Nhiều Bộ cùng kiểm tra; quản lý hàng nhập khẩu tốt hơn?

Đây là ý kiến của bà Đặng Thị Bình An, chuyên gia tư vấn Dự án USAID GIC (nguyên Tổng cục phó Tổng cục Hải quan và Tổng cục Thuế) tại Hội thảo “Thực hiện Nghị quyết 19 của Chính phủ: Đơn giản hóa thủ tục quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu” do Viện Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) và Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) phối hợp tổ chức ngày 10/10 tại Hà Nội .

Chi phí lớn chỉ phát hiện dưới 1% không đạt chuẩn

Hội thảo “Thực hiện Nghị quyết 19 của Chính phủ: Đơn giản hóa thủ tục quản lý chuyên ngành đối với hàng hóa xuất nhập khẩu”. VGP/Huy Thắng

Bà Đặng Thị Bình An cho biết: Theo đánh giá của cơ quan hải quan, có tới trên 60% hàng nhập khẩu phải chịu quản lý chuyên ngành và kiểm tra chất lượng hoặc kiểm dịch… nhiều nhất là thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ NN&PTNT.  Đây là hiện tượng rất không bình thường trong quản lý xuất nhập khẩu (XNK), bởi nếu tỷ lệ này là thực tế thì cơ quan quản lý XNK chủ yếu không phải Bộ Công Thương, mà là các bộ quản lý chuyên ngành.

Danh mục quản lý hàng hóa cần quản lý chuyên ngành quy định quá nhiều, không mô tả rõ (không xác định được mặt hàng thuộc đối tượng kiểm tra). Quy định danh mục nhưng chưa quy định đầy đủ quy chuẩn Việt Nam của các sản phẩm, thực tế cơ quan kiểm định cũng không biết theo quy chuẩn nào. Các thủ tục quy định hợp quy còn phức tạp gây tốn kém thời gian và chi phí cho doanh nghiệp. Có quá nhiều sự trùng lắp về yêu cầu quản lý, ví dụ sữa hay chè phải kiểm tra chuyên ngành liên quan đến Bộ Công Thương, Bộ NN&PTNT, Bộ Y tế… Nhiều DN cho rằng thủ tục cấp chứng nhận xuất xứ CO còn nhiều giấy tờ, có doanh nghiệp cho biết để lo khâu này, luôn phải tốn nhân lực chuyên làm khâu sao y bản chính tờ khai xuất khẩu, nhập khẩu, đóng dấu từng trang (1 tờ khai phải đóng có thể lên tới 50 trang).

Bà Đặng Thị Bình An đưa ra số liệu chứng minh: Thời gian thực hiện kiểm tra, quản lý hồ sơ chuyên ngành, phổ biến từ 6 đến 9 loại giấy tờ. Thời gian thực hiện từ 7 đến 15 ngày, có nhiều trường hợp đến 30 ngày, thậm chí 60 ngày (đăng kiểm mẫu xe ô tô mới và nâng cấp mẫu xe cũ). Về chi phí (chính thức) theo phản hồi của doanh nghiệp tốn khoảng  500.000 đến 2,5 triệu đồng/lần. Như vậy, chi phí thực tế của DN khi làm thủ tục XNK một lô hàng (kể cả chi phí thực hiện kiểm tra chuyên ngành) cao hơn nhiều so với mức 600-610 USD theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB). Đáng chú ý là tuy tốn kém nhiều thời gian, chi phí của doanh nghiệp nhưng thực tế chỉ phát hiện ra khoảng dưới 1% trong số các lô hàng được kiểm tra không đạt chuẩn, hầu hết các trường hợp không phát hiện được lô hàng nào.

Ông Nguyễn Anh Minh, đại diện Công ty TNHH Dynapac (doanh nghiệp FDI của Nhật Bản sản xuất thùng carton, khách hàng chính là Samsung, Canon) cho rằng: Ngành hải quan chưa đưa ra định nghĩa chính thức về quản lý rủi ro, nhưng bản thân doanh nghiệp đã phải chịu rủi ro. “Nếu không “uyển chuyển” thì doanh nghiệp phụ trợ như chúng tôi sẽ phải đối mặt với rủi ro thiệt hại chi phí, đình trệ sản xuất, bị chậm phạt hợp đồng hoặc hàng nghìn công nhân trong các doanh nghiệp lớn tạm dừng việc”, ông Minh bức xúc.

Cần sự vào cuộc nhiều hơn của các bộ, ngành

Phó Cục trưởng Cục Giám sát quản lý về hải quan Ngô Minh Hải cho rằng những vướng mắc DN gặp phải với các lô hàng nhập khẩu cũng là vướng mắc mà Hải quan phải đối mặt. Thực tế, đang có vấn đề trong quy định ở các văn bản pháp lý. Thực tế một văn bản pháp luật không phải ai cũng hiểu hết hoặc mỗi nơi hiểu một khác.

Ông Ngô Minh Hải dẫn chứng về Thông tư 20 của Bộ Khoa học và Công nghệ quy định việc nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng áp dụng từ ngày 1/9, các doanh  nghiệp XNK phản ánh khó chứng minh hàng hóa nào phục vụ công nghiệp, nông nghiệp hay khai khoáng... (Vì nhiều vướng mắc khác, tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 8/2014 ngày 28/8, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã yêu cầu đơn vị liên quan phải đặt mình vào vị trí người dân, doanh nghiệp, quy định phải phù hợp với thực tiễn, có tính khả thi và quyết định tạm dừng thực hiện Thông tư 20 để nghiên cứu, tiếp thu ý kiến đầy đủ).

Đại diện một số doanh nghiệp cũng cho rằng, dù còn nhiều vướng mắc về các quy định liên quan tới các bộ ngành khác nhau, nhưng với vị trí của mình, Tổng cục Hải quan cũng cần có những phối hợp, rà soát chính sách nhiều hơn, để chủ động hơn trong việc tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp.  Bà Đặng Thị Bình An kiến nghị bộ, ngành cần rà soát lại danh mục hàng hóa quản lý chuyên ngành nhằm giảm đến mức tối thiểu danh mục. Các bộ, ngành cần ban hành Thông tư hướng dẫn phương pháp quản lý, kiểm tra, giám sát, chỉ định rõ cơ quan kiểm tra, phân loại hàng hóa nào cần kiểm tra ở cửa khẩu, những loại hàng hóa nào đưa về tuyến sau. Cần có phương pháp kiểm tra phù hợp đối với DN chấp hành tốt và DN chấp hành chưa tốt.

Cần quyết liệt hơn trong việc đơn giản hóa hoặc sử dụng thông tin lẫn nhau giữa các bộ, ngành khi thực hiện lấy mẫu, kiểm tra, cấp giấy chứng nhận hợp chuẩn. Cần hoàn thiện pháp lý, đàm phán để mở rộng sự thừa nhận lẫn nhau về chất lượng hàng hóa với các nước, đặc biệt là các nước phát triển nhằm tạo thuận lợi, giảm chi phí cho hoạt động XNK.

TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM cho rằng cần sự vào cuộc nhiều hơn của các bộ, ngành trong việc rà soát các văn bản liên quan, từ đó cơ quan chủ trì sẽ có những kiến nghị giải quyết công việc cụ thể hơn để báo cáo Chính phủ vào tháng 12 tới đây về tình hình thực hiện Nghị quyết 19 sau 9 tháng triển khai.

Huy Thắng