Chậm giải ngân vốn đầu tư công vẫn là điểm nghẽn

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc yêu cầu cần đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công, vốn ODA.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, trong 6 tháng đầu năm, giải ngân vốn đầu tư công ước đạt 119 nghìn tỷ đồng, bằng 32,41% kế hoạch vốn được Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn so với cùng kỳ (33,85%).

Trong đó, có 06 bộ, ngành và 13 địa phương có số giải ngân đạt trên 50%. Tuy nhiên, bên cạnh đó, có 35 Bộ, ngành và 16 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 30%; trong đó 15 Bộ, ngành có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 10%.

Thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ tại Thông báo số 179/TB-VPCP ngày 8/5 về giải pháp thúc đẩy giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thành lập 03 đoàn công tác  làm việc với 12 tỉnh, thành phố.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, tổng hợp báo cáo của các bộ, ngành và kết quả kiểm tra tình hình thực tế tai các địa phương cho thấy nguyên nhân giải ngân 6 tháng đầu năm chậm hơn so với cùng kỳ là do những tháng đầu năm các bộ, ngành và địa phương tập trung giải ngân vốn kế hoạch năm 2018 kéo dài sang năm 2019, bao gồm cả vốn nước ngoài; đặc thù của năm 2018 so với các năm trước là theo quy định tại Nghị định số 120/2018/NĐ-CP của Chính phủ, phần vốn nước ngoài năm 2018 đã được Chính phủ nhận nợ được kéo dài giải ngân sang năm 2019.

Việc giao vốn kế hoạch năm 2019 còn chậm so với các năm trước ở cả cấp trung ương và địa phương. Riêng các chương trình mục tiêu quốc gia mới giao tổng số vốn cho các đơn vị cấp dưới và vốn thực hiện dự án chuyển tiếp, hoàn thành, các địa phương chưa giao chi tiết danh mục dự án khởi công mới cho các đơn vị triển khai.

Cùng với đó, công tác giải phóng mặt bằng còn gặp nhiều khó khăn, năng lực nhà thầu hạn chế, thủ tục điều chỉnh, gia hạn Hiệp định vốn nước ngoài chậm.

Một nguyên nhân khác là khó khăn trong công tác chuẩn bị thủ tục đầu tư các dự án sử dụng vốn cân đối ngân sách địa phương để đủ điều kiện bố trí vốn trong kế hoạch năm 2019 do quy định tại Nghị định số 120/2018/NĐ-CP ngày 13/9/2018 phải có quyết định cho phép chuẩn bị đầu tư và dự toán chuẩn bị đầu tư của cấp có thẩm quyền quyết định trước ngày 31 tháng 10 của năm trước năm kế hoạch.

Mức áp dụng chỉ định thầu xây lắp và tư vấn hiện nay quá thấp, chưa phù hợp với điều kiện thực tế tại một số địa phương.

Một số bộ, ngành và địa phương chưa thực sự chủ động, quyết liệt trong việc chỉ đạo chủ đầu tư triển khai các giải pháp đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công, chưa tích cực trong việc hoàn chỉnh các thủ tục đấu thầu, lựa chọn nhà thầu, hoàn thiện hồ sơ tạm ứng thanh toán đối với các dự án theo quy định.

Nguyên nhân chủ quan là chủ yếu

Làm rõ hơn nội dung này, phát biểu tại phiên họp Chính phủ với các địa phương vừa diễn ra, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng nhận định, qua tổng hợp báo cáo, việc giải ngân chậm do cả nguyên nhân khách quan và nguyên nhân chủ quan, nhưng nguyên nhân chủ quan là chủ yếu.

“Lý do là cùng một mặt bằng quy định pháp luật, vẫn có 06 bộ, ngành, 13 địa phương đã đạt tỷ lệ giải ngân trên 50%, trong khi đó, có tới 35 bộ, ngành, 16 địa phương giải ngân đạt dưới 30%”, Bộ trưởng nêu rõ.

Một số nguyên nhân được tổng kết lại, theo Bộ trưởng, trước hết là tâm lý chủ quan khi kế hoạch vốn đầu tư công được phép thực hiện và giải ngân trong 02 năm, dẫn tới việc không quyết liệt ngay từ đầu năm.

Nhiều địa phương không thực hiện quy định về phân cấp thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia trên địa bàn cấp xã, làm ảnh hưởng đáng kể đến tiến độ giao và triển khai kế hoạch vốn đầu tư công ở cấp cơ sở đối với các dự án thuộc 02 Chương trình mục tiêu quốc gia.

