Bài 2: Nguồn cơn của sự giận dữ

Tình trạng ô nhiễm không khí do khói bụi là thách thức lớn đối với Trung Quốc - Ảnh: The Guardian

Theo tính toán của các chuyên gia thuộc Global Carbon Project, năm 2014, nhân loại đã xả vào bầu khí quyển 40 tỷ tấn khí thải carbon dioxide, tăng 2,5% so với năm 2013. Với tốc độ như hiện nay thì sau khoảng 60-70 năm nữa, con số này sẽ lên tới 1200 tỷ tấn/năm. Đây là nguồn gốc chính của sự nóng lên toàn cầu.

Nếu tổng lượng xả carbon dioxide đạt ngưỡng 1200 tỷ tấn/năm thì nhiệt độ bình quân của trái đất sẽ tăng 2˚C. Các chuyên gia của Ngân hàng thế giới tính toán và thậm chí còn dự báo sau 100 năm nữa, nhiệt độ sẽ tăng 4˚C.

Nếu đúng như vậy thì điều đó sẽ là thảm họa vì lũ lụt và hạn hán sẽ thường xuyên xảy ra, mực nước biển sẽ dâng cao từ 0,5-1m.  Sẽ có hàng triệu người bị chết vì lũ lụt và hàng triệu người buộc phải thay đổi chỗ ở. Thời tiết trở nên khắc nghiệt hơn với mùa đông thì ngắn lại mà mùa hè thì càng trở nên dữ dội. Hai mùa nóng lạnh có thể cùng xuất hiện đan xen trong một ngày đêm. Mùa thu và mùa xuân có thể sẽ mãi mãi không còn. An ninh lương thực sẽ là vấn đề khó mà giải quyết được vì theo các chuyên gia đến năm 2050, sản lượng ngũ cốc của toàn thế giới giảm 25% và càng về sau tình cảnh này sẽ càng thêm trầm trọng.

Giải pháp duy nhất để cứu chính mình, theo đề xuất của các chuyên gia thuộc Tổ chức chuyên về biến đổi khí hậu Liên Hợp Quốc (IPCC) là phải giảm tới 80% “rác carbon dioxide”.

Trung Quốc, Mỹ, các nước EU và Ấn Độ là những nước xả nhiều rác carbon dioxide nhất, chiếm 58% trong tổng lượng mà cả thế giới xả vào khí quyển. Tính đến năm 2013, chỉ có các nước EU mới bắt đầu giảm được 1,8% lượng xả khí thải so với năm 2012.

Nguồn khí thải carbon dioxide ở đâu mà nhiều tới vậy?

Theo các chuyên gia, nguyên nhân chính là do gia tăng sử dụng than đá, xăng dầu, khí đốt… những loại nhiên liệu hoá thạch mà hàng trăm năm qua con người khai thác để phục vụ cho công cuộc đô thị hoá và công nghiệp hoá của mình.

Thế kỷ XVIII với sự xuất hiện của đầu máy hơi nước đã đánh dấu kỷ nguyên mới trong quá trình tiến hoá của nhân loại, kỷ nguyên của cuộc cách mạng công nghiệp. Máy móc với năng suất cao gấp bội đã dần thay thế các loại hình lao động thủ công. Và để vận hành các công xưởng thì cần phải có năng lượng. Ban đầu là than đá và sau là dầu mỏ hai loại nhiên liệu này vẫn được coi như là “nguồn máu” để duy trì cho sự sống của hoạt động sản xuất công nghiệp.

Mặc dù biết là độc hại hơn so với xăng dầu và khí đốt, nhưng do giá rẻ, cho đến tận những năm đầu thế kỷ XXI nhân loại vẫn coi than đá là nguồn chất đốt chủ yếu cho mình, nhất là tại các nước đang phát triển (trừ LB Nga). Số liệu thống kê cho thấy lượng than đá sử dụng trong vòng 10 năm gần đây trên toàn thế giới tăng 50%, trong khi đó khí đốt (loại nhiên liệu ít gây bẩn và độc hại hơn) cũng chỉ tăng 30% trong cùng khoảng thời gian này. Trong tỷ trọng chung của các loại nhiên liệu đang được sử dụng tại các quốc gia trên toàn thế giới thì than đá vẫn chiếm hơn 30%, dầu mỏ và khí đốt chiếm khoảng 50%. Tại LB Nga, than đá chỉ chiếm 15,8% trong tổng số các loại nhiên liệu mà nước này sử dụng mặc dù Nga có trữ lượng và xuất khẩu đứng thứ 2 thế giới.

Suốt mấy chục năm cải cách, than đá đã trở thành một trong những “chìa khoá” giúp cho kinh tế Trung Quốc “cất cánh”. Hiện nay, Trung Quốc vẫn là nước “đốt” nhiều than nhất thế giới, chiếm 50,3% lượng than mà nhân loại sử dụng hàng năm, đạt 3680 triệu tấn vào năm 2013. Điện than cho đến thời điểm hiện nay vẫn là nguồn cung cấp điện năng chính của Trung Quốc (chiếm khoảng 70%).

