vẫn thuộc sở hữu riêng của chồng bà. Ông ấy có quyền lập di chúc để chỉ định người hưởng di sản sau khi qua đời.

Những trường hợp thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc

Để bảo vệ quyền lợi của người có quan hệ huyết thống, quan hệ hôn nhân hợp pháp với người để lại di sản, tại Điều 669 Bộ luật Dân sự quy định những người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc như sau: 

“Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó, trừ khi họ là những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều 642 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1 Điều 643 của Bộ luật này:

1. Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

2. Con đã thành niên mà không có khả năng lao động”. 

Khoản 1, Điều 643 Bộ luật Dân sự quy định những người sau đây không được quyền hưởng di sản: Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khoẻ hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó; Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản; Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng; Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, huỷ di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản.

Nếu bà Nguyễn Minh Thu không thuộc đối tượng không được quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1, Điều 643 Bộ luật Dân sự, thì mặc dù không được chồng bà lập di chúc cho hưởng di sản, bà vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật theo quy định tại Điều 669 Bộ Luật dân sự.

Trường hợp con sinh ra sau khi chồng chết

Tại khoản 1, Điều 63 Luật Hôn nhân và Gia đình quy định “Con sinh ra trong thời kỳ hôn nhân hoặc do người vợ có thai trong thời kỳ đó là con chung của vợ chồng".

Tại khoản 2, Điều 21 Nghị định 70/2001/NĐ-CP ngày 3/10/2001 của Chính phủ quy định chi tiết Luật Hôn nhân và Gia đình quy định: “Con sinh ra trong vòng 300 ngày, kể từ ngày người chồng chết hoặc kể từ ngày bản án, quyết định của Toà án xử cho vợ chồng ly hôn có hiệu lực pháp luật, thì được xác định là con chung của hai người”.

Như vậy, kể từ ngày chồng bà Thu chết, nếu con mà bà đang mang thai được sinh ra trong vòng 300 ngày và trẻ sống sau khi sinh, mặc dù di chúc của chồng bà không cho người con này hưởng di sản, thì người con này vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật, nếu di sản được chia theo pháp luật theo quy định tại Điều 669 Bộ Luật dân sự.

Để tránh xảy ra tranh chấp, bà Thu cần trao đổi những quy định của pháp luật về thừa kế với người con riêng của chồng bà, nhằm đi đến thỏa thuận phân chia di sản thừa kế. Trường hợp không thỏa thuận được, để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bà và con sau khi sinh, bà có thể yêu cầu Tòa án giải quyết chia di sản hoặc tranh chấp thừa kế. 

Luật sư Lê Văn Đài

VPLS Khánh Hưng – Đoàn Luật sư Hà Nội