Kinh nghiệm tuyển sinh đại học trên thế giới

Tại Hoa Kỳ, các trường đại học không tổ chức thi tuyển sinh mà dựa vào kết quả kiểm tra của các tổ chức khảo thí độc lập với các cơ quan quản lý giáo dục- Ảnh: Một kỳ thi SAT

Ở một vài nước, sự cạnh tranh chỉ thông qua điểm thi đầu vào đơn giản. Một số nước khác lại rất phức tạp bao gồm cả điểm thi, thành tích học tập, nguyện vọng và cả những việc làm ngoài trường lớp của một sinh viên tương lai. Có những nước đặc biệt lại còn phân biệt sự khác nhau giữa trường công và trường tư.

Tại Hoa Kỳ, các trường đại học không tổ chức thi tuyển sinh mà dựa vào kết quả kiểm tra của các tổ chức khảo thí độc lập với các cơ quan quản lý giáo dục, đó là hai cuộc thi  SAT (Scholastic Achivement Test) và ACT (American College Test). Hiện nay, mỗi năm ở Hoa Kỳ có khoảng 1,8 triệu thí sinh thi SAT và 1,6 triệu thí sinh thi ACT. Mỗi cuộc thi được tổ chức 4 lần/năm.

SAT được hình thành từ năm 1900 do nhóm các trường đại học phía Đông Hoa Kỳ tổ chức nhằm giúp thí sinh không phải thi vào đại học tại nhiều trường. Phương thức ra đề thi lúc đầu là tự luận, đánh giá chủ yếu 2 khả năng: Anh văn và Toán. Kỳ thi tiến hành một lần với thời gian tổng cộng khoảng 3 giờ. Điểm tối đa của 2 môn là 800 điểm. Mức trung bình là 500 điểm. Từ năm 1926, SAT được các trường đại học của toàn Hoa Kỳ sử dụng với cách ra đề chủ yếu bằng trắc nghiệm. Từ năm 1994, SAT được cải tiến, phân chia thành SAT I cho các thí sinh dự thi và SAT II cho thí sinh lựa chọn thêm phần tự luận 20 phút.

ACT được tổ chức vào năm 1959 để tăng thêm sự lựa chọn cho thí sinh. Đầu tiên, chương trình này được sử dụng cho các trường ở miền Tây Hoa Kỳ. Đến năm 1960, nó được sử dụng rộng rãi toàn Hoa Kỳ. Phương thức ra đề thi là trắc nghiệm về 4 lĩnh vực: Anh văn, Toán, Đọc hiểu và Khoa học. Ngoài ra, qua đăng ký của thí sinh, ACT đưa ra bộ câu hỏi để đánh giá năng khiếu và sở trường của sinh viên. Từ đó khi trả kết quả, ACT cũng tư vấn cho sinh viên nên chọn trường nào, nghề nào để có thể đạt được thành công trong cuộc đời.

Học sinh sau khi tốt nghiệp trung học được gửi đơn tới 5-6 trường đại học kèm theo kết quả học phổ thông trung học và kết quả SAT hoặc ACT. Các trường dựa trên kết quả này để tuyển chọn. Ở một số trường, người ta có thể kiểm tra thêm năng lực ngành nghề hoặc năng khiếu đặc biệt.

Từ giữa năm 1980, một số trường đại học ở Hoa Kỳ đưa ra chính sách “SAT tùy ý”, có nghĩa là trong thực tế tuyển sinh, ở một số trường hợp việc xem xét kết quả kiểm tra SAT của ứng viên có thể linh động, không cứng nhắc theo tiêu chuẩn.

Riêng tại ngôi trường danh tiếng Harvard, chế độ tuyển chọn rất khắt khe. Kế hoạch tuyển sinh của trường bắt đầu vào mùa xuân hàng năm, khi nhà trường gửi thư đến cho hơn 70.000 sinh viên có điểm số xuất sắc, gợi ý họ nộp đơn vào đây. Danh sách sinh viên được mua từ College Board- nhà tổ chức cuộc thi SAT và ACT Inc- nhà tổ chức cuộc thi tuyển chọn đại học phổ biến ở miền Trung Tây. Danh sách tuyển chọn này đã qua một lần sàng lọc kỹ lưỡng.

Mỗi năm, Ban tuyển sinh của Harvard sát cánh cùng bốn thành viên danh tiếng khác của College Board là các Đại học Stanford, Duke, Georgetown và Pennsylvania, tới 140 thành phố trên khắp đất nước để tìm kiếm nhân tài. Ngoài ra, Harvard còn tự tổ chức nhiều chuyến đi đến hàng trăm nơi khác để tuyển chọn những gương mặt mới. Mỗi năm, khoảng 10% số sinh viên đến Harvard được chọn từ các nước khác.

Sau khi có danh sách sơ tuyển, các thành viên trong tổ sàng lọc lại hàng nghìn sinh viên trong danh sách này. Mỗi đơn dự tuyển sẽ phải “đối mặt” với 6 thành viên trong ban tuyển sinh.   

