‘Số phận’ một ván cờ

Trước đó, Tổng thống Mỹ  Donald Trump đã nhiều lần lên tiếng đe dọa rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran mặc dù ngày 6/5, Đại sứ Anh tại Mỹ Kim Darroch thông báo Anh có ý tưởng để giải quyết những mối lo ngại trên, trong đó có chương trình tên lửa đạn đạo của Iran và sự can dự của Iran trong các cuộc xung đột ở Trung Đông. Những vấn đề này không nằm trong thỏa thuận hạt nhân đã đạt được.

Ông Darroch nhấn mạnh: “Chúng tôi nghĩ rằng có thể tìm thấy thấy giải pháp và có một số hành động để giải quyết được các mối lo ngại của Tổng thống."

Thế nhưng ông chủ Nhà Trắng viết trên Twitter hôm 7/5 rằng: "Tôi sẽ công bố quyết định về Thỏa thuận Iran tại Nhà Trắng vào lúc 14 giờ (giờ địa phương) ngày 8/5" và điều đó đã thành sự thật.

Quyết định của Tổng thống Mỹ về thảo thuận hạt nhân với Iran được đưa ra trong khi các đồng minh chủ chốt của Mỹ ở châu Âu như Anh, Pháp và Đức vẫn cam kết tuân thủ thỏa thuận này và nỗ lực giải quyết những “phàn nàn” của Mỹ bằng việc mở ra các cuộc đàm phán về chương trình tên lửa đạn đạo của Iran, hoạt động hạt nhân của nước này sau năm 2025 – thời điểm các điều khoản quan trọng của thỏa thuận hết hiệu lực - và vai trò của Tehran trong các cuộc chiến ở Syria và Yemen.

Đồng thời các nhà lãnh đạo các nước Đức, Pháp đã có những chuyến công du tới Nhà Trắng để thuyết phục ông Donald Trump không nên hủy bỏ thỏa thuận JPCOA.

Các nước khác như Nga, Trung Quốc đều lên tiếng phản đối sự rút lui của Mỹ. 

Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres cảnh báo không nên từ bỏ JCPOA, trừ khi có một lựa chọn tốt khác để thay thế. Ông Guterres nhấn mạnh: "Tôi tin rằng JCPOA là một thắng lợi ngoại giao quan trọng và quan trọng là phải duy trì thỏa thuận này. Tuy nhiên, tôi cũng cho rằng có nhiều lĩnh vực mà trong đó một cuộc đối thoại ý nghĩa có vai trò rất quan trọng vì tôi nhận thấy khu vực này đang trong tinh thế hết sức nguy hiểm".

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron bày tỏ sư lo ngại khi Mỹ rút lui JCPOA sẽ có nguy cơ xảy ra chiến tranh.

Về phía Iran, trước khi phía Mỹ ra quyết định, Iran từ việc phản ứng mạnh mẽ và cho rằng hành động của Mỹ rút lui JCPOA sẽ là một sai lầm “mang tính lịch sử’, “Iran sẽ nhanh chóng phát triển vũ khi hạt nhân trong thời gian ngắn”, “Iran sẵn sàng đối đầu với Mỹ”… thì ngày 7/5, trong một phát biểu của Tổng thống Iran Hassan Rouhani tuyên bố, nước này sẽ duy trì thỏa thuận hạt nhân dù cho Mỹ có rút lui, với điều kiện các bên khác cũng duy trì thỏa thuận này.

AFP dẫn Thông điệp được đăng tải trên trang mạng của Phủ Tổng thống, ông Rouhani nêu rõ: "Những gì chúng tôi muốn là thỏa thuận hạt nhân được các bên khác ngoài Mỹ đảm bảo, nếu không chúng tôi sẽ đi theo con đường riêng của mình".

Về quyết định của Mỹ ngày 8/5, trong một tuyên bố nảy lửa trên truyền hình, Tổng thống Iran lên án Mỹ là nước "không bao giờ tuân cam kết của mình" và cáo buộc nước Mỹ "luôn có lập trường thù địch với Iran".

Truyền hình nhà nước Iran gọi quyết định của ông Trump là "bất hợp pháp và phá hoại các thỏa thuận quốc tế".

Như vậy, quyết định rút khỏi thỏa thuận hạt nhân của Mỹ có thể dẫn đến việc tạo ra một tiền lệ phức tạp khiến về sau này cộng đồng quốc tế khó tìm kiếm các thỏa thuận khác do thiếu tin tưởng vì những thành viên chủ chốt rời bỏ “cuộc chơi” giữa chừng.

Tuyết Minh