Xúc tiến thương mại trong hội nhập: DN cần chia sẻ với Nhà nước

Thứ trưởng Bộ Công Thương Đỗ Thắng Hải - Ảnh: VGP/Phan Trang

Ông đánh giá thế nào về công tác xúc tiến thương mại của Việt Nam trong 5 năm qua (2010-2015)?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Trong những năm qua, công tác XTTM đã được triển khai đồng bộ, hiệu quả, khai thác tối đa các nguồn lực trong và ngoài nước nhằm hỗ trợ các DN góp phần vào kết quả phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.

Tiêu biểu là Chương trình XTTM quốc gia với 3 mục tiêu chính là XTTM định hướng xuất khẩu, XTTM thị trường trong nước và XTTM miền núi, biên giới, hải đảo. Với sự hỗ trợ từ Chương trình, sự hiện diện của sản phẩm xuất khẩu Việt Nam tại các thị trường truyền thống như Mỹ, EU, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc ngày càng mở rộng. Đồng thời, Chương trình đã hỗ trợ doanh nghiệp trở lại các thị trường như Liên bang Nga, các nước Đông Âu, tăng cường hoạt động tại thị trường Myanmar, Lào, các nước Trung Đông, Châu Phi, Mỹ Latin… 

Theo thống kê, các hoạt động thuộc Chương trình XTTM quốc gia giai đoạn 2010-2014 đã thu hút hơn 21.000 lượt DN tham gia, các DN đã trực tiếp giao dịch, ký kết hợp đồng với tổng trị giá hợp đồng xuất khẩu hàng hóa và doanh số bán hàng đạt gần 5,3 tỉ USD và trên 1.000 tỉ đồng.

Riêng năm 2015, Bộ Công Thương đã phê duyệt 236 đề án XTTM quốc gia, đã hỗ trợ trên 70 đơn vị chủ trì với tổng kinh phí gần 114 tỉ đồng, hỗ trợ được 8.850 lượt DN, 14.499 gian hàng tại các hội chợ triển lãm trong và ngoài nước, 213.300 giao dịch và ký kết được nhiều hợp đồng kinh tế có tổng trị giá trên 858 triệu USD và khoảng 637,8 tỉ đồng, thu hút trên 3 triệu lượt khách tham quan giao dịch và mua sắm.

Công tác hỗ trợ DN tìm kiếm thông tin, phân tích thị trường trong thời gian qua cũng được đẩy mạnh hơn. Các DN còn được hỗ trợ tham gia các khóa tập huấn, đào tạo về kỹ năng XTTM, phát triển sản phẩm, nâng cao năng lực thiết kế, sáng tạo mẫu mã mới đáp ứng nhu cầu thị trường, nâng cao giá trị sản phẩm.

Kinh phí dành cho XTTM ở mức rất thấp

Trên thực tế, nhiều DN vẫn “than thở” rằng hoạt động XTTM của chúng ta vẫn “cưỡi ngựa xem hoa”, chưa đi vào trọng tâm, còn hời hợt nên hiệu quả chưa cao. Thứ trưởng đánh giá thế nào về vấn đề này?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Có thể nói, bên cạnh những thành tích đã đạt được, vẫn có một số vấn đề mà hệ thống XTTM của chúng ta cần khắc phục.

Thực tế, việc đầu tư cho các hoạt động XTTM vẫn còn hạn chế so với thế giới cũng như các nước trong khu vực. Chẳng hạn như kinh phí dành cho Chương trình XTTM quốc gia của Việt Nam hiện nay tính trên kim ngạch xuất khẩu chỉ bằng 0,003% (so với mức trung bình của thế giới là 0,11%, theo nghiên cứu của World Bank có tựa đề “Export Promotion Agencies: What works and what doesn’t”).  Tính theo tỉ lệ phần trăm chỉ tương đương 1/30 tỉ lệ trung bình của toàn thế giới, bằng 1/4 so với Bangladesh, bằng 1/10 so với Thái Lan.

Chúng tôi gặp rất nhiều khó khăn trong việc phê duyệt các chương trình XTTM, nhiều đề án tốt, có tính khả thi cao và thiết thực nhưng do không có kinh phí, nên không được đưa vào phê duyệt thực hiện.

Cơ sở hạ tầng phục vụ công tác XTTM của chúng ta vẫn còn thiếu thốn và sơ sài. Điều này ảnh hưởng tới quy mô của các hội chợ triển lãm chưa đạt được hiệu quả như mong muốn. 

