“Đất vàng” chờ khai phá

Nhiều cơ hội để đầu tư vào nông nghiệp - Ảnh minh họa

Trong cơ cấu kinh tế của Việt Nam, nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn. Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khoá X đã mở ra cơ hội rất lớn để đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn (NNNT).

Tuy nhiên, các doanh nghiệp trong và ngoài nước vẫn không mặn mà đầu tư vào lĩnh vực này. Từ năm 1998 đến 2008, khu vực nông nghiệp có 967 dự án FDI, với tổng vốn  4,68 tỷ USD, chiếm khoảng 7% vốn FDI cả nước. Không chỉ mất cân đối về vốn đầu tư mà danh mục các dự án kêu gọi FDI cũng quá khập khiễng. Trong danh mục 94 dự án trọng điểm quốc gia mời gọi vốn FDI, với gần 26 tỷ USD cho giai đoạn 2010 - 2015 thì ngành nông nghiệp chỉ có 5 dự án (1 dự án ngành chăn nuôi và 4 dự án ngành thủy sản).

Có nhiều lý do để các nhà đầu tư "than", trước hết từ phía chính sách. "Thiên" không có "thời" mà "địa" cũng không "lợi" khi hệ thống cơ sở hạ tầng nông nghiệp, nông thôn, bao gồm giao thông, điện nước… đang là một rào cản lớn. Trong khi đó, đầu tư vào khu vực này lại có quá nhiều rủi ro do phụ thuộc vào các yếu tố khách quan như dịch bệnh, thiên tai…

Nông nghiệp, nông thôn vẫn nhiều cơ hội…

Mặc dù vậy, nông nghiệp và nông thôn vẫn chứa đựng tiềm năng, là “đất vàng” chờ doanh nghiệp đầu tư. Hiện tại, hầu như ngành phụ trợ nào phục vụ nông nghiệp – nông thôn- nông dân cũng đều đang bị bỏ ngỏ: cơ khí, công nghệ chế biến nông, lâm sản, hóa chất, điện... trong đó, cơ khí là ngành quan trọng nhất. Hiện cả nước có 1.300 DN, cơ sở sản xuất, kinh doanh các loại máy kéo, 80 DN địa phương và cơ sở tư nhân tham gia chế tạo, lắp ráp thiết bị chế biến nông sản nhưng hầu hết đều lạc hậu, không bắt kịp yêu cầu sản xuất. Đáng chú ý, chưa có DN FDI nào đầu tư trong lĩnh vực này.

Bên cạnh đó, mặc dù là nước nông nghiệp, đồng thời là cường quốc gạo, mỗi năm Việt Nam tiêu thụ khoảng 50 nghìn tấn hóa chất bảo vệ thực vật nhưng vẫn chủ yếu phải nhập khẩu nguyên liệu (về chế biến). Cụ thể, sản xuất nội địa mới đạt khoảng 60% nhu cầu u-rê, chưa bảo đảm hoàn toàn nhu cầu phân lân nung chảy, NPK, ka-li.. . Doanh nghiệp còn cơ hội đầu tư lớn vào lĩnh vực này.

Ngoài ra, các ngành tiểu thủ công nghiệp ở nông thôn, bao gồm dệt may, da giày, chế biến nông sản thực phẩm... cũng là một "mảnh đất màu mỡ”, là đầu ra cho doanh nghiệp với lực lượng lao động tiềm năng. Hiệu quả nhất có lẽ là các cơ sở thủ công nghiệp khi tạo việc làm cho khoảng 30% lực lượng lao động nông thôn...

Ông Đặng Kim Sơn - Viện trưởng Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (IPSARD) tỏ ra lạc quan: Chúng ta đã và đang điều tiết lại đất đai theo hướng phân loại và tích tụ đất đai. Nghị quyết Trung ương 7 đã thổi một luồng gió mới vào việc tạo điều kiện tập trung, tích tụ đất đai cho sản xuất lớn. Bằng các chính sách như nới rộng hạn điền, hỗ trợ dồn điền, đổi thửa... đất đai trong thời gian tới chắc chắn sẽ không còn là vấn đề hạn chế lớn đối với sản xuất lớn. Tuy nhiên, để chính sách đi vào cuộc sống cũng là vấn đề thời gian và cần có các chính sách đồng bộ khác để tạo hiệu quả mạnh.

