Các chuyên gia quốc tế ủng hộ Việt Nam đưa vụ việc ra Tòa án quốc tế

Ông Brisset nhận định: "Có thể Trung Quốc sẽ tìm cách phong tỏa vụ kiện. Nhưng hành động đó (việc đưa ra Tòa án quốc tế) vẫn rất quan trọng. Đây là chiến lược truyền thông cực kỳ quan trọng mà Việt Nam cần phải ý thức được. Việc này trước hết để cho chính các nước ASEAN thấy rằng đang có cách tiếp cận như thế nào với các tranh chấp trên Biển Đông để từ đó ASEAN phải thay đổi, tiếp đến là cho cộng đồng quốc tế thấy rõ đây là các tranh chấp".

Theo ông Brisset, ngoài con đường pháp lý, việc Việt Nam nên làm là tổ chức ngay một hội nghị gồm những nước ASEAN có liên quan đến tranh chấp Biển Đông như Philippines, Malaysia, Brunei hay kể cả Indonesia, để thống nhất với nhau cách thức phản ứng trước Trung Quốc. Các nước ASEAN cần hiểu rằng nếu bị tách riêng, không một nước nào trong khu vực đủ sức đương đầu lâu dài với Trung Quốc. Nếu họ nhận thức được tất cả đều sẽ thiệt hại thì sẽ phải cùng hành động. Ngoài ra, ông cho rằng Việt Nam cần thúc đẩy hơn nữa công tác tuyên truyền quốc tế, cho thế giới xem nhiều hơn những băng hình quay cảnh tàu Trung Quốc tấn công các tàu cảnh sát biển và ngư dân Việt Nam.

Ông Brisset phân tích, việc tạo ra sự cố giàn khoan trong thời điểm này là một phần trong tổng thể chiến lược của Trung Quốc nhằm kiểm soát toàn bộ Biển Đông. Họ đi từng bước một và vì họ ý thức được nguy cơ khi tấn công vào toàn bộ các nước ASEAN nên họ nhắm vào từng nước một, trước là Philippines, rồi bây giờ là Việt Nam, làm sao để cả ASEAN không có một phản ứng chung mạnh mẽ với họ.

Các nước trong khu vực phải nhìn thẳng vào thực tế rằng Trung Quốc sẽ tiếp tục sự trỗi dậy này trong tương lai và sẽ hành động ngày một cứng rắn hơn. Đây là thực tế không được phép trốn tránh và càng đối mặt sớm với nó thì sẽ càng có nhiều cơ hội tạo được một sự cân bằng tương đối hơn trong quan hệ với Trung Quốc.

Cùng quan điểm trên, GS Jonathan London, chuyên gia về Việt Nam và Đông Nam Á tại Trường Đại học Hongkong cũng cho rằng, cách tốt nhất mà Việt Nam có thể sử dụng khi đề cập đến căng thẳng tại Biển Đông là tiếp tục cung cấp những bằng chứng cho thế giới thấy rõ thực trạng đang diễn ra trên biển là như thế nào, cũng như cho thế giới biết hành vi của phía Trung Quốc, đặc biệt là việc đưa tàu chiến đến khu vực này. Ông tin rằng dư luận thế giới sẽ nhìn nhận vấn đề một cách rõ ràng hơn về những gì đang diễn ra tại Biển Đông.

Phát biểu tại hội thảo ở Khoa Nghiên cứu Đông Á (IAO) của Đại học Sư phạm Lyon (Pháp) hôm 24/5, ông André Manras (tên tiếng Việt là Hồ Cương Quyết) cho rằng Việt Nam nên cùng Philippines đưa Trung Quốc ra tòa, “để ít nhất thì công chúng cũng thấy được Trung Quốc là hạng gì”. Viện dẫn các mốc lịch sử chính, ông Manras khẳng định Việt Nam hoàn toàn có thể chứng minh vùng biển có giàn khoan nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của mình. Hơn nữa, Việt Nam sẽ không đơn độc khi cả Hoa Kỳ và Pháp đều cảm thấy mình “mắc nợ” Việt Nam do di sản hai cuộc chiến tranh. Theo cách lý giải của người Pháp mang quốc tịch Việt Nam này, Trung Quốc đã “tranh thủ” thời điểm Pháp và Mỹ rút đi để dần chiếm các hòn đảo và vùng nước của Việt Nam.

