Kinh tế phi chính thức: Không chỉ gồm kinh tế ngầm

Hoạt động kinh tế hộ gia đình, tự sản tự tiêu của hộ gia đình cũng thuộc khu vực kinh tế chưa được quan sát. - Ảnh minh họa

Tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 1/2018 diễn ra chiều 2/2, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thế Phương cho biết Bộ được Thủ tướng Chính phủ giao hoàn thiện Đề án thống kê khu vực kinh tế chưa được quan sát. Phải làm rõ thế nào là khu vực kinh tế chưa được quan sát, đây là một khái niệm bao gồm 5 thành tố.

Thành tố thứ nhất bao gồm các hoạt động kinh tế ngầm (underground), là những hoạt động kinh tế hợp pháp nhưng bị giấu diếm có chủ ý, nhằm tránh phải nộp thuế (thuế thu nhập, thuế GTGT), tránh đóng bảo hiểm xã hội, tránh thực hiện các quy định của Nhà nước, ví dụ như về mức lương tối thiểu, số giờ làm việc tối đa, điều kiện sức khỏe cho người lao động… tránh thực hiện các thủ tục pháp lý, hành chính cũng như thực hiện báo cáo tài chính, báo cáo thống kê.

Thành tố thứ hai là các hoạt động kinh tế bất hợp pháp, bao gồm các hoạt động kinh tế bị  pháp luật cấm, ví dụ như sản xuất, buôn bán ma túy, mại dâm, buôn người… Các hoạt động kinh tế không bị pháp luật cấm nhưng do các nhà sản xuất trái phép thực hiện cũng thuộc vào các hoạt động kinh tế bất hợp pháp.

Thành tố thứ 3 là hoạt động của các đơn vị sản xuất kinh doanh tham gia quá trình sản xuất hàng hóa, dịch vụ với mục tiêu cơ bản là tạo công ăn việc làm, thu nhập cho những người thực hiện hoạt động kinh tế đó.

Các hoạt động này thường hoạt động quy mô nhỏ, tổ chức sản xuất đơn giản, ít có phân định rõ ràng giữa lao động và vốn của cơ sở kinh doanh với hộ gia đình. Mối quan hệ giữa người lao động và sử dụng lao động dựa trên nền tảng tạm thời, gia đình chứ không dựa trên hợp đồng chính thức.

Thành tố thứ 4 là hoạt động kinh tế hộ gia đình, tự sản tự tiêu của hộ gia đình bao gồm các hoạt đông sản xuất của hộ gia đình tạo ra sản phẩm để tự tiêu dùng và tích lũy cho chính những thành viên trong gia đình (như trồng trọt, chăn nuôi, hoạt động tạo ra sản phẩm vật chất khác phục vụ nhu cầu trong hộ gia đình), các hoạt động xây nhà để ở, tự sửa chữa nhà, tự tích lũy tài sản cố định khác, hoạt động giúp việc cho gia đình.

Cần lưu ý, một số hoạt động phục vụ đời sống hằng ngày (như nấu cơm, lau nhà, giặt quần áo…) nếu được thực hiện bằng hình thức thuê người ngoài làm thì được tính là hoạt động kinh tế phi chính thức.

Thành tố thứ 5 là hoạt động kinh tế bị bỏ sót do chương trình thu thập dữ liệu cơ bản, bao gồm cả các hoạt động kinh tế đáng lý phải thu thập thông tin nhưng bị bỏ sót trong quá trình thu thập số liệu do điều tra không bao phủ đầy đủ phạm vi hoặc đối tượng điều tra không hợp tác…

Thứ trưởng Phương cho biết, mức độ quan sát được hoặc chưa được quan sát của các hoạt động kinh tế của các thành tố nêu trên ở Việt Nam sẽ được Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo trong thời gian tới. Trên cơ sở nghiên cứu ban đầu, Bộ đã xây dựng Đề án thống kê khu vực kinh tế chưa được quan sát và hiện đang xin ý kiến các bộ ngành liên quan về Đề án này. Dự kiến Bộ sẽ trình Chính phủ ban hành Đề án trong tháng 2/2018.

Cũng tại cuộc họp báo, lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết tại cuộc họp ngày 2/2, Bộ Nội vụ đã báo cáo Chính phủ về nghị quyết thành lập Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại doanh nghiệp và các thành viên Chính phủ đã đồng ý thông qua nghị quyết này.

Dự kiến, Chính phủ sẽ thông qua nghị định về chức năng nhiệm vụ của Ủy ban trong quý II/2018.

Về sự khác biệt giữa Ủy ban này với SCIC, Thứ trưởng Phương cho biết, SCIC chỉ là một mô hình về quản lý và kinh doanh vốn Nhà nước. Còn đây là Ủy ban quản lý tổng thể (tổng tài sản Ủy ban này quản lý là khoảng 5 triệu tỷ đồng, một con số rất lớn), là định chế bao trùm, có những văn bản quy phạm pháp luật sẽ được xây dựng bao quát toàn bộ vấn đề này.

Thanh Hằng