Phát triển bền vững – cần xây dựng bộ chỉ tiêu cụ thể

Phát triển năng lượng sạch là một giải pháp cho phát triển bền vững. Trong ảnh: Các tuabin của một dự án điện gió tại Bình Thuận.

Những gam màu sáng

Tại một cuộc họp gần đây, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thế Phương cho biết, trong bối cảnh khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, Việt Nam vẫn đảm bảo duy trì được tốc độ tăng trưởng khá, tiềm lực cũng như quy mô nền kinh tế đang tăng lên.

Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 5 năm (2006-2010) đạt 7%, quy mô tổng sản phẩm quốc nội (GDP) năm 2010 đạt 101,6 tỷ USD, gấp 3,6 lần năm 2000, GDP đầu người đạt 1.168 USD đã đưa nước ta vào nhóm các nước có thu nhập trung bình. Quy hoạch tổng thể phát triển vùng và quy hoạch xây dựng vùng liên tỉnh, vùng tỉnh đã được lập và cơ bản phủ kín cho các vùng kinh tế.

Chỉ số phát triển con người (HDI) của Việt Nam không ngừng tăng lên. Đến nay nước ta đã hoàn thành 5/8 các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ. Trên các lĩnh vực xóa đói giảm nghèo, tạo việc làm đạt được những thành tựu khá toàn diện. Trong 5 năm, Việt Nam đã giải quyết được việc làm cho trên 8 triệu lao động, tỉ lệ thất nghiệp ở thành thị giảm xuống dưới 4,5%, tỉ lệ hộ nghèo giảm còn 9,5% vào năm 2010. Quy mô giáo dục tăng nhanh, nhất là ở bậc đại học và giáo dục nghề nghiệp, góp phần tăng quy mô lao động và nâng cao dân trí.

Nhận thức của người dân Việt Nam về môi trường đã có nhiều chuyển biến tích cực, mức độ gia tăng ô nhiễm suy thoái môi trường đã được chú ý kiểm soát và hạn chế. Việc bảo vệ, sử dụng và quản lý tài nguyên nước, bảo vệ môi trường biển, ven biển, hải đảo và phát triển tài nguyên biển bắt đầu được quan tâm và từng bước hoàn thiện.

Một số hạn chế

Bên cạnh những thành tựu đáng khích lệ của nhiệm vụ phát triển bền vững ở nước ta vẫn còn không ít bất cập.

Biểu hiện cụ thể của nó là mức tiêu hao nhiên liệu, năng lượng, vật tư trên mỗi đơn vị sản phẩm còn lớn, giá trị gia tăng sản phẩm thấp, sức cạnh tranh kém và năng suất lao động xã hội thấp hơn nhiều so với các nước trong khu vực.

Về xã hội, chất lượng và dịch vụ các cơ sở y tế chưa đáp ứng được yêu cầu của nhân dân. Vệ sinh an toàn thực phẩm chưa được kiểm soát chặt chẽ, xu hướng mất cân bằng giới tính đang diễn ra ngày càng trầm trọng. Chất lượng dân số, các yếu tố về thể lực con người còn thấp...

Về tài nguyên môi trường, nổi lên một số yếu tố tác động trực tiếp đến phát triển bền vững như môi trường đất đang suy thoái, tình trạng suy kiệt nguồn nước đang diễn ra phổ biến, nhiều loại khoáng sản đang bị buông lỏng quản lý. Chất lượng rừng đang có nguy cơ suy giảm, tình trạng phá rừng tại một số địa phương diễn ra trầm trọng.

Sự phối hợp giữa các Bộ, ngành và địa phương và các bên liên quan trong việc triển khai thực hiện phát triển bền vững  còn chưa đầy đủ, không đồng bộ và thiếu chặt chẽ. Đặc biệt, còn thiếu cơ chế kiểm tra, đánh giá và giám sát thực hiện phát triển bền vững trong quá trình lập và thực hiện kế hoạch hàng năm, 5 năm cũng như các quy hoạch phát triển.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là nhận thức của nhiều người, kể cả ở các cấp quản lý kể còn chưa đầy đủ. Hệ thống thể chế, văn bản pháp quy về phát triển bền vững còn chưa hoàn thiện.

Cần xây dựng bộ chỉ tiêu

Tại cuộc họp mới đây của Hội đồng Phát triển bền vững quốc gia, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã kiến nghị cần giám sát phát triển bền vững thông qua các chỉ tiêu cụ thể.  

Trong 29 chỉ tiêu cụ thể được Bộ Kế hoạch và Đầu tư này đề xuất, 3 chỉ tiêu tổng hợp là: GDP xanh, chỉ số phát triển con người và chỉ số bền vững môi trường.

8 chỉ tiêu về kinh tế bao gồm: hiệu quả sử dụng vốn; năng suất lao động; tỷ trọng đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp vào tốc độ tăng trưởng chung; chỉ số giá tiêu dùng; cán cân vãng lai; bội chi ngân sách Nhà nước; Nợ của Chính phủ và nợ nước ngoài.

10 chỉ tiêu về xã hội bao gồm: tỷ lệ nghèo; tỷ lệ thất nghiệp; tỷ lệ lao động đang làm việc trong nền kinh tế đã qua đào tạo; hệ số bình đẳng trong phân phối thu nhập; số bác sĩ bình quân trên 1 vạn người dân; số sinh viên trên 1 vạn dân; số thuê bao internet trên 100 dân; tỷ lệ người dân được mua bảo hiểm y tế và bảo hiểm thất nghiệp; số người chết do tai nạn giao thông trên 100.000 dân; tỷ lệ số xã được công nhận đạt tiêu chí nông thôn mới.

8 chỉ tiêu về tài nguyên-môi trường là: mức giảm tiêu hao năng lượng để sản xuất ra một đơn vị GDP; tỷ lệ che phủ rừng; tỷ lệ đất được bảo vệ, duy trì đa dạng sinh học; diện tích đất bị thoái hóa; mức giảm lượng nước ngầm, nước mặt; tỷ lệ ngày có nồng độ chất thải độc thải vượt quy định cho phép; tỷ lệ các khu đô thị, khu công nghiệp, khu chế xuất, cụm công nghiệp xử lý chất thải rắn, nước thải đạt tiêu chuẩn quốc gia tương ứng; tỷ lệ chất thải rắn thu gom , đã xử lý đạt tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, việc giám sát thông qua bộ chỉ tiêu cụ thể sẽ tránh tình trạng đánh giá chung chung, để đưa kinh tế - xã hội đất nước phát triển ngày càng bền vững.

Từ Lương