Nhiều dự án đầu tư nguồn vốn ODA kế hoạch 2019 gặp vướng mắc liên quan đến ký kết, gia hạn các hiệp định và thỏa thuận vay lại vốn ODA, thuế nhập khẩu, kiểm soát chi tại Kho bạc nhà nước, thủ tục ghi thu - ghi chi với Bộ Tài chính, thực hiện kế hoạch đấu thầu mua sắm tập trung, chậm trễ trong công tác chuẩn bị hồ sơ mời thầu, đấu thầu và đền bù giải phóng mặt bằng, bố trí vốn đối ứng để thực hiện công tác chuẩn bị hồ sơ...

Cùng với đó giải ngân vốn trái phiếu Chính phủ chậm do một số địa phương đang tập trung giải ngân số vốn được phép kéo dài thủ tục từ năm 2018, trong đó, dự án cảng hàng không quốc tế Long Thành mới giải ngân được 310 tỷ đồng, bằng 4,4% kế hoạch được giao, tỉnh còn lúng túng trong thủ tục triển khai và thủ tục thanh toán Đề án đào tạo nghề, giải quyết việc làm và tổ chức lại cuộc sống của người dân thuộc Dự án.

Các địa phương còn lúng túng khi thực hiện quy định về phê duyệt dự toán chuẩn bị đầu tư trước 31/10 áp dụng đối với kế hoạch 2019.

Nhiều tồn tại trước đây chưa được xử lý triệt để

Đáng lưu ý, theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, các nguyên nhân, tồn tại trước đây vẫn chưa được xử lý triệt để như: năng lực một số chủ đầu tư còn hạn chế, chưa nắm bắt kịp thời, đầy đủ các thủ tục đầu tư, xây dựng; chậm trễ trong công tác chuẩn bị hồ sơ mời thầu, đấu thầu; chưa sâu sát, đôn đốc, kiểm tra, giám sát các đơn vị tư vấn, các nhà thầu thi công kịp thời; chậm triển khai các thủ tục và các vấn đề liên quan đến công tác giải ngân của các dự án; công tác đền bù, giải phóng mặt bằng, đặc biệt là các dự án trọng điểm gặp khó khăn, vướng mắc kéo dài do thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa chủ đầu tư, nhà thầu và chính quyền địa phương.

Cùng với đó, công tác chỉ đạo, điều hành, đôn đốc hoàn thiện thủ tục, triển khai thi công, hoàn thiện hồ sơ giải ngân của các cấp, các ngành chưa quyết liệt, xuất hiện tâm lý ngại hoàn thiện thủ tục, ngại triển khai do chưa nắm vững quy định pháp luật, sợ trách nhiệm... Công tác giao kế hoạch và điều chỉnh kế hoạch chậm do phải báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định, một số dự án chưa đảm bảo thủ tục đầu tư theo quy định dẫn tới chưa giao kế hoạch chi tiết, thời gian hoàn thiện thủ tục kéo dài, nhất là các dự án ODA. 

Theo Bộ trưởng, giải ngân vốn đầu tư công tuy đã có những chuyển biến tích cực nhưng tiến độ nhìn chung còn chậm, đặc biệt là vốn nước ngoài. Trong 6 tháng cuối năm, các bộ, ngành và địa phương cần quyết liệt chỉ triển khai thực hiện một số giải pháp.

Trước hết, cần thực hiện nghiêm túc Nghị quyết số 70/NQ-CP ngày 3/8/2017 của Chính phủ về nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công. Trong đó, đặc biệt lưu ý quy định các dự án nếu đến 30/9 giải ngân đạt đưới 30% sẽ không được tiếp tục bố trí kế hoạch vốn năm sau.

Tăng cường trách nhiệm người đứng đầu trong việc đôn đốc, đẩy nhanh tiến độ thi công, tập trung hoàn thiện thủ tục pháp lý, nghiệm thu khối lượng, thủ tục thanh toán, quyết toán... không để dồn vào cuối năm, tránh tình trạng đùn đẩy, kéo dài thời gian nhằm né tránh trách nhiệm.

UBND tỉnh Đồng Nai phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong việc hướng dẫn thủ tục thẩm định và phê duyệt dự toán, thanh toán vốn đầu tư đối với “Dự án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư Cảng hàng không quốc tế Long Thành”; hướng dẫn lập và thẩm định phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Khẩn trương, quyết liệt trong việc hoàn thiện thủ tục các dự án dự kiến giao kế hoạch năm 2019 theo đúng quy định, hoặc có phương án điều chỉnh kế hoạch kịp thời, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tổng hợp để giao nốt kế hoạch vốn năm 2019 đúng quy định của pháp luật.

Hà Chính