Kiểm soát nhập khẩu lúa mỳ có nguy cơ nhiễm cỏ

Cuộc làm việc của Cục Bảo vệ thực vật và các doanh nghiệp nhập khẩu lúa mỳ - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Ngày 17/10, tại Hà Nội, Cục Bảo vệ thực vật (Bộ NN& PTNT) tổ chức cuộc họp với các doanh nghiệp nhập khẩu để bàn giải pháp khắc phục tình trạng các lô hàng lúa mì nhập khẩu từ các nước nhiễm cỏ kế đồng.

Theo TS Dương Minh Tú, Giám đốc Trung tâm Phân tích kiểm dịch thực vật, Cục Bảo vệ thực vật, cho biết cỏ kế đồng chỉ bằng sinh sản vô tính, 1 cây cỏ ban đầu có thể nhanh chóng tạo ra quần thể cỏ rộng xâm lấn hàng chục mét vuông. Mỗi cây có thể tạo ra 5.000 hạt cỏ rất nhỏ, dễ phát tán. Hạt cỏ có thể trôi dạt theo dòng nước và có thể nảy mầm sau khi nằm trong đất hoặc trong nước 20 năm.

Theo thống kê từ 40 quốc gia đã bị xâm lấn, cỏ kế đồng là loài cỏ có khả năng xâm hại cao, có thể gây hại nghiêm trọng cho hơn 27 loại cây trồng như ngô, đậu tương, các loại đậu đỗ, hành, tỏi, ớt, các loại dưa, bông, cải bắp, cà rốt, các loại cây họ hoa thập tự, bầu bí, cà chu, khoai tây, cà, nho…

Nhiều nước như Australia, Argentina, Hàn Quốc… xếp loại cỏ kế đồng là đối tượng kiểm dịch thực vật phải kiểm soát nghiêm ngặt để không cho chúng xâm nhập, lây lan theo hàng hoá nhập khẩu vào trong nước. Còn tại Mỹ, dù loài cỏ này đã xuất hiện và gây hại phổ biến nhưng vẫn được xếp vào danh sách nhóm 1 - các loài cỏ gây hại nguy hiểm và xâm hại, nếu kiểm tra trên mẫu lấy từ các lô hàng nhập khẩu mà bị phát hiện có từ 3 hạt cỏ kế đồng trở lên thì lô hàng đó sẽ không được cho phép nhập khẩu. Ở Canada, từ năm 1865, quốc gia này đã ban hành đạo luật về phòng trừ cỏ kế đồng và phạt tiền những cá nhân vi phạm, không phòng trừ loài cỏ nguy hại này.

Ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật, khẳng định sẽ kiên quyết yêu cầu tái xuất các lô hàng nhiễm cỏ kế đồng, nếu không xử lý triệt để, phòng ngừa loài thực vật gây hại này xâm nhiễm vào Việt Nam.

Ông Hoàng Trung, Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật cho biết, dù phát hiện từ tháng 5, tháng 6 và cảnh báo đến doanh nghiệp, nhưng số lượng các lô hàng nhiễm cỏ không giảm mà còn có xu hướng gia tăng. Nếu tháng 5 chỉ có vài lô hàng thì đến tháng 8 kiểm đếm đã có khoảng 1,6 triệu tấn lúa mì nhiễm cỏ.

Nếu không kiểm soát chặt chẽ, cỏ kế đồng xâm nhập vào Việt Nam trước hết sẽ ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và môi trường, sau nữa là nguy cơ một loạt thị trường các nước nhập khẩu nông sản Việt Nam sẽ lần lượt đóng sập lại hoặc bị kiểm soát gắt gao hơn, trong bối cảnh cỏ kế đồng đã được đưa vào danh mục thực vật nguy hại, bị cấm ở nhiều quốc gia.

Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm TP Hồ Chí Minh. - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Tại cuộc họp, các doanh nghiệp đang nhập khẩu lúa mỳ đã nêu những khó khăn khi tìm nguồn nguyên liệu với yêu cầu 100% không nhiễm cỏ kế đồng, nhiều doanh nghiệp đưa ra ý kiến việc tái xuất này cũng ngang như một lệnh cấm. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến doanh nghiệp cũng như người tiêu dùng trong thời gian tới.

Tuy vậy, chia sẻ với nguy cơ từ loại cỏ này, Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm TP Hồ Chí Minh đại điện các doanh nghiệp cũng đề xuất việc lùi thời hạn thực hiện việc tái xuất các lô hàng nếu phát hiện cỏ kế đồng từ 1/11 tới đây.

Cục trưởng Cục Bảo vệ thực vật cho biết: “Tôi rất chia sẻ và biết khó khăn của doanh nghiệp. Chúng tôi cũng đã cân nhắc đến tác động của quy định này  khi báo cáo lãnh đạo Bộ NN&PTNT. Tuy nhiên phải nhìn toàn cục, để đảm bảo hàng xuất khẩu của chúng ta thì phải làm chặt chẽ công tác kiểm dịch, không thể vì một, hai lô hàng mà mất hết toàn bộ thị trường”.

Ghi nhận những kiến nghị của doanh nghiệp, ông Trung cho biết sẽ xem xét và báo cáo xin tạm thời chưa áp dụng biện pháp tái xuất từ 1/11/2018. Trong thời gian này, Cục Bảo vệ thực vật cũng sẽ tích cực làm việc với các đơn vị kiểm dịch Nga, Mỹ và Canada để thống nhất các biện pháp và chỉ tiêu kiểm dịch. Biện pháp trước mắt Cục Bảo vệ thực vật sẽ siết chặt kiểm dịch đối với mặt hàng lúa mỳ nhập khẩu.

Tại hội nghị, đồng tình với những ý kiến của các nhà khoa học về khả năng xâm hại của cây cỏ kế đồng nhưng nhiều doanh nghiệp cho rằng đó là với các quốc gia khác. Ở Việt Nam nhiều doanh nghiệp nhập khẩu lúa mì mấy chục năm qua nhưng chưa thấy xuất hiện cây này trên đồng ruộng. Điều đó chứng tỏ khí hậu của Việt Nam có thể không phù hợp để cây phát triển.

Doanh nghiệp cũng đề xuất phía Cục nên có tiêu chí tỉ lệ phần trăm (ví dụ được lẫn 0,5%) cỏ kế đồng thì được chấp nhận vào Việt Nam. Việc đảm bảo tuyệt đối không nhiễm một hạt cỏ kế đồng nào trong lúa mì nhập khẩu là không khả thi và bạn hàng không chấp nhận.

Trước đó, tại một hội thảo ngày 5/10, chuyên gia nông nghiệp Nguyễn Lân Hùng thông tin: Cỏ Cirsium arvense có chứa một chút độc tố nhưng không đáng kể. Loại cỏ này mọc khắp nước Nga từ nhiều năm nay. Có những nơi xen lẫn với cây lúa mì. Khi thu hoạch lúa mì người ta sẽ gặt luôn cả cỏ này.

"Tôi thấy ngay các nước láng giềng của ta như Thái Lan, Indonesia... họ đâu có cấm lúa mì lẫn cỏ này. Chưa kể, lúa mì nhập vào nước ta, xay ra bột, làm thực phẩm tiêu dùng, thức ăn chăn nuôi thì nguy cơ cỏ này có thể lây lan lại cực thấp" - chuyên gia Nguyễn Lân Hùng nói.

Đỗ Hương