Tạo động lực phát triển khoa học công nghệ trong giai đoạn mới

Bộ Khoa học và Công nghệ đặt mục tiêu tới 2015, tỷ trọng đầu tư cho KHCN từ các nguồn ngoài ngân sách nhà nước sẽ được nâng lên gấp 2 lần so với hiện nay. Ảnh: VNA

Những bất cập cần khắc phục

Ông Lê Đình Tiến, Thứ trưởng Bộ KHCN nhận định hiện mức đầu tư toàn xã hội cho khoa học công nghệ (KHCN) chỉ khoảng 0,7% GDP (thuộc loại thấp trên  thế giới). Còn theo số đầu tư trên đầu người thì chỉ đạt đạt 5 USD/người.

Với nguồn kinh phí ít ỏi cùng với đầu tư dàn trải ở nhiều nơi, nên chưa tập trung giải quyết những vấn đề công nghệ trọng điểm, có ý nghĩa quyết định tạo ra các sản phẩm chiến lược cũng như ngành nghề mới.

Trong khi đó, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp có điều khoản quy định doanh nghiệp được trích tới 10% lợi nhuận trước thuế để lập quỹ phát triển KHCN, nhưng hầu hết không thực hiện. Rất ít doanh nghiệp có bộ phận nghiên cứu, phát triển (R&D).

Theo kết quả khảo sát tại 1.200 doanh nghiệp Việt Nam do Tổ chức Hợp tác kỹ thuật CHLB Đức (GTZ) tiến hành, chỉ có khoảng 0,1% doanh thu hàng năm của doanh nghiệp được dành cho đổi mới công nghệ. Việc nhập khẩu công nghệ hàng năm của doanh nghiệp Việt Nam cũng chỉ đạt dưới 10% tổng kim ngạch nhập khẩu và chỉ bằng 1/4 của các nước phát triển.

Ông Hồ Sỹ Hùng, Phó cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cho biết hiện 97% doanh nghiệp Việt Nam là doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong số này, có đến 80% sử dụng công nghệ lạc hậu từ 3 - 4 thế hệ so với thế giới. Bên cạnh đó, năng lực nghiên cứu đổi mới công nghệ rất hạn chế.

Do sử dụng công nghệ lạc hậu nên hàng hóa của Việt Nam kém cạnh tranh cả về chất lượng, số lượng lẫn giá thành.

Các nhà khoa học cho rằng, muốn có thương hiệu nổi tiếng, muốn thế giới biết đến, doanh nghiệp Việt Nam chỉ có con đường là ứng dụng KHCN vào sản xuất, quản lý, truyền thông, quảng bá…

Thúc đẩy đầu tư toàn xã hội cho đổi mới công nghệ

Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ TP.HCM Phan Minh Tân cho rằng, cần nâng cao tỷ lệ đóng góp của các doanh nghiệp và thu hút các nguồn lực ngoài ngân sách đầu tư cho KHCN.

Đối với những nhiệm vụ KHCN do doanh nghiệp chủ trì, 70-80% kinh phí sẽ do doanh nghiệp đầu tư và chi trước toàn bộ kinh phí để thực hiện, Nhà nước nên cấp kinh phí hỗ trợ từ 20-30% theo phương thức thanh toán sau khi kết thúc đề tài. Song, doanh nghiệp cũng cần chứng minh được quy mô thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu của mình.

Trong kế hoạch xây dựng tiềm lực KHCN giai đoạn 2011-2015, Bộ KHCN đặt mục tiêu tỷ trọng đầu tư cho KHCN từ các nguồn ngoài ngân sách nhà nước sẽ được nâng lên gấp 2 lần so với hiện nay và chiếm tối thiểu từ 60% đến 65%.

Đồng thời, sẽ thúc đẩy đầu tư của toàn xã hội cho đổi mới công nghệ đạt mức 1,5% GDP. Theo đó, sẽ dành tỷ lệ đáng kể ngân sách sự nghiệp khoa học để đầu tư cho việc nhập, làm chủ công nghệ, mua sáng chế và thuê chuyên gia nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam.

Trong giai đoạn này, sẽ thực hiện đầu tư có trọng điểm và đồng bộ về cơ sở vật chất và nhân lực cho các tổ chức KHCN, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng các trung tâm nghiên cứu, thử nghiệm, đầu tư phát triển các trung tâm ươm tạo công nghệ. Trong đó, đầu tư mạnh vào xây dựng 10-12 viện nghiên cứu và 20-30 tập thể khoa học, 100-120 nhóm nghiên cứu, đủ sức tổ chức nghiên cứu và giải quyết những nhiệm vụ KHCN trọng điểm quốc gia cũng như tiếp thu cải tiến công nghệ tiên tiến của thế giới.

Bộ KHCN cho biết, sẽ thay thế cơ chế tài chính hành chính hiện nay bằng cơ chế tài chính sự nghiệp để tạo động lực cho các tổ chức sự nghiệp KHCN hoạt động theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm; phát triển nhanh và có hiệu quả quỹ phát triển KHCN, đưa các quỹ đổi mới công nghệ quốc gia và quỹ đầu tư mạo hiểm công nghệ cao quốc gia vào hoạt động.

Vũ Trọng