Mỹ thay đổi "giải pháp" về vấn đề Syria?

Tổng thống Mỹ Barack Obama phát biểu tại Nhà Trắng tối 10/9 - Ảnh: AFP

"Bất cứ thỏa thuận nào cũng phải chứng minh được rằng chính quyền Assad giữ vững cam kết, nhưng sáng kiến này có khả năng loại trừ được mối đe dọa của vũ khí hóa học mà không cần sử dụng vũ lực, đặc biệt vì Nga là một trong những đồng minh mạnh nhất của Assad", đó là tuyên bố của người đứng đầu nước Mỹ trong một bài phát biểu được truyền hình trực tiếp diễn ra tối 10/9 giờ Washington, (8 giờ sáng 11/9 giờ Hà Nội).

Trong bài phát biểu, ông Obama một lần nữa bác bỏ khả năng về việc triển khai bộ binh Mỹ vào Syria, nhưng nói thêm rằng một cuộc tấn công hạn chế và có trọng điểm sẽ là một thông điệp tới chính quyền Syria và có thể ngăn nước này sử dụng vũ khí hóa học một lần nữa.

Tổng thống Obama nói ông đã chống lại những lời kêu gọi tấn công quân sự Syria từ rất lâu vì cho rằng vũ lực không thể giải quyết nội chiến. Tuy nhiên, ông đã thay đổi suy nghĩ sau khi vụ tấn công được cho là có sử dụng vũ khí hóa học nhằm vào một khu ngoại ô của Damascus được tiến hành ngày 21/8.

Tổng thống Mỹ cũng đồng tình rằng nhiều người Mỹ đã quá mệt mỏi về hành động quân sự sau các cuộc chiến ở Iraq và Afghanistan. Ông Obama cho biết giới hạn mà ông áp đặt lên cuộc tấn công có thể diễn ra sẽ đảm bảo rằng Mỹ sẽ không sa lầy vào một cuộc chiến tranh dai dẳng.

Tổng thống Mỹ cũng cho rằng vẫn còn "quá sớm để nói" liệu kế hoạch của Nga nhằm vô hiệu hóa vũ khí hóa học Syria có đạt kết quả hay không, nhưng hoan nghênh sáng kiến này vì giúp thay thế hành động quân sự. Ông tuyên bố Mỹ sẽ phối hợp với Nga về đề xuất thuyết phục Syria phá hủy kho vũ khí hóa học. Tuy nhiên, Mỹ vẫn duy trì đe dọa sử dụng vũ lực nếu các nỗ lực ngoại giao thất bại.

Trong ngày 10/9, Tổng thống Obama đã lần lượt có các cuộc gặp riêng rẽ với các nhà lãnh đạo của Đảng Dân chủ và Đảng Cộng hòa tại Quốc hội.

Phát biểu với báo giới sau cuộc gặp, Thượng nghị sỹ Đảng Dân chủ Richard Durbin cho biết Tổng thống Obama một mặt yêu cầu các nghị sỹ không nên làm giảm quyết tâm của chính quyền ngăn chặn việc Syria lại một lần nữa "sử dụng vũ khí hóa học", mặt khác đề nghị dành cho Nhà Trắng thêm thời gian để theo đuổi kênh ngoại giao.

Trước khi bước vào các cuộc gặp, ông Obama cho rằng đề xuất của Nga mở ra một cơ  hội ngoại giao cho cuộc xung đột Syria, nhưng Nhà Trắng vẫn tiếp tục kêu gọi Quốc hội thông qua một nghị quyết cho phép sử dụng vũ lực trong trường hợp Syria không nghiêm túc với đề xuất vừa được Nga đưa ra.

Phát biểu trước báo giới Mỹ, ông Obama khẳng định sẽ ngừng kế hoạch tấn công quân sự nếu Syria thực sự giao nộp vũ khí hóa học cho quốc tế. Tuy nhiên, Obama vẫn ra lệnh cho quân đội Mỹ duy trì sự sẵn sàng để gây áp lực lên Syria, một khi giải pháp ngoại giao thất bại.

