VCCI: Vẫn nên duy trì quyết toán thuế thu nhập cá nhân

Thực tế hiện nay, các cơ quan thuế đang gặp tình trạng quá tải khi làm hồ sơ quyết toán thuế thu nhập cá nhân để hoàn thuế vào khoảng tháng 3 hàng năm. Từ đó, dự thảo đề xuất hai phương án: Một là bỏ quyết toán thuế, hoàn thuế hay nộp thêm thuế thu nhập cá nhân; phương án hai là quy định ngưỡng hoàn thuế hay nộp thêm từ 300.000 đồng trở xuống thì không cần quyết toán.

Nếu áp dụng phương án 1 thì có thể giúp giảm rất nhiều chi phí làm thủ tục quyết toán thuế của cả người dân và cơ quan thuế, nhưng có thể ảnh hưởng đến tính luỹ tiến của thuế thu nhập cá nhân và gây ra tình trạng tránh thuế hợp pháp.

Thứ nhất, tính luỹ tiến là một trong những đặc điểm quan trọng nhất của thuế thu nhập cá nhân, giúp tái phân phối tài sản trong xã hội. Khi bỏ quyết toán thuế đối với thu nhập từ nhiều nguồn và thu nhập vãng lai sẽ làm lợi cho những cá nhân có thu nhập rất cao.

Những cá nhân có thu nhập rất cao lên đến khung thuế suất 20%, 28%, thậm chí 35% và trong đó có nhiều thu nhập vãng lai (như những cá nhân nổi tiếng thu nhập từ chương trình biểu diễn hoặc hợp đồng quảng cáo) sẽ được hưởng lợi nhiều từ việc bỏ quyết toán thuế. Bởi khi đó, họ sẽ chỉ phải chịu mức thuế suất khấu trừ tại nguồn 10% thay vì mức thuế suất cao của phần thu nhập rất cao.

Ngược lại, đối với những cá nhân có thu nhập thấp hưởng thu nhập vãng lai (như người lao động thời vụ) thì khoản hoàn thuế vài trăm nghìn hoặc vài triệu đồng lại rất có ý nghĩa với họ. Việc bỏ quyết toán thuế sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập của những người lao động như vậy.

Thứ hai, việc bỏ quyết toán thuế còn có thể có khả năng gây ra tình trạng tránh thuế của các doanh nghiệp. Ví dụ, để giảm số thuế phải nộp cho người lao động có thu nhập cao, một doanh nghiệp có thể tách thành nhiều doanh nghiệp, ký nhiều hợp đồng lao động hoặc hợp đồng thuê khoán (thu nhập vãng lai). Cách làm này sẽ dễ dàng giảm đáng kể số thuế phải nộp cho những cá nhân thu nhập cao và không phản ánh đúng bản chất luỹ tiến của loại thuế này.

Nếu áp dụng phương án 2, tuỳ thuộc vào ngưỡng giá trị cụ thể sẽ giúp giảm số lượng cá nhân phải thực hiện quyết toán thuế đối với những cá nhân có mức thu nhập trung bình. Tính chất tái phân phối thu nhập xã hội đối với những cá nhân có thu nhập rất cao hoặc rất thấp không bị mất đi.

Do đó, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc lựa chọn phương án 2 như trong tờ trình của Dự thảo. Ngoài ra, có thể cân nhắc thêm phương án phân loại đối tượng nhằm giãn thời gian làm thủ tục quyết toán thuế, tránh dồn vào một thời điểm trong năm như vừa qua.

Dự thảo đưa ra quy định hạn chế tỷ lệ vốn vay trong xác định chi phí lãi vay được trừ khi xác định thuế TNDN đang áp dụng đại trà cho tất cả các doanh nghiệp (có tỷ lệ khác nhau theo ngành nghề). Quy định này được đưa ra nhằm 2 mục đích: chống thất thoát thuế và  lành mạnh hoá tài chính doanh nghiệp.

Phòng Thương mại và Công nghiệp ViệtNam (VCCI) cho rằng, đối với mục tiêu đầu tiên, việc kiểm soát chống chuyển giá chỉ nên áp dụng cho các doanh nghiệp có quan hệ liên kết và có chênh lệch thuế suất (hoặc bên cho vay ở nước ngoài). Còn đối với các doanh nghiệp khác thì chi phí của bên này là doanh thu của bên kia, nên khoản thu của Nhà nước vẫn sẽ được bảo đảm. Do đó, việc áp dụng quy định hạn chế tỷ lệ vốn vay khi tính thu nhập chịu thuế một cách đại trà là chưa phù hợp.

Đối với mục tiêu thứ hai, VCCI cho rằng, không cần thiết can thiệp bằng công cụ thuế. Bởi vì, khi một doanh nghiệp hoặc tổ chức tín dụng cho một doanh nghiệp khác vay, bên cho vay luôn phải cân nhắc đánh giá về năng lực trả nợ của bên đi vay.

Thông thường, các bên cho vay luôn đòi hỏi bên vay nợ phải có vốn chủ sở hữu đối ứng với một tỷ lệ xác định, tuỳ thuộc vào đánh giá của bên cho vay. Hiện nay, các ngân hàng cũng đã có nhiều biện pháp để kiểm soát rủi ro tín dụng, ví dụ như hệ thống thông tin tín dụng, quy định về hạn mức tín dụng, tài sản bảo đảm… và rất nhiều biện pháp khác.

Trong trường hợp áp dụng quy định này thì phải cụ thể hơn. Ví dụ, nếu doanh nghiệp vay từ nhiều nguồn khác nhau, với lãi suất, thời gian khác nhau, các điều kiện vay cũng rất khác nhau thì khi đó sẽ tính toán phần chi phí được trừ và không được trừ như thế nào? Nếu doanh nghiệp đã bị lỗ, âm vốn chủ sở hữu thì xử lý thế nào?

Với những lý do trên, VCCI đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc việc giới hạn đối tượng áp dụng quy định hạn chế vốn mỏng chỉ đối với những giao dịch vay nợ giữa các doanh nghiệp có quan hệ liên kết, không áp dụng đại trà như Dự thảo. Ngoài ra nếu áp dụng đề án cần có một lộ trình áp dụng phù hợp.

Huy Thắng