Giáo sư Alan Boyle, thành viên Hội đồng Cố vấn luật pháp cho Philippines trong vụ kiện Trung Quốc nói: “Việc Bắc Kinh tham dự hay không không quan trọng. Với tư cách là thành viên của Công ước Liên Hợp Quốc (LHQ) về Luật Biển 1982 (UNCLOS), Trung Quốc có nghĩa vụ chịu phân xử bắt buộc cho bất kỳ tranh chấp nào liên quan đến cách diễn giải và áp dụng UNCLOS. Vụ kiện của Philippines, ít nhất là dưới luận điểm của nước này, cũng liên quan đến cách diễn giải và áp dụng UNCLOS. Phiên xử sẽ tiếp tục và đưa ra phán quyết bất luận Trung Quốc có tham dự hay không. Trung Quốc cũng không có quyền ngăn cản phiên xử diễn ra”. Giáo sư Boyle cho biết “phiên xử sẽ bắt đầu vào năm 2015 và từ đây tới đó vẫn còn rất nhiều thời gian cho  Việt Nam cân nhắc tham gia cùng Philippines khởi kiện Trung Quốc. Theo tôi, đó là giải pháp khả dĩ cho Việt Nam”.

Giáo sư Zachary Abuza, chuyên gia về Khoa học Chính trị và Đối ngoại khu vực Đông Á thuộc Đại học Simmons (Mỹ), cho rằng Trung Quốc sẽ mất rất nhiều nếu từ chối tham gia vụ kiện: “Bằng cách khởi kiện, Philippines đã cho thế giới thấy họ muốn giải quyết tranh chấp bằng phương thức hòa bình và con đường pháp lý. Bắc Kinh luôn ra rả nói về điều này, nhưng hành động của họ lại chứng tỏ điều ngược lại. Nếu Việt Nam theo đuổi một vụ kiện tương tự - bằng cách tự mình khởi kiện hay đồng khởi kiện với Philippines - và Trung Quốc lại tiếp tục từ chối tham gia, họ sẽ càng bị cô lập hơn trên trường quốc tế. Dư luận sẽ tiếp tục nhìn Trung Quốc như một quốc gia bắt nạt và thiếu trách nhiệm trong cam kết dùng các phương thức hòa bình để giải quyết bất đồng. Điều đó sẽ gây phương hại cho hình ảnh của Bắc Kinh; và dù gì thì họ cũng rất lo ngại hình ảnh của mình bị tổn hại”.

Tiến sĩ Mark Valencia (Mỹ) cho rằng nếu Việt Nam đồng khởi kiện với Philippines, điều đầu tiên hai nước này sẽ đạt được chính là sự hậu thuẫn về mặt tinh thần của cộng đồng quốc tế, “và điều đó có thể sẽ tác động đến các thẩm phán trực tiếp tham gia phiên xử, để họ đưa ra phán quyết cuối cùng có lợi cho Việt Nam và Philippines. Nhưng cũng nên nhớ là, Trung Quốc luôn nhìn nhận những phiên xử như thế này như một sự “can thiệp” của các thế lực bên ngoài vào công việc nội bộ trong khu vực”. Tiến sĩ Valencia thông tin thêm, trước đây Tòa án Công lý quốc tế (ICJ) vào năm 1984 cũng từng xử vắng mặt chính quyền Mỹ vụ Washington hậu thuẫn phiến quân chống lại Chính phủ Nicaragua và khai thác mỏ ở nước này. ICJ phán quyết rằng Mỹ đã vi phạm luật pháp quốc tế mặc dù Washington không tham dự phiên tòa.

Nguyễn Chiến (tổng hợp)