Đô thị hóa mạnh mẽ

Lịch sử của nhân loại đã chứng kiến những bước phát triển thần kỳ. Song hành cùng với cuộc cách mạng công nghiệp, quá trình đô thị hoá cũng đã diễn ra rất mạnh mẽ, với nhịp độ ngày càng ồ ạt cả về số lượng lẫn quy mô.

Tỷ lệ người dân đô thị qua năm tháng

Số lượng đô thị có dân số từ 1 triệu người trở lên

Không phải không có lý khi đã từ lâu giá dầu mỏ được coi như “hàn thử biểu” của kinh tế thế giới. Xã hội càng phát triển, đô thị càng mọc thêm nhiều thì nhu cầu đi lại, vận chuyển sẽ tăng theo và dĩ nhiên việc sử dụng xăng dầu sẽ tỷ lệ thuận với quá trình đó.

Năm 1986, trên khắp toàn cầu mới chỉ có khoảng 500 triệu xe ô tô. Vậy mà chưa đầy 15 năm sau, năm 2000 con số này đã tăng gấp đôi và đạt ngưỡng 1 tỷ chiếc. Hiện nay, theo thống kê số ô tô trên khắp hành tinh đã khoảng 1,4 tỷ chiếc.

Mức tiêu thụ dầu mỏ của thế giới hiện nay khoảng 92,5 triệu thùng/ngày. Theo dự báo của McKinsey Global Institute, đến năm 2025, tỷ lệ người dân có năng lực mua sắm sẽ là 53% và nhu cầu về dầu mỏ sẽ đạt mức 105 triệu thùng/ngày, 90% trong số này là để “nuôi” giao thông vận tải.

Những số liệu và những dự báo trên chứng tỏ khả năng nhiệt độ trên trái đất ngày càng tăng dẫn tới nước biển dâng cao và các hậu quả đi kèm là lũ lụt, hạn hán, lốc xoáy, nguồn nước ngọt bị ô nhiễm, lương thực thực phẩm bị thiếu hụt… là khó tránh khỏi.

Trong một báo cáo hồi cuối năm 2014, các chuyên gia của Liên Hợp Quốc cho rằng, từ nay đến cuối thế kỷ, nhân loại phải giảm và dần đi đến ngừng hẳn việc sử dụng các loại nhiên liệu hoá thạch. Cũng trong bản báo cáo này, Liên Hợp Quốc kêu gọi các quốc gia từ nay đến năm 2050 phải giảm đến 75% lượng khí thải vào không trung đồng thời đẩy mạnh đầu tư cho các hoạt động nghiên cứu, chế tạo để vừa tiêu huỷ được phần lớn khí thải xả ra từ việc đốt than, xăng dầu… vừa gia tăng tỷ trọng các loại năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời…

Ngành chăn nuôi cũng tham gia chọc giận

Ngày nay, chăn nuôi chính là một trong những ngành sản xuất góp phần tàn phá hệ sinh thái của toàn cầu. Khoảng 20% hiệu ứng nhà kính chính là do khí thải chăn nuôi xả ra. Theo thống kê từ 1950 đến nay, hơn 1/2 diện tích rừng nhiệt đới đã bị chặt hạ để đáp ứng nhu cầu phát triển chăn nuôi.

Những tác hại do ngành công nghiệp chăn nuôi tác động tới môi trường có thể tóm lược ở những con số sau: lượng khí carbon dioxide xả vào khí quyển chiếm 9%, khí methane chiếm 37% (loại khí này gây nên hiện tượng khí hậu ấm lên cao gấp 23 lần so với carbon dioxide), khí amoni – nguồn gốc của các cơn mưa axid chiếm 64% và 65% oxid nito.

Trong các trang trại chăn nuôi trên khắp hành tinh, số lượng gia súc, gia cầm ước tính có khoảng 16,8 tỷ con, nhiều gấp hơn 2 lần so với dân số của toàn thế giới. Hơn nữa ,số động vật này lại còn “tranh” lượng thức ăn gấp nhiều lần của con người. Để sản xuất được một kg thịt, các con vật phải ngốn một lượng protein gấp nhiều lần hơn thế, cụ thể như với lợn tỷ lệ này là 1/9, còn với gà là 1/5.

Bình quân cứ 10kg ngũ cốc làm thức ăn cho chăn nuôi mới tạo ra được 1kg thịt, nghĩa là cứ 1kg thịt được tạo ra thì có 9kg chất thải đi kèm.

Các nhà khoa học đã tính toán và thấy rằng để tạo ra và vận chuyển đến tận nơi tiêu thụ 1kg thịt sẽ phải chi phí 1 lượng năng lượng tương đương với công suất của 1 chiếc bóng đèn 100W đốt liên tục trong 20 ngày.

Phạm Hoàng