Cải cách hệ thống tài chính phải bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, phân bổ nguồn lực tối ưu

(Chinhphu.vn) - Các chính sách tài chính trong giai đoạn vừa qua và cả thời gian tới sẽ được xây dựng gắn chặt với tình hình kinh tế-xã hội để một mặt tháo gỡ khó khăn cho người dân, mặt khác thúc đẩy tăng trưởng, tăng sức chống chọi cho nền kinh tế.

16/11/2021 18:26

Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng: Cơ cấu thu ngân sách bền vững hơn, tỉ trọng thu nội địa ngày càng cao trong tổng thu NSNN. Ảnh: VGP.

Đây là nội dung được trao đổi tại Diễn đàn Tài chính Việt Nam 2021 với chủ đề “Chiến lược tài chính giai đoạn 2021-2030 và các giải pháp phục hồi, phát triển kinh tế Việt Nam” được Bộ Tài chính phối hợp với các đơn vị liên quan tổ chức tại Hà Nội ngày 16/11.

Huy động phân bổ nguồn lực đã có nhiều cải thiện

Sau gần 10 năm thực hiện Chiến lược tài chính đến năm 2020 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 450/QĐ-TTg ngày 18/4/2012, nền tài chính quốc gia đã có những chuyển biến rõ nét và đạt được nhiếu kết quả tích cực.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Võ Thành Hưng đánh giá, thể chế tài chính - ngân sách Nhà nước (NSNN) được hoàn thiện, cơ bản đồng bộ với cải cách thể chế trong các lĩnh vực có liên quan, góp phần huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực hiệu quả; thúc đẩy các yếu tố thị trường và các loại thị trường phát triển…

Đã huy động tổng hợp các nguồn lực trong và ngoài nước bảo đảm đầu tư phát triển kinh tế-xã hội. Tổng vốn đầu tư phát triển toàn xã hội giai đoạn 2016-2020 bằng 33,7% GDP, đạt mục tiêu (32-34% GDP).

Chính sách thuế, phí đã được rà soát, hoàn thiện cùng với việc đẩy mạnh và hiện đại hóa công tác quản lý thu NSNN. Nhờ đó, tiềm lực tài chính Nhà nước ngày càng được tăng cường, thu NSNN hằng năm vượt dự toán, quy mô thu NSNN ngày càng tăng, giai đoạn 2011-2020 cao gấp 3,8 lần so với giai đoạn 2001-2010. Tỉ lệ huy động vào NSNN bình quân giai đoạn 2011-2020 đạt khoảng 24,7% GDP.

Cơ cấu thu ngân sách bền vững hơn, tỉ trọng thu nội địa ngày càng cao trong tổng thu NSNN. Tỉ trọng thu nội địa tăng từ mức bình quân 68,7% giai đoạn 2011-2015 lên 82% giai đoạn 2016-2020, đến năm 2020 đạt 85,6%.

Theo Thứ trưởng Võ Thành Hưng, bên cạnh các kết quả tích cực, việc triển khai thực hiện Chiến lược tài chính đến năm 2020 cũng gặp những khó khăn, thách thức từ sự biến động của môi trường kinh tế, chính trị thế giới cũng như những yếu kém nội tại của nền kinh tế chưa được giải quyết.

Đặc biệt, trong bối cảnh dịch COVID-19 đã tác động khá nặng đến mọi mặt hoạt động của nền kinh tế và đời sống nhân dân, làm đứt gãy các chuỗi sản xuất, cung ứng, lưu thông, đặt ra nhiều thách thức cho hệ thống y tế, giáo dục, an sinh xã hội.

Về khía cạnh tài khóa, do tác động nghiêm trọng của dịch COVID-19 và việc thực hiện các giải pháp miễn, giảm thuế, phí, lệ phí, một mặt Việt Nam phải tăng chi đột xuất và quy mô lớn; mặt khác thu NSNN năm 2020 không đạt dự toán, dù mức hụt thu thấp hơn nhiều so với dự báo trước đó. Bộ Tài chính đã chủ động tham mưu Chính phủ, Quốc hội nhiều giải pháp tài chính - ngân sách nhằm tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, người dân chịu ảnh hưởng của đại dịch COVID-19.

Theo đó, thực hiện miễn, giảm, giãn thời hạn nộp thuế và các khoản thu NSNN với tổng số tiền hỗ trợ năm 2020 khoảng 129.000 tỷ đồng, năm 2021 khoảng 140.000 tỷ đồng để các doanh nghiệp, cá nhân có thêm nguồn lực tài chính duy trì và khôi phục sản xuất - kinh doanh… Tuy nhiên, dịch COVID-19 vẫn đang diễn biến rất phức tạp đòi hỏi Chính phủ phải có giải pháp tài chính tổng thể cùng với nguồn lực cụ thể nhằm thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế.

Chiến lược tài chính giai đoạn 2021-2030 hướng đến xây dựng nền tài chính quốc gia phát triển bền vững, hiện đại và hội nhập nhằm góp phần thúc đẩy tăng trưởng - Ảnh: VGP

Bám sát yêu cầu thực tế và nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội

Ông Nguyễn Như Quỳnh, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính (Bộ Tài chính) cho rằng, quá trình xây dựng và triển khai thực hiện Chiến lược Tài chính đến năm 2020 diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế trong nước có những thay đổi sâu, rộng trên nhiều mặt, thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa không ngừng được phát triển và hoàn thiện.

Đây cũng là giai đoạn mà nền tài chính quốc gia phải đối mặt và giải quyết không ít khó khăn do các biến động bất lợi của tình hình kinh tế-xã hội trong nước và quốc tế. Tuy nhiên, nhờ việc thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ cụ thể, Chiến lược tài chính đến năm 2020 đã đạt được những kết quả khả quan.

