Làn sóng phản đối vụ nghe lén của NSA

Người dân Mỹ giương khẩu hiệu cảm ơn Edward Snowden, người phanh phui chương trình do thám của Mỹ

Khoảng 4.500 người đã thực hiện cuộc biểu tình rầm rộ gần trụ sở Quốc hội Mỹ ở thủ đô Washington D.C để phản đối chương trình do thám PRISM của Cơ quan An ninh Quốc gia (NSA). Đoàn biểu tình tuần hành qua nhiều con đường, giơ các biểu ngữ ủng hộ cựu nhân viên CIA Edward Snowden, người cung cấp tài liệu mật về hoạt động của NSA cho giới truyền thông và hiện đang tỵ nạn tại Nga.

Đáng chú ý là đợt xuống đường lần này quy tụ các cử tri, dân biểu và cựu quan chức thuộc nhiều đảng phái chính trị khác nhau, từ Cộng hòa, Dân chủ đến phong trào cực đoan Tea Party.

Những người biểu tình cho rằng chương trình “nghe lén không biên giới” là hành động phi pháp và ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền riêng tư. "Không chỉ người Mỹ là mục tiêu của mẻ lưới này. Chúng ta cần đứng lên vì cả những nước khác trên thế giới". Craig Aaron, Chủ tịch nhóm vận động công nghệ và truyền thông Tự do Báo chí Mỹ nói với đám đông như vậy và giơ biểu ngữ "Hãy ngừng theo dõi chúng tôi". Trùng hợp là hồi tháng 9 vừa qua, NSA từng phải báo cáo với Thượng viện danh sách hơn 10 nhân viên dùng các thiết bị do thám để theo dõi vợ hoặc bạn gái vì nghi họ ngoại tình.

Không chỉ phải đối phó với các cuộc biểu tình ở Mỹ, Washington tiếp tục hứng cơn thịnh nộ từ cộng đồng quốc tế khi các thông tin về hoạt động nghe lén không ngừng được công bố.

Tờ Der Spiegel của Đức đưa tin điện thoại di động của Thủ tướng Đức Angela Merkel nằm trong danh sách theo dõi của NSA từ năm 2002 cho đến ít nhất là tháng 6 năm nay. Tài liệu do E.Snowden cung cấp ghi rõ: “NSA có một kênh tình báo bí mật trong Đại sứ quán Mỹ tại Berlin”. Từ kênh này, NSA cũng như CIA có thể thu thập những liên lạc qua Internet và điện thoại của khu vực tập trung các cơ quan Nhà nước trọng yếu ở Berlin. Tình báo Mỹ bị cho là đã thiết lập những kênh tương tự tại khoảng 80 địa điểm trên thế giới, bao gồm Paris (Pháp), Madrid (Tây Ban Nha), Rome (Italy), Prague (CH Czech), Geneva (Thụy Sĩ)…

Theo các cáo buộc mới nhất được đăng trên tạp chí Guardian của Anh, các cuộc điện thoại của 35 nhà lãnh đạo thế giới đã bị NSA theo dõi. Và khi danh sách những nước bạn bè tăng theo thời gian thì hiệu ứng Snowden không chỉ làm phức tạp mà còn làm gây hại nghiêm trọng cho ngoại giao Mỹ.

Tuần qua, vụ việc tập trung vào châu Âu với cáo buộc rằng điện thoại của Thủ tướng Đức Merkel bị theo dõi, khiến Berlin phải triệu tập đại sứ Mỹ để phản đối. Đây là hành động hiếm thấy trong quan hệ giữa hai đồng minh thân thiết. Tại hội nghị của EU ở Brussels, nữ Thủ tướng Đức nhấn mạnh: "Lòng tin giờ đây sẽ phải được xây dựng lại".

Thủ tướng Đức Merkel hôm 23/10 gọi diện cho Tổng thống Mỹ Barack Obama và nói rằng việc theo dõi nước đồng minh là sự "xâm phạm lòng tin" giữa các đối tác quốc tế. Trước đó, hôm 21/10, Tổng thống Pháp Francois Hollande đã than phiền với ông Obama về hoạt động do thám rộng khắp mà NSA được cho là đã thực hiện nhằm vào các quan chức chính trị và kinh doanh ở Pháp.

