Việt Nam nên cân nhắc sử dụng biện pháp pháp lý

Các học giả quốc tế cho rằng Việt Nam nên nên cân nhắc việc sử dụng biện pháp pháp lý để giải quyết các tranh chấp. Ảnh: VGP/Mạnh Hùng

Trong số này có nhiều chuyên gia đã từng tham gia giải quyết các vụ tranh chấp quốc tế với tư cách là thẩm phán, như luật sư, GS luật quốc tế Alexander Yankov, nguyên Thẩm phán Toà án Công lý quốc tế, nguyên Thẩm phán Toà án quốc tế về luật biển; bà Jeanne Mirer, Chủ tịch của Hiệp hội Luật gia Dân chủ quốc tế (IADL); GS Makane Moise Mbengue, khoa Luật, Đại học Genève, Thụy Sỹ...

Với 13 tham luận và nhiều ý kiến phát biểu, tranh luận, các học giả trong nước và quốc tế đã tập trung phân tích 3 nội dung: Luật pháp quốc tế và sự kiện Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam; Giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp chính trị-ngoại giao trong pháp luật quốc tế; Giải quyết tranh chấp quốc tế bằng biện pháp pháp lý trong luật quốc tế.

Theo các học giả, Biển Đông là vùng biển có vị trí địa chính trị rất quan trọng không chỉ đối với các nước Đông Nam Á, Trung Quốc mà còn đối với cả khu vực châu Á - Thái Bình Dương và thế giới. Chính vì vậy, bảo đảm an ninh, an toàn hàng hải, hàng không và hoạt động thương mại quốc tế bình thường trên Biển Đông là quyền lợi và nghĩa vụ của tất cả các quốc gia.

Dưới góc độ pháp luật quốc tế, các học giả cho rằng, việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam là hành vi vi phạm Hiến chương Liên Hợp quốc, Công ước của Liên Hợp quốc về Luật Biển năm 1982, Tuyên bố về cách ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) năm 2002 và Thỏa thuận về nguyên tắc 6 điểm giải quyết tranh chấp trên Biển giữa Việt Nam và Trung Quốc năm 2011.

Đồng thời, hành vi này của Trung Quốc đã xâm phạm quyền chủ quyền và quyền tài phán trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam đã được quy định tại Điều 56,77 và 81 Công ước 1982.

Chính vì vậy, các học giả đồng thuận rằng, vì lợi ích và sự phát triển chung của khu vực và thế giới, các tranh chấp, xung đột hiện nay trên Biển Đông phải được giải quyết bằng các biện pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là Hiến chương Liên Hợp quốc và Công ước của Liên Hợp quốc về luật biển năm 1982.

Theo các học giả, biện pháp chính trị - ngoại giao là một biện pháp giải quyết tranh chấp đã được nhiều quốc gia sử dụng từ trước tới nay. Do vậy, việc Việt Nam đã, đang kiên trì sử dụng biện pháp chính trị - ngoại giao để giải quyết các tranh chấp trên biển với Trung Quốc là một giải pháp tích cực.

Tuy nhiên, nhiều học giả và đại biểu cho rằng, trước tình hình và diễn biến phức tạp trên Biển Đông hiện nay, Việt Nam cũng nên cân nhắc việc sử dụng biện pháp pháp lý để giải quyết các tranh chấp liên quan với Trung Quốc. Bởi lẽ, khi các biện pháp chính trị - ngoại giao đã được sử dụng, nhưng không mang lại kết quả, thì sử dụng biện pháp pháp lý để giải quyết tranh chấp là sự lựa chọn khôn ngoan, hòa bình, văn minh được luật pháp quốc tế thừa nhận và bảo đảm thực hiện. Vì trật tự của thế giới vẫn phải được vận hành trong khuôn khổ của luật pháp quốc tế.

Cũng theo các học giả, trước mắt Việt Nam cần nghiên cứu các thủ tục pháp lý (về khởi kiện ra Tòa trọng tài quốc tế về Luật Biển, được thành lập theo Phụ lục VII của Công ước 1982) để kiện về việc Trung Quốc có hành vi hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam. Vì theo quy định của Phụ lục VII, Công ước 1982, Tòa trọng tài quốc tế về luật biển có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp về giải thích và áp dụng Công ước ngay cả khi Trung Quốc từ chối tham gia.

Các học giả cho rằng, Việt Nam cần chuẩn bị kỹ lưỡng, bài bản các chứng cứ pháp lý, lịch sử và nội dung để khởi kiện khi thấy cần thiết. Đặc biệt là, cần nghiên cứu kỹ việc vận dụng nguyên tắc “đất thống trị biển” để chứng minh cho luận điểm và các tuyên bố của mình đối với các vùng biển thuộc quyền chủ quyền của Việt Nam trên biển Đông theo Công ước 1982.

Bên cạnh đó, Việt Nam cũng cần tham khảo kinh nghiệm của các quốc gia đã giải quyết tranh chấp bằng biện pháp pháp lý như: Singapore, Malaysia, Guyana, Suriname, Indonesia, Thái Lan… Đặc biệt là tham khảo kinh nghiệm gần đây của Philippines trong việc chuẩn bị hồ sơ pháp lý; đối phó với những phản ứng của Trung Quốc (về chính trị, kinh tế, ngoại giao) nhằm chống lại vụ kiện.

Mạnh Hùng