Cùng ngày, Tổng thống Obama đã điện đàm với Thủ tướng Anh David Cameron và Tổng thống Pháp Francois Hollande để bàn về việc xây dựng bản dự thảo của kế hoạch giải trừ vũ khí hóa học Syria trong cuộc họp của LHQ. Pháp tỏ ý sẵn sàng đưa ra bản dự thảo nghị quyết của Hội đồng Bảo an, và ngôn ngữ trong bản dự thảo cần mạnh mẽ cũng như thể hiện rõ rằng Syria sẽ phải đối mặt với những "hậu quả nghiêm trọng" nếu không tuân thủ. Tuy nhiên, cuộc họp kín của Hội đồng Bảo an đã bị hủy vào phút chót theo yêu cầu của phía Nga.

Cùng ngày, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry và Bộ trưởng Quốc phòng Chuck Hagel cùng điều trần tại Ủy ban Quân lực Hạ viện đề nghị các nghị sỹ Quốc hội tiếp tục ủng hộ chủ trương của Nhà Trắng, cho rằng việc đe dọa sử dụng vũ lực sẽ có tác dụng thúc đẩy Tổng thống Syria Bashar al-Assad từ bỏ vũ khí hóa học và nó cũng giúp thúc đẩy việc tìm kiếm một giải pháp ngoại giao. Ngoại trưởng John Kerry phát biểu trước Ủy ban Quân sự Hạ viện Mỹ rằng Syria sở hữu khoảng "1.000 tấn vũ khí hóa học các loại", bao gồm khí mù tạt và chất độc sarin và một biện pháp mạnh tay là "cách cuối cùng để ngăn chặn cũng như làm suy yếu" kho vũ khí của Damas.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry, người ủng hộ biện pháp trừng phạt đối với chính quyền Assad mạnh mẽ nhất trong chính phủ Mỹ, bất ngờ có cuộc thảo luận với Ngoại trưởng Syria Walid al-Muallem qua Internet. Ông kêu gọi hai bên "tận dụng cơ hội này để xây dựng hòa bình cho Syria". Kerry nói trong cuộc họp do Google hỗ trợ rằng "Hãy hợp tác với chúng tôi trong những ngày làm việc tiếp theo với Nga để bàn giao thành công các vũ khí cho quốc tế kiểm soát và phá hủy".

Ngày 12/9, Ngoại trưởng Mỹ sẽ lên đường tới Geneva, Thụy Sĩ, để thảo luận với Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov. "Nếu chúng ta có thể thực sự kiểm soát được các vũ khí hóa học ở Syria thông qua biện pháp này, thì đây là biện pháp thích hợp nhất vào thời điểm hiện nay và sẽ là một thành tích đáng kể", ông Kerry nói. Tuy nhiên, khoảng cách giữa Nga và Mỹ cùng các đồng minh về các điều khoản của thỏa thuận cuối cùng phản ánh một sự thỏa hiệp và cuộc "đấu tranh" lâu dài để đưa ra được sự đồng thuận quốc tế.

Việc Mỹ hoãn tấn công quân sự Syria không đồng nghĩa với việc hủy bỏ biện pháp quân sự, mà chỉ là “biện pháp câu giờ” nhằm có thêm thời gian tranh thủ sự ủng hộ của dư luận, bởi hiện nay dư luận đang không đồng tình với biện pháp quân sự. Khi Mỹ cho là thuận lợi, cuộc tiến công sẽ xảy ra và khi đó không thiếu lý do cho việc biện hộ một cuộc tiến công như vậy. Chẳng hạn như Mỹ có thể cáo buộc Syria không thành thật trong việc khai báo kho vũ khí hóa học, hay gây khó khăn trong việc di chuyển vũ khí hóa học đên nơi tập trung do LHQ quy định, hoặc không hợp tác trong việc tiêu hủy kho vũ khí hóa học và vô vàn lý do khác. Mỹ từng tiêu hủy 90% kho vũ khí hóa học của mình trong hai thập niên vừa qua với kinh phí lên đến 35 tỷ USD. Vậy lấy kinh phí ở đâu để tiêu hủy kho vũ khí của Syria?...

Có thể nói, cuộc tiến công của Mỹ giống như thanh gươm Damoclets vẫn đang treo lơ lửng lên đầu người dân Syria vô  tội./.

Nguyễn Chiến