Theo chân Đức và Pháp, ngày 25/10, Tây Ban Nha đã triệu đại sứ Mỹ tới để yêu cầu giải thích về thông tin Washington do thám tại nước này. Theo tờ El Paris của Tây Ban Nha, Chính phủ nước này lo ngại ông Rajoy hoặc người tiền nhiệm Jose Luis Zapatero nằm trong danh sách 35 nhà lãnh đạo trên thế giới từng là mục tiêu của NSA như tờ Guardian đã đưa tin ngày 25/10. Trong khi đó, Italy đã tỏ ra tức giận khi có tin nước mình cũng bị Mỹ do thám.

Hiện nay, về nguyên tắc, chỉ có 4 nhà lãnh đạo trên thế giới có thể hoàn toàn miễn nhiễm trước các hoạt động nghe lén của Mỹ - đó là người đứng đầu 4 nước ký hiệp định chia sẻ thông tin tình báo song phương với Washington, bao gồm Anh, Canada, Australia và New Zealand, trong đó có quy định việc cấm nghe lén lẫn nhau.

Tại cuộc họp ở Brussels trong tuần qua của Liên minh châu Âu (EU), các nhà lãnh đạo châu Âu đã đề xuất một thỏa thuận mới với Washington về việc thu thập thông tin tình báo trong đó duy trì mối liên hệ cần thiết để chống lại chủ nghĩa khủng bố. Tuyên bố chung của Hội nghị thượng đỉnh EU nhấn mạnh rằng sự thiếu tin tưởng "có thể phương hại đến hợp tác trong lĩnh vực thu thập thông tin tình báo”. 28 nhà lãnh đạo châu Âu đã cảnh báo “Mỹ phải xây dựng mối quan hệ với châu Âu dựa trên sự tôn trọng và lòng tin".

Ban đầu, các lãnh đạo châu Âu dự kiến thảo luận về các vấn đề kinh tế và người tị nạn trong cuộc họp thượng đỉnh ở Brussels, nhưng tranh cãi xung quanh hoạt động do thám lớn của Mỹ đối với các đồng minh lại trở thành chủ đề chi phối.

Đức và Pháp đang đi đầu trong nỗ lực kêu gọi Mỹ đồng ý ký một thỏa thuận mới về tình báo, sau những hé lộ về việc Mỹ nghe lén điện thoại di động của Thủ tướng Đức và theo dõi hàng chục triệu cuộc điện thoại của người Pháp. Hai nước này dự định tổ chức các cuộc thảo luận riêng với chính quyền Mỹ trước thời điểm cuối năm nay nhằm tìm hiểu về phạm vi các hoạt động do thám của Washington. Giám đốc cơ quan tình báo của Đức sẽ tới Mỹ trong tuần này để làm rõ nghi án Mỹ nghe lén điện thoại của Thủ tướng Đức Angela Merkel, khi vụ việc ngày càng mở rộng và đe dọa mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương.

Đức và Brazil cũng đang chuẩn bị cho một nghị quyết của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, trong đó nhấn mạnh cộng đồng quốc tế tức giận trước việc Mỹ rình mò dữ liệu của các nước khác. Nghị quyết có thể không nhắc đến Mỹ, nhưng kêu gọi mở rộng Công ước quốc tế về quyền dân sự và chính trị cho các hoạt động trên Internet.

Các vụ tiết lộ thông tin gây chấn động nhằm vào hoạt động do thám mờ ám của NSA thời gian qua có thể không gây phương hại nhiều đến an ninh nước Mỹ như giới chức nước này thường hay tuyên bố. Chỉ có một điều được phơi bày: Mỹ không thể đóng vai là người vô tội được nữa. Bạn bè, đồng minh của Washington hiện đã nằm lòng bài học người Mỹ chơi trò gì sau lưng họ./.

Nguyễn Chiến