Tại Nhật Bản, Trung tâm giáo dục Quốc gia sẽ tổ chức kỳ thi đại học chung toàn quốc (National Center Test for University Admisions) theo 6 nhóm môn học với 31 môn cụ thể.

Cũng giống Hoa Kỳ, Na Uy không tổ chức bất cứ kỳ thi tuyển sinh đại học nào. Họ chỉ xem xét thành tích của thí sinh tại trường THPT. Quá trình tuyển sinh ở đại học Na Uy được điều phối tập trung bởi một tổ chức thuộc Chính phủ là Dịch vụ Hành chính Đại học Na Uy (Norwegian Universities and Colleges Admission Service). Ứng viên được đăng kí tới 10 nguyện vọng. Họ được tuyển chọn theo trình độ THPT, thêm vào các điểm thưởng theo ngành học đặc biệt, vùng địa lý hay kinh nghiệm phục vụ quân đội.

Còn tại Ireland, sau khi học xong trung học, học sinh Ireland cần phải tham gia một kỳ thi quốc gia để lấy chứng chỉ tốt nghiệp phổ thông (Leaving Certificate) được tổ chức bởi Hội đồng thi Quốc gia (State Commission). Học sinh không phải tham gia thêm kỳ thi Đại học. Quá trình tuyển sinh được tập trung điều phối bởi Cơ quan Tuyển sinh Trung ương (CAF- Central Admissions Office). Đây là một cơ quan độc lập với các trường. Những thí sinh muốn vào đại học chỉ cần đề đạt nguyện vọng lên CAF và máy tính tự động chuyển danh sách thí sinh đến các trường kèm theo nguyện vọng và điểm thi. Mỗi trường đại học sẽ xác định số lượng sinh viên cần tuyển cho mỗi chương trình và tổ chức tuyển chọn độc lập.

Tại Nhật Bản, Trung tâm giáo dục Quốc gia sẽ tổ kichức kỳ thi đại học chung toàn quốc (National Center Test for University Admisions) theo 6 nhóm môn học với 31 môn cụ thể. Tuỳ theo từng ngành học, mỗi thí sinh được chọn 5/18 môn thi. Có 400 điểm thi trên toàn quốc với phương pháp thi là trắc nghiệm. Khi tuyển vào trường, thí sinh có thể phải thi thêm 1-2 môn đặc thù phù hợp với yêu cầu của trường đó.

Tại Trung Quốc, các thí sinh muốn vào đại học phải tham gia kỳ thi đầu vào theo một hoặc hai lĩnh vực là Khoa học kỹ thuật hoặc Khoa học xã hội. Đây là kỳ thi quốc gia và được điều hành tập trung bởi Chính phủ. Chính phủ cũng xác định nội dung đề thi và chỉ tiêu tuyển sinh cho từng ngành và cho từng trường. Thí sinh phải nộp nguyện vọng lên Hội đồng thi quốc gia. Kết quả thi kèm theo nguyện vọng của thí sinh sẽ được chuyển đến các trường đại học mà học sinh đăng ký. Việc tuyển sinh được các trường lựa chọn theo nguyện vọng và trên cơ sở điểm thi của thí sinh. Đối với nhân tài “nguồn”, Trung Quốc cho phép 2 trường hàng đầu quốc gia là Đại học Bắc Kinh và Đại học Thanh Hoa tổ chức tuyển chọn những học sinh xuất sắc nhất trong cả nước (trước kỳ tuyển sinh đại học). Hàng năm, Trung Quốc tuyển chọn khoảng 300 em từ nguồn này.

Ấn Độ được coi là nước tổ chức tuyển sinh phức tạp nhất thế giới. Các thí sinh được tuyển vào đại học Ấn Độ trên cơ sở điểm chuẩn của các kỳ thi tốt nghiệp THPT và đầu vào đại học. Các kỳ thi này được chỉ đạo, tổ chức bởi nhiều cơ quan khác nhau bao gồm Chính phủ, chính quyền địa phương, trường đại học. Từng trường đặt ra những yêu cầu riêng cho các kỳ thi mà thí sinh tham gia, ví dụ cùng thi chung môn ngoại ngữ nhưng mỗi trường (hoặc mỗi ngành) lấy trọng số và điểm chuẩn khác nhau.

Tại Hàn Quốc, quá trình tuyển sinh dựa trên các kết quả của thi đại học (65%), kết quả phổ thông trung học (25%), tự luận tại trường (10%).

Còn ở Thái Lan, nước này tổ chức một kỳ thi đại học chung trên toàn quốc (JHEFE: Joint Higher Education Intrance Examination) nhưng việc tuyển vào các trường còn bao gồm kết quả học phổ thông; điểm thi đại học bằng phương pháp trắc nghiệm; phỏng vấn kiểm tra thể lực. Mỗi học sinh có thể gửi đơn dự tuyển vào 5 khoa của nhiều trường hay Viện đại học.

                                                          Nguyễn Chiến