Tự chứng nhận xuất xứ - Xu thế tất yếu trong hội nhập

Hội thảo “Tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa theo các Hiệp định tự do Thương mại ở Việt Nam”. Ảnh: VGP/Lê Anh

Ngày 26/11 tại TP.HCM, Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức hội thảo “Tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa theo các Hiệp định tự do Thương mại ở Việt Nam” nhằm lấy ý kiến xây dựng dự  thảo quy định hướng dẫn về chứng nhận xuất xứ (C/O). Quy định này khi được ban hành sẽ điều chỉnh việc tuân thủ các quy định liên quan tới chứng nhận xuất xứ, cắt giảm thủ tục hành chính, tiết kiệm thời gian và chi phí chi Nhà nước và doanh nghiệp (DN).

Bà Trần Thị Thu Hương, Giám đốc Trung tâm Xác nhận chứng từ thương mại, VCCI cho rằng việc các DN áp dụng cơ chế tự CNXX là xu hướng tất yếu, xu thế bắt buộc trong đàm phán một số FTA thế hệ mới như FTA Việt Nam-EU, TPP... Việc áp dụng Quy chế ưu đãi thuế quan phổ cập (GSP) mà EU áp dụng với Việt Nam cũng bắt đầu từ năm 2017 đòi hỏi các DN trong nước muốn hưởng quy chế này phải đáp ứng các tiêu chuẩn về nguồn gốc xuất xứ hàng hóa.

Theo bà Hương, việc áp dụng cơ chế tự CNXX giúp các nhà sản xuất, nhà xuất khẩu hoặc nhà nhập khẩu tự khai báo xuất xứ của hàng hóa với cơ quan có thẩm quyền của nước nhập khẩu mà không cần phải nộp giấy Chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) do nước xuất khẩu như thông thường. Đồng thời, các nhà sản xuất và nhập khẩu nắm rõ về sản phẩm mà họ sản xuất, làm tăng đáng kể tỷ lệ sử dụng C/O theo các FTA để được hưởng ưu đãi về thuế.

Bên cạnh đó, các cơ quan có thẩm quyền tiết kiệm được nhân lực và các nguồn lực khác để bố trí cho việc quản lý. Nhà nước không cần phải duy trì một hệ thống các tổ chức cấp C/O tốn kém như hiện nay, tiết kiệm được chi phí hành chính phát sinh từ việc vận hành hệ thống như văn phòng, máy móc, thiết bị, v.v. Khi phát hiện ra gian lận về xuất xứ, cơ quan nhà nước chỉ việc truy cứu trách nhiệm của nhà nhập khẩu và truy thu từ họ.

Đồng tình với quan điểm này, bà Deborah Elms, Giám đốc điều hành Trung tâm Thương mại châu Á cho biết không có lý gì phải đàm phán các FTA nếu các công ty không tự chứng nhận xuất xứ. Việc các DN được tự CNXX sẽ khiến DN Việt Nam tận dụng được các lợi thế rất lớn về thuế quan (đối với một số mặt hàng thuế suất là 0%) tại các nước mà Việt Nam tham gia đàm phán các hiệp định thương mại.

Mặc dù những thuận lợi từ việc áp dụng cơ chế tự CNXX đối với các DN là rất lớn, song theo bà Trần Thị Thu Hương, những rủi ro phát sinh như khả năng gian lận thương mại về xuất xứ hàng hóa, chuyển tải bất hợp pháp qua Việt Nam, mượn xuất xứ Việt Nam để hưởng ưu đãi cũng như gian lận thương mại hàng nhập khẩu từ các nước khác vào Việt Nam cũng có thể xảy ra..

“Xây dựng các chế tài xử phạt nặng như một số nước đã áp dụng: thu hồi giấy phép đăng ký kinh doanh, phạt tiền trị giá gấp 2, 3 lần trị giá lô hàng, tập trung nguồn lực, tăng cường công tác hậu kiểm các nhà xuất khẩu đủ điều kiện... là các biện pháp mà Việt Nam nên áp dụng”, bà Hương đề xuất.

Lê Anh