Ông Nguyễn Như Quỳnh cho hay, việc hoàn thiện thể chế trong lĩnh vực tài chính - ngân sách Nhà nước trong giai đoạn vừa qua luôn gắn với yêu cầu về cơ cấu lại ngân sách và nợ công, đổi mới khu vực sự nghiệp, tinh gọn bộ máy hành chính hiệu lực, hiệu quả; đẩy mạnh cơ chế khoán, đấu thầu, đặt hàng, triển khai các kế hoạch trung hạn, tăng cường công khai, minh bạch tài chính, hướng tới phát triển bền vững. Kết quả này có được nhờ trong giai đoạn 2011-2020, hệ thống thể chế trong lĩnh vực tài chính ngày càng được hoàn thiện, phù hợp với quá trình phát triển của kinh tế thị trường và yêu cầu hội nhập quốc tế.

Lãnh đạo Viện Chiến lược và Chính sách tài chính cũng chỉ ra rằng, trong giai đoạn vừa qua, tiềm lực tài chính của Nhà nước tiếp tục được tăng cường, quy mô ngân sách Nhà nước đã được mở rộng. Chính sách động viên ngân sách Nhà nước đã được rà soát, sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện, bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả.

"Cơ cấu thu ngân sách Nhà nước bền vững hơn, bảo đảm theo đúng định hướng Chiến lược cải cách hệ thống thuế là tăng dần tỉ trọng từ nguồn thu trong nước để bù đắp thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu giảm do tham gia hội nhập quốc tế ngày càng sâu và sự biến động của giá dầu thế giới; phù hợp với mục tiêu định hướng sắp xếp, cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước, tăng cường thu hút các nguồn lực trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển", ông Nguyễn Như Quỳnh nhận định.

Giai đoạn 2021-2030, nhiều ý kiến nhận định diễn biến tình hình kinh tế - chính trị trên thế giới và khu vực sẽ còn phức tạp, khó lường. Đặc biệt, đại dịch COVID-19 khả năng còn kéo dài nhiều năm và sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu… Chính vì vậy, trong giai đoạn này, chính sách tài chính quốc gia phải đóng vai trò tiên phong trong việc huy động, giải phóng, phân bổ và sử dụng hiệu quả các nguồn lực, cơ cấu lại ngân sách Nhà nước và quản lý nợ công phải đặt trong tổng thể cơ cấu lại nền kinh tế, bảo đảm vai trò chủ đạo của ngân sách Trung ương và tính chủ động của ngân sách địa phương.

"Chiến lược tài chính giai đoạn 2021-2030 hướng đến xây dựng nền tài chính quốc gia phát triển bền vững, hiện đại và hội nhập nhằm góp phần thúc đẩy tăng trưởng, tăng cường khả năng chống chịu của nền kinh tế, bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô và an ninh tài chính quốc gia. Đồng thời phải thực hiện chính sách động viên hợp lý, cải thiện dư địa chính sách tài khóa, tạo điều kiện thuận lợi để huy động, phân bổ và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực tài chính, giải quyết hài hòa các vấn đề phát triển kinh tế, xã hội và môi trường, đảm bảo an ninh, quốc phòng và an sinh xã hội gắn với các mục tiêu, nhiệm vụ của Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030", ông Nguyễn Như Quỳnh khẳng định.

Chuyên gia kinh tế Vũ Thành Tự Anh cho rằng, hệ thống tài chính của Việt Nam cần tham khảo tốt các kinh nghiệm quốc tế để không bị rơi vào tình trạng phân mảnh. Hiện tại, vẫn có tình trạng cát cứ, các địa phương “chỉ lo cho mình”, phân cấp tài chính chưa tối ưu, thậm chí tạo nên các cuộc cạnh tranh nhau đi xuống, chứ chưa có sự phối hợp để tạo giá trị cộng hưởng. Việc phân bổ ngân sách vẫn còn mang tính xin cho, dẫn đến nguy cơ rủi ro không minh bạch. Ông Vũ Thành Tự Anh dẫn kinh nghiệm của Trung Quốc phân bổ tỉ lệ giữ lại theo sắc thuế, thay vì phân bổ theo từng địa phương “xin” tăng tỉ lệ giữ lại, xin các cơ chế đặc thù (thực tế chưa phát huy được hiệu quả)… vừa làm mất động lực làm giảm sức sống hệ thống thuế, vừa dẫn đến phân bổ chưa công bằng.

Còn TS. Vũ Nhữ Thăng, Phó Chủ tịch phụ trách Ủy ban Giám sát tài chính Quốc gia cho rằng, để xây dựng một thị trường tài chính lành mạnh và hiệu quả, hạn chế nguy cơ tổn thất từ các cuộc khủng hoảng hệ thống, Việt Nam cần phải tập trung cải cách khu vực tài chính dựa trên quan điểm khuyến khích, có nghĩa là thiết lập một hệ thống các quy định và chế tài để các thành viên thị trường nhận thức đó là lợi ích tốt nhất trên cơ sở đó hành động một cách hiệu quả và thận trọng.

Trong đó, cần phát triển hoạt động của hệ thống ngân hàng theo hướng vừa bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, vừa duy trì ổn định; phát triển thị trường vốn và cơ sở nhà đầu tư; tăng cường quy định và giám sát thận trọng.

“Cần nâng cao, hoàn thiện cơ sở hạ tầng tài chính để chủ động trước những thay đổi mạnh mẽ đến từ công nghệ tài chính trong thời gian tới, đa dạng các kênh cung cấp thông tin để phát triển các sản phẩm, dịch vụ có chất lượng cao hơn nhưng giá thành rẻ hơn”, ông Vũ Nhữ Thăng nói.

Huy Thắng