Nhiều lý do để Nga không ủng hộ Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông

Bài báo viết: Với nhiều vụ việc xảy ra cùng lúc, tình hình Biển Đông đã bất ngờ trở nên rất nghiêm trọng. Trong bối cảnh này, thế giới đã thấy Mỹ công khai chỉ trích Trung Quốc, thể hiện sự hỗ trợ quan điểm của Việt Nam và bảo vệ Philippines. Nhưng không ai thấy Nga, "đối tác chiến lược" của Trung Quốc có lập trường rõ ràng về căng thẳng trên Biển Đông hay công khai ủng hộ lập trường của Trung Quốc. 

Theo Mu Chunshan, điều này không có nghĩa là Nga "ăn ở 2 lòng" trong mối quan hệ với Trung Quốc, mà chỉ đơn giản có những yếu tố chính trị và chiến lược phức tạp tựu trung trong 4 lý do giữ Nga không lên tiếng ủng hộ Trung Quốc.

Đầu tiên, mối quan hệ Trung - Nga khác với quan hệ Mỹ - Philippines. Trung Quốc và Nga không phải là đồng minh như Mỹ - Philippines hay Mỹ - Nhật có hiệp ước an ninh ràng buộc. Trong một mối quan hệ đồng minh, mỗi bên có nghĩa vụ điều ước quốc tế hỗ trợ chính trị và thậm chí cả quân sự cho đối tác của mình. Trong quan hệ quốc tế, đây là loại quan hệ song phương cao nhất. Trong khi quan hệ Trung - Nga có một số đặc điểm của quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, nhưng 2 bên không bị ràng buộc bởi nghĩa vụ hiệp ước để phấn đấu cho không gian quốc tế và lợi ích quốc gia của nhau.

Trong một thời gian dài truyền thông nhà nước Trung Quốc đã nhấn mạnh nhân tố tích cực trong quan hệ Trung - Nga, trong khi truyền thông quốc tế thường quá lời khi khen ngợi mối quan hệ này. Đôi khi người ta còn thừa nhận rằng Trung Quốc và Nga là "đồng minh không hiệp ước". Điều này đã khiến nhiều người tin rằng sự hợp tác chính trị Trung - Nga là vô biên, giúp tạo ra một sự thay đổi tuyệt vời về tình hình an ninh của Trung Quốc.

Nhưng sự thật của quan hệ quốc tế cho thấy, quan hệ Trung - Nga về cơ bản là dựa trên lợi ích chung. Biển Đông lại không phải nơi mà Nga mở rộng lợi ích của mình, Nga cũng không cần thiết can thiệp vào khu vực này. Người Trung Quốc không nên hiểu sai tính chất của mối quan hệ Trung - Nga và mong đợi quá nhiều từ Moscow.

Thứ 2, Nga thích có mối quan hệ tốt với các nước ven Biển Đông và không cần phải xúc phạm Đông Nam Á vì lợi ích của Trung Quốc. Nga không nhiệt tình công khai ủng hộ Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông, một trong những lý do quan trọng nhất cho điều này là Nga thích duy trì quan hệ tốt với nhiều nước Đông Nam Á. Ví dụ, Nga có quan hệ tốt với Việt Nam và quan hệ hữu nghị này thừa hưởng từ thời Liên Xô. Không có trở ngại lớn nào cho sự phát triển của mối quan hệ Việt - Nga, không có tranh chấp nghiêm trọng hay xung đột lợi ích nào kể cả trong lịch sử lẫn thực tế giữa 2 nước. Thậm chí 2 nước Nga và Việt Nam có một số lĩnh vực hợp tác cụ thể xuyên suốt, kéo dài từ Thế Chiến II đến nay, đó là quốc phòng. Nhiều vũ khí của Việt Nam đến từ Nga như tàu ngầm diesel lớp Kilo, ngoài ra trong nửa cuối năm nay Nga sẽ cung cấp cho Việt Nam 4 máy bay chiến đấu Su-30MK2 mà có khả năng trở thành vũ khí đối phó với Trung Quốc trong tương lai.

Nga cũng rất thích mối quan hệ tốt với Philippines. Cách đây 2 năm, 3 tàu hải quân Nga bao gồm cả khu trục hạm chống ngầm Đô đốc Panteleyev đã đến Manila trong 1 chuyến thăm 3 ngày. Theo Nga, chuyến thăm này đã giúp cải thiện quan hệ giữa Moscow với Manila.

Thứ 3, không cần thiết đối với Nga để tìm kiếm một cuộc đối đầu trực tiếp với Mỹ trên Biển Đông. Hiện nay Nga đang tập trung vào châu Âu, đặc biệt là cuộc khủng hoảng Ukraine đã củng cố cuộc đối đầu giữa Nga và phương Tây. Một vấn đề như vậy sẽ rất khó giải quyết trong ngắn hạn. Vì điều này, Nga không mong muốn cũng như không có khả năng đối đầu Mỹ ở Biển Đông. Bên cạnh đó căng thẳng trên Biển Đông thực chất chấp xuất phát từ những bất đồng giữa các nước ven Biển Đông với Trung Quốc. Trong bối cảnh này, như kẻ bên lề, Nga thậm chí còn ít động cơ hơn để hỗ trợ Trung Quốc và chỉ trích Mỹ.

Thứ 4, sự phát triển của Trung Quốc đã thực sự gây ra một số lo lắng cho Nga. Sự bất hòa giữa Trung Quốc với các nước ven Biển Đông có thể giúp hạn chế sự bành trướng của Bắc Kinh sang các khu vực khác. Với Nga, luôn có một số lo ngại rằng sự bành trướng của Trung Quốc có thể lan sang cả khu vực Viễn Đông của Nga hoặc biến nguồn lực dồi dào của khu vực này thành "thức ăn" cho sự phát triển của Trung Quốc. Mặc dù các quan chức Nga rất lạc quan về tiềm năng hợp tác xa hơn về  phía Đông, nhưng họ chưa bao giờ buông lỏng cảnh giác trước tham vọng bành trướng lãnh thổ của Trung Quốc.

Nguyễn Linh (tổng hợp)