Chủ tàu ham lợi, ‘bỏ quên’ an toàn

Cảng vụ Hàng hải TPHCM kiểm tra số lượng, bằng cấp thuyền viên trước khi cho tàu rời bến. Ảnh: VGP/Phan Trang

Muôn vẻ gian lận

Cục trưởng Cục Hàng hải Việt Nam (Bộ GTVT) cho biết, trong 9 tháng vừa qua, lĩnh vực hàng hải xảy ra 16 vụ tai nạn, làm chết và mất tích 12 người, trong đó có 9 thuyền viên và 3 ngư dân. Các vụ tai nạn hàng hải này liên quan đến 13 tàu biển Việt Nam và 3 tàu biển nước ngoài.

Điều tra cho thấy trong nhiều trường hợp, khi tai nạn xảy ra, sau khi tiến hành công tác cứu nạn thì thấy số lượng người đi trên tàu sai lệch với danh sách khai báo khi làm thủ tục rời cảng. Như vậy vẫn còn tồn tại hiện tượng gian lận trong việc bố trí thuyền bộ, khai báo hành khách.

Nói cách khác, khi tàu rời cảng thì số lượng thuyền viên đăng ký đầy đủ, nhưng khi tàu ra khơi thì thuyền viên có chứng chỉ, có bằng thật đã rời tàu, thế chỗ là các ngư dân địa phương hoặc những người không có chuyên môn lên tàu đi biển. Đây là sự gian lận, nhằm giảm chi phí thuê nhân công đi biển của các chủ tàu.

Dẫn chứng về tình trạng gian lận và thuê mượn bằng cấp thuyền viên, lãnh đạo Cảng vụ Hàng hải Vũng Tàu cho biết, vụ tai nạn hàng hải tàu Petrolimex 14 đâm va tàu Hải Thành 26-BLC ngày 28/3/2017 vừa qua là một ví dụ tiêu biểu.

Vụ tai nạn này làm chết 9 người. Đáng nói là trong đó có 3 thuyền viên cho thuê mượn bằng cấp, với chức danh thợ máy trực ca và thủy thủ trực ca. Vụ việc hiện đã được cơ quan điều tra khởi tố vụ án, khởi tố bị can.

Thậm chí, Cảng vụ Hàng hải Vũng Tàu đã phát hiện một số trường hợp người đi tàu không biết chữ nhưng vẫn có bằng thuyền trưởng, chủ yếu là những ngư dân đi tàu cá, những gia đình có truyền thống làm nghề biển trong vùng.

Còn ông Nguyễn Hải Nam, Giám đốc Cảng vụ Hàng hải TPHCM cho hay, tình trạng gian lận thuyền viên, thuê mượn bằng được phát hiện từ năm 2008, nhưng gần đây tình trạng này gia tăng ở khối tàu tư nhân và ngày càng nghiêm trọng hơn.

"Năm 2015, Cảng vụ Hàng hải TPHCM kiểm tra một trường hợp tàu hàng và phát hiện giám đốc công ty vận tải (chủ tàu) thuê bằng thuyền trưởng để đi tàu. Khi bị xử phạt hành chính 75 triệu đồng, chủ tàu đã có hành vi chửi bới, đập phá trụ sở Cảng vụ và đe dọa, thách thức lãnh đạo Cảng vụ", ông Nam cho hay.

Thậm chí, cũng chính tàu hàng này sau khi bị xử phạt vẫn tiếp tục vi phạm. Chuyến hàng sau bị lực lượng Bộ đội biên phòng truy đuổi, khi kiểm tra phát hiện chủ tàu không có bằng thuyền trưởng, thiếu định biên và chủ tàu một lần nữa có hành vi chống đối, đe dọa lực lượng biên phòng.

Không chỉ tàu mang cờ Việt Nam mà tàu hàng nước ngoài đến Việt Nam cũng phát hiện tình trạng gian lận thuyền viên đi tàu và làm giả bằng cấp.

Phát hiện, xử phạt liên tục nhưng chưa đủ

Nói về nguyên nhân dẫn tới tình trạng nói trên, theo ông Nguyễn Hải Nam cho biết, chủ tàu, công ty quản lý tàu đặt nặng lợi ích kinh tế, giảm chi phí khai thác, ít quan tâm đến an toàn của tàu thuyền và thuyền viên. Chủ tàu tuyển dụng những lao động không có bằng cấp hoặc bằng cấp không phù hợp để làm việc trên tàu và thuê, mượn chứng chỉ hành nghề, sổ thuyền viên để làm thủ tục, đối phó với cơ quan quản lý.

Nhiều thuyền viên khai báo thu nhập khi làm việc trên các tàu thuyền hoạt động tuyến nội địa rất thấp. Nhiều công ty khai thác tàu, chủ tàu không trả lương đúng hạn, thậm chí còn nợ lương vài tháng nên dẫn đến tình trạng thuyền viên chán nản, rời tàu mặc dù chưa có sự đồng ý của công ty khai thác, chủ tàu dẫn đến thiếu thuyền viên khi tàu đến cảng, khi rời cảng.

Lãnh đạo Cảng vụ Hàng hải Vũng Tàu cho biết, việc thuê mượn, gian lận bằng cấp thuyền viên là rất nguy hại. Người không có trình độ chuyên môn sẽ không tuân thủ quy trình kỹ thuật vận hành, khai thác tàu, chạy quá tốc độ quy định, kém hiểu biết về điều kiện khí tượng thủy văn và đặc điểm luồng tàu, hoạt động hàng hải của tàu thuyền, địa hình khu vực, do đó không có những biện pháp xử lý phù hợp với hoàn cảnh và diễn biến của tình huống cụ thể. Nguy cơ mất an toàn và xảy ra tai nạn là thường trực.

Được biết, từ đầu năm 2017 đến nay, qua kiểm tra Cảng vụ Hàng hải TPHCM đã phát hiện và tiến hành xử phạt vi phạm hành chính đối với 36 trường hợp vi phạm liên quan đến việc bố trí định biên, sử dụng bằng cấp thuyền viên trên tàu thuyền, với tổng số tiền hơn 1 tỷ đồng.

Về chế tài xử lý các hành vi này, ông Nam cho biết: Đối với các trường hợp thuê, mượn bằng cấp sẽ bị tước quyền sử dụng chứng chỉ, “treo” bằng từ 6 - 12 tháng. Trường hợp sửa chữa, tẩy xóa bằng sẽ bị tước vĩnh viễn.

Tuy nhiên, có thể thấy, mặc dù việc xử phạt ở mức độ khá cao nhưng nhiều chủ tàu vẫn vì lợi ích kinh tế mà bỏ qua những nguy hiểm có thể xảy ra khi thực hiện hành vi gian lận này.

Phan Trang