Cần cơ chế phù hợp thực tế

Để thực hiện Nghị quyết 7 Trung ương, Chính phủ cũng đề ra quyết sách quan trọng. Đó là việc huy động các nguồn lực để đầu tư mạnh hơn cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát cho biết, Chính phủ cam kết, dù khó khăn đến mấy thì sau 5 năm mức đầu tư cho nông nghiệp sẽ tăng gấp đôi 5 năm trước; trong đó các lĩnh vực được ưu tiên là thủy lợi, xây dựng hạ tầng, các vùng đặc biệt khó khăn.

Một trong những ưu tiên nữa là sẽ đầu tư mạnh vào khoa học công nghệ. Trong thời gian tới, Bộ NNPTNT sẽ tăng cường công tác đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ở nông thôn làm cơ sở để nông nghiệp, nông thôn phát triển nhanh và bền vững.

Trên thực tế, đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn thường gặp nhiều rủi ro, phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên... Trong khi đầu tư toàn xã hội nói chung, DN trong nước và khối FDI nói riêng còn "né" khu vực này, Nhà nước cần có chính sách ưu đãi thiết thực đối với đầu tư cho nông thôn, nhất là lĩnh vực chế biến nông, lâm sản.

Để góp phần khắc phục tình trạng này, Bộ Kế hoạch  và Đầu tư vừa đưa ra chính sách hấp dẫn hơn nhằm thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào lĩnh vực nông nghiệp.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Cao Đức Phát đã nói rõ chính sách đầu tư  hấp dẫn vào nông nghiệp, nông thôn, đặc biệt tại những địa phương có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, doanh nghiệp sẽ được giảm 20 - 50% tiền sử dụng đất; nhà đầu tư có dự án nằm trong danh mục các dự án khuyến khích đầu tư, nếu thuê đất của hộ gia đình, cá nhân để tiến hành dự án đó thì được Nhà nước hỗ trợ 50% tiền thuê đất theo khung giá đất của địa phương cho 5 năm đầu tiên kể từ khi hoàn thành xây dựng cơ bản. Ngoài ra, doanh nghiệp còn được miễn, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp; miễn, giảm thuế giá trị gia tăng...  Đặc biệt, các doanh nghiệp vùng sâu, vùng xa có thể được hỗ trợ cước vận chuyển 50%; kinh phí đào tạo công nhân, nông dân của các doanh nghiệp cũng được tính toán hỗ trợ ở mức cao, khoảng 80%...

Đồng hành với nông nghiệp, nông thôn,  Bộ Công Thương cũng đã đề nghị nhiều ưu đãi về tài chính (trong đề án “Phát triển công nghiệp phục vụ nông nghiệp nông thôn; phát triển công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp nông thôn”) khi cho rằng, Nhà nước cần có ưu đãi cụ thể, như bảo lãnh cho vay đến 80% tổng số vốn đầu tư vào các dự án đổi mới công nghệ, phát triển nguồn nguyên liệu cho công nghiệp và chế biến nông, lâm sản, thực phẩm, dệt may, da giày... Đối với khu vực vùng sâu, vùng xa, có thể hỗ trợ lãi suất cho vay ưu đãi giảm từ 1,5-2%/năm trong vòng 3 năm đầu.

Không chỉ DN mà nông dân cũng cần được trợ giúp. Các hộ nông dân, cũng như DN chế biến nông, lâm sản cần vay vốn từ các chương trình hỗ trợ phát triển cây trồng, vật nuôi… để sản xuất nguyên liệu. Trong trường hợp rủi ro, họ nên được vay vốn với lãi suất ưu đãi để khôi phục sản xuất. Mặt khác, Nhà nước cần hỗ trợ quảng bá sản phẩm, hội chợ, phát triển nguồn nguyên liệu, quản lý, khoa học công nghệ...

Vũ Trọng