Cú hích nào cho thương hiệu nông sản ?

9 tháng năm 2009, nhóm hàng nông sản đã thu về 9,42 tỷ USD - Ảnh minh họa

Việt Nam vốn là nước nông nghiệp với sản lượng cà phê, gạo, hạt điều, chè đều đứng hàng top trên thế giới. Nông sản có đầu ra tiêu thụ ổn định, được gía là điều mà bà con nông dân, các HTX mong muốn và hướng tới. Để đạt được mục tiêu này, không chỉ trong sản xuất phải bảo đảm chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm mà cần phải xây dựng thương hiệu riêng.

”Lượng” nhiều, “chất” chẳng bao nhiêu

Theo Vụ Xuất khẩu, Bộ Công Thương, 9 tháng năm 2009, nhóm hàng nông sản đã thu về 9,42 tỷ USD, duy trì được tỷ trọng đóng góp 22% cho nền kinh tế. Tuy nhiên, sự sụt giảm quá mạnh của giá nông sản đã kéo kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này giảm tới 11,8% so với cùng kỳ 2008. 

Ông Đoàn Xuân Hòa, Cục phó Cục Chế biến Nông Lâm sản, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đánh giá: Nông sản Việt Nam chỉ xuất thô là chính nhưng ngay cả xuất thô cũng làm chưa tốt. Sự bung ra tràn lan, gia đình nào cũng thành doanh nghiệp khiến quá trình sản xuất hàng xuất khẩu không được quản lý, manh mún, có nguy cơ quay lại cơ chế sản xuất tiểu nông.

Lấy ví dụ ngành chè, ông Hòa cho biết tổng lượng xuất khẩu chè 9 tháng chỉ có 100.000 tấn nhưng có tới 625 doanh nghiệp làm xuất khẩu. Sự manh mún đã kéo chất lượng, phẩm cấp và kéo luôn giá chè thụt lùi theo. Còn  có thể kể ra vô vàn những ví dụ, những trường hợp nông sản Việt Nam “lượng” nhiều mà ”chất” chẳng bao nhiêu. Nhãn lồng Hưng Yên nổi tiếng cả nước vậy mà bà Lê Thị Minh Trang, Trưởng phòng Chất lượng Metro Cash & Carry, than phiền “Làm sao có thể mua nhãn lồng mà hôm nay thì ngọt mai lại không ngọt ”.

Tương tự, bà Võ Mai, Chủ tịch Hiệp hội Trái cây Việt Nam (Vinafruit), cho biết các nhà xuất khẩu trái cây cứ kêu ca không có thị trường nhưng họ quên rằng dù có thị trường xuất khẩu nhưng với cung cách sản xuất hiện nay thì không thể bán được nhiều trái cây ra thế giới. “Cần 100 trái bưởi đồng đều thì có nhưng cần 1.000 trái thì không. Như vậy làm sao xuất khẩu?. Chẳng ai nghiên cứu tìm cách giải quyết mâu thuẫn này”.

Ông Lê Đăng Doanh - chuyên viên kinh tế cao cấp - đã từng cho rằng, xây dựng chiến lược thương hiệu của doanh nghiệp Việt Nam rất kém, chỉ có 32% DN trong tổng số các DN xuất khẩu nông sản có chiến lược cụ thể, 45% không có chiến lược cụ thể, 49% không quan tâm với lý do hàng vẫn bán và doanh số vẫn tăng.

Cần định vị chiến lược phát triển nông sản - Ảnh minh họa

”Bốn cây chụm lại…”

“Yêu cầu cơ bản để nông sản VN có sức cạnh tranh là phải sạch, ngon, số lượng lớn, giá rẻ và điều quan trọng là phải liên kết bốn nhà (nhà quản lý - nhà nông - nhà doanh nghiệp - nhà khoa học) mới làm được”. Đó là ý kiến của bà Phạm Chi Lan, chuyên gia kinh tế, khi trình bày vấn đề tác động của gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đối với các doanh nghiệp nông nghiệp VN.

 Ông Đoàn Đình Hoàng, Giám đốc Công ty Masso Consulting, chuyên tư vấn xây dựng thương hiệu, cho rằng gốc rễ của vấn đề là từ khâu quy hoạch, nơi nào trồng cây gì cho phù hợp, ai đảm trách cung ứng giống tốt, liên kết và hỗ trợ nhau giữa nông dân và doanh nghiệp như thế nào. Hiện nay, việc tìm giá trị gia tăng qua chế biến và xuất khẩu, dựa vào kim ngạch xuất khẩu để chấm thành tích chỉ là phần ngọn. Không ai khác, chính  doanh nghiệp phải là lực lượng nhận lãnh sứ mạng nâng cao sức cạnh tranh cho nông sản Việt Nam. Vì không ai khác hơn có thể hiểu về người tiêu dùng và trăn trở về cách làm hài lòng người tiêu dùng hơn doanh nghiệp.

Ngoài ra, một vấn đề cũng đáng quan tâm là quá nhiều doanh nghiệp trong nước chỉ chăm chăm vào xuất khẩu mà quên rằng nhu cầu tiêu thụ nông sản của 86 triệu dân trong nước cũng tăng, cả về số lượng, chất lượng cũng như độ an toàn của nông sản. Ông Hoàng cho rằng “Chỉ cần chiếm lĩnh được thị trường nông sản nội địa cũng đã quá tuyệt vời chứ chưa nói tới xuất khẩu”.

Kích cầu, dãn cung

Nông sản là hàng hóa, nếu cùng lúc đưa hàng ra quá nhu cầu thị trường thì sẽ dẫn đến tình trạng mất giá. Thay vì bán ra nên lưu kho để tạo thế quân bình giữa cung – cầu, đồng thời điều chỉnh được giá bán. Ngược lại, khi sức mua giảm, phải có những biện pháp tiếp thị để kích cầu thị trường.

Tại thị trường trong nước, nhiều loại trái cây thường bị dội chợ thê thảm khi trúng mùa. Ví dụ, mỗi vụ vải thiều kéo dài khoảng 8 tuần với sản lượng trung bình 200.000 tấn. Không thể đòi hỏi người tiêu dùng phải ăn quá nhiều vải tươi mà phải suy nghĩ đến các sản phẩm chế biến khác từ vải ... Ông Nguyễn Duy Thuận, chuyên gia Trung tâm Nghiên cứu kinh doanh và Hỗ trợ DN, cho rằng lập sàn giao dịch nông sản do địa phương hoặc hiệp hội quản lý cũng là giải pháp hay nhằm điều phối giá cả.

Những thông tin mới đây về thị trường là tín hiệu đáng phấn khởi, Vú sữa Lò Rèn lúc đầu vụ nhà vườn bán được đến 30.000 đồng/ trái nặng nửa ký lô làm bà con vùng Vĩnh Kim, Tiền Giang phấn khởi vui mừng. Đó là nhờ Vú sữa Lò Rèn đã có thương hiệu và tất nhiên giá bán cũng cao hơn gấp 3-4 lần so với với trước đây. Hiện một số trái cây, nông sản khác đã có thương hiệu cũng được thị trường chấp nhận mua với giá cao hơn như xoài cát Hòa Lộc, sầu riêng 9 Hóa, 6 Ri, Bưởi Hoàng Gia, gạo thơm Jasmine, Nàng thơm chợ Đào.v.v. Đây là những điển hình để các loại nông sản phẩm khác học tập làm theo, để từ đó tạo đà cho nông nghiệp phát triển mạnh.

Vũ Trọng