Trung Quốc chuyển “áp lực” trong nước ra bên ngoài

Michael Cole, chuyên gia nghiên cứu các vấn đề quân sự Đông Bắc Á và eo biển Đài Loan, cựu sĩ quan tình báo an ninh Canada, bình luận, trong suốt chiều dài lịch sử, Chính phủ Trung Quốc thường xuyên sử dụng các hoạt động gây rối bên ngoài, khai thác tình cảm dân tộc để giải phóng hoặc chuyển hướng áp lực nội tại, nếu không áp lực các vấn đề trong nước có thể khiến người dân Trung Quốc quay ra chống lại họ. Giới chức Trung Quốc đã sử dụng thủ đoạn này để đảm bảo sự sống còn của họ trong thời kỳ đầy biến động trong nước và khủng hoảng tài chính.

Nạn tham nhũng tràn lan, bất ổn khắp nơi đang làm suy yếu sự ổn định của Trung Quốc đã đặt ra câu hỏi Bắc Kinh sẽ tạo ra khủng hoảng ngoài nước như thế nào và ở đâu để khai thác chủ nghĩa dân tộc nhằm chuyển hóa mâu thuẫn trong nước. Trong thập kỷ qua, Bắc Kinh đã nhiều lần khai thác thành công thủ đoạn này để đánh lạc hướng sự phẫn nộ, bất mãn của người dân bằng cách khuyến khích và khi cần thiết sẽ tổ chức các cuộc biểu tình chống lại các đối thủ bên ngoài, cụ thể là Nhật Bản và Hoa Kỳ.

Những thành tựu ấn tượng về phát triển kinh tế cũng như sức mạnh quân sự của Trung Quốc trong thời gian qua đã thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc cực đoan phát triển tại quốc gia này, Bắc Kinh tiếp cận khu vực với thái độ ngạo mạn và ngày càng nguy hiểm.

Đối với nhiều người, Trung Quốc bây giờ đang đòi hỏi địa vị bá chủ mà nếu bị từ chối, Bắc Kinh có thể phản ứng bằng các mối đe dọa, thậm chí là sử dụng vũ lực. Chủ nghĩa dân tộc cực đoan là một thành phần quan trọng không thể tách rời trong các biểu hiện sức mạnh của Trung Quốc.

Theo Michael Cole, ngoại trừ những trường hợp cực đoan nhất, chẳng hạn như sự sụp đổ của một chế độ, quyết định chuyển hướng mâu thuẫn nội tại, khủng hoảng trong nước, ra bên ngoài là một lựa chọn khôn ngoan, biến nó thành lợi ích chính trị cho giới chức Bắc Kinh. Do đó rủi ro trong khu vực tỉ lệ thuận với mức độ nghiêm trọng của các khủng hoảng, bất ổn bên trong Trung Quốc. Vấn đề còn lại là Bắc Kinh sẽ chuyển hướng khủng hoảng trong nước ra bên ngoài nhằm vào khu vực nào?

Đầu tiên là Biển Đông, đây là khu vực Trung Quốc đang có tranh chấp lãnh thổ với các nước láng giềng nhỏ hơn. Vấn đề Biển Đông cũng đã chín muồi để Bắc Kinh khai thác chủ nghĩa dân tộc cực đoan khi tuyên truyền liên tục rằng Biển Đông là "một phần lãnh thổ không thể tách rời" của họ, là "lợi ích quốc gia cốt lõi". Chỉ bấy nhiêu thôi cũng đủ để nuôi dưỡng "ý chí chiến đấu" một khi xảy ra sự cố, được Bắc Kinh hẹn giờ để đối phó với tình trạng bất ổn trong nước.

Lựa chọn thứ 2 sau Biển Đông là khu vực Jammu, Kashmir và Arunachal Pradesh trên biên giới Trung-Ấn. Mặc dù Bắc Kinh tuyên bố sẵn sàng giải quyết tranh chấp lãnh thổ với Ấn Độ, khu vực này vẫn tiềm ẩn mồi lửa xung đột. Dù khó khăn nhưng nếu lợi ích chính trị đủ lớn, nó vẫn có thể kích thích Bắc Kinh dấy binh tấn công Ấn Độ.

Hoa Đông và Nhật Bản là lựa chọn thứ 3, đại diện cho một sự leo thang lớn của Trung Quốc. Bắc Kinh đang nuôi dưỡng chủ nghĩa dân tộc cực đoan bằng tình cảm chống Nhật Bản, xoáy vào quá khứ chiến tranh là một lựa chọn hoàn hảo để thu hút sự chú ý của dư luận trong nước. Hơn bất kỳ một cuộc xung đột nào khác, thái độ thù địch với Nhật Bản sẽ giúp các nhà lãnh đạo Trung Quốc khôi phục lá cờ của mình và họ biết rõ, hận thù cũng có thể khai thác khi cần thiết. Mặc dù thời cơ để Trung Quốc khiêu khích xung đột ở Hoa Đông ít hơn nhiều so với Biển Đông hay biên giới Trung-Ấn, nhưng nó vẫn là một lựa chọn Bắc Kinh không bỏ qua khi cần xoa dịu căng thẳng trong nước.

Thứ 4 là đảo Đài Loan vẫn được xem như "lợi ích cốt lõi" của Trung Quốc đang chờ thống nhất. Mặc dù quan hệ 2 bờ eo biển đã được cải thiện nhiều trong những năm gần đây, nhưng một phần đáng kể sức mạnh quân sự Trung Quốc vẫn đang tập trung vào Đài Loan. Tập Cận Bình đã cho thấy trong khi Bắc Kinh sẵn sàng kiên nhẫn với Đài Loan và sử dụng tài chính, kinh tế như công cụ từng bước củng cố khả năng kiểm soát, kìm kẹp Đài Loan, Bắc Kinh không có ý định sẽ kiên nhẫn mãi mãi. Nhưng một khi Bắc Kinh lựa chọn Đài Loan để "trút giận", nó sẽ là một thử thách ghê gớm và lợi thế tích lũy từ chủ nghĩa dân tộc sẽ cạn dần, thay vào đó là sự oán giận của cả đôi bên. Do đó đây sẽ là lựa chọn ít khả năng xảy ra.

Mỹ là lựa chọn thứ 5 của Trung Quốc và cũng là lựa chọn ít khả năng nhất, quân đội Trung Quốc sẽ tập trung mũi nhọn vào lực lượng Mỹ tại Thái Bình Dương, một phương sách cuối cùng để ngăn chặn sự sụp đổ ở Trung Quốc. Tuy nhiên khả năng cho một cuộc đối đầu quân sự trực tiếp với người Mỹ trong khu vực gần như đang đặt cạnh con số 0.

Kết luận vấn đề, Michael Cole cho rằng khi phải đối mặt với sự bất ổn nghiêm trọng trong nước mà không ngay lập tức đe dọa sự tồn vong của Trung Quốc, lựa chọn có khả năng lớn nhất đối với Bắc Kinh sẽ là Biển Đông, sau đó là biên giới Trung-Ấn.

Nguyễn Chiến