Mặt khác, nguồn nhân lực làm công tác XTTM cũng như bản thân các DN còn hạn chế, đặc biệt đối với các DN nhỏ và vừa. Do đó, các DN cũng cần chủ động, sáng tạo hơn trong việc tìm hiểu thông tin và tham gia vào mạng lưới xúc tiến thương mại.

DN cần chủ động hơn

Phải làm sao để khắc phục những hạn chế này, thưa ông? Là lãnh đạo cơ quan quản lý, ông có nhận thấy đây là trách nhiệm của mình không?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Trong bối cảnh khó khăn khi ngân sách cấp cho hoạt động XTTM còn hạn chế như hiện nay thì việc các DN chủ động tìm kiếm bạn hàng, thị trường là điều đáng hoan nghênh trên tinh thần Nhà nước và DN cùng đồng hành.

Quan điểm của chúng tôi là Nhà nước không làm thay DN mà chỉ hỗ trợ DN trong các hoạt động XTTM.

Năm 2016 sẽ là một năm hội nhập sâu rộng của đất nước, như vậy công tác XTTM sẽ phải thay đổi theo hướng nào, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Việc tham gia vào các hiệp định thương mại tự do đa phương, như Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương TPP và các hiệp định song phương, ngoài những lợi ích có thể đem lại cho xuất khẩu các mặt hàng chiến lược của Việt Nam thì các ngành sản xuất trong nước được dự báo là chịu nhiều tác động tiêu cực nếu như không có các biện pháp hỗ trợ phù hợp và kịp thời.

Trước yêu cầu mở cửa hội nhập đó, công tác XTTM ngày càng phải thể hiện rõ vai trò và vị trí của mình. Hoạt động XTTM vì thế cần phải nâng cao cả về chất và lượng, triển khai phối hợp nhiều biện pháp cả trong và ngoài nước nhằm nâng cao tính chuyên nghiệp trong công tác XTTM.

Nhằm hỗ trợ hiệu quả những DN tận dụng cơ hội đem lại từ các FTA thế hệ mới, Bộ Công Thương đã chỉ đạo các cơ quan liên quan triển khai nhiều hoạt động XTTM thiết thực, chú trọng các hoạt động nhằm khai thác, mở rộng những thị trường Việt Nam đã ký và đang đàm phán FTA.

Cụ thể, tập trung hỗ trợ xúc tiến xuất khẩu ra thị trường nước ngoài bằng các hoạt động: Tổ chức, tham gia hội chợ triển lãm chuyên ngành tại nước ngoài, tổ chức đoàn giao dịch thương mại giúp duy trì kim ngạch xuất khẩu tại các thị trường trọng điểm, mở rộng thị trường xuất khẩu tại các thị trường mới, thị trường tiềm năng.

Xúc tiến xuất khẩu thông qua các hoạt động tổ chức ngay tại Việt Nam: Tổ chức triển lãm quốc tế tại Việt Nam; hội nghị quốc tế ngành hàng; tổ chức đón các đoàn mua hàng của nước ngoài vào Việt Nam; huy động hệ thống tham tán thương mại tại các nước trên thế giới giới thiệu các cơ hội kinh doanh, kết nối giao thương, cung cấp thông tin thị trường cập nhật cho DN.

Phối hợp các cơ quan, tổ chức liên quan và các tập đoàn đa quốc gia đưa hàng Việt vào hệ thống siêu thị quốc tế: Tổ chức Tuần hàng Việt Nam trong hệ thống siêu thị tại Pháp, Nhật Bản, Hàn Quốc…

Nâng cao hiệu quả hoạt động của các Văn phòng XTTM đã được thành lập tại Hoa Kỳ và Trung Quốc; hoàn thành việc thành lập các văn phòng XTTM tại Trung Quốc; hoàn thiện Đề án thành lập các văn phòng XTTM tại nước ngoài.

Nói đi cũng phải nói lại, công tác XTTM có làm tốt đến mấy nhưng bản thân DN không tự nỗ lực thì sẽ không giữ được thị trường. Theo Thứ trưởng, DN Việt sẽ phải làm những gì để có được những thị trường xuất khẩu bền vững?

Thứ trưởng Đỗ Thắng Hải: Để công tác XTTM đạt hiệu quả cao và mang lại cơ hội tốt cho các DN thì ngoài những hỗ trợ của Nhà nước, về phần mình các DN cần cố gắng tự thân phát triển bằng việc nâng cao hàm lượng công nghệ, giá trị gia tăng cho hàng hóa của mình, xây dựng và phát triển thương hiệu, tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Ngoài ra, các DN cần chủ động, sáng tạo hơn trong việc tìm hiểu thông tin và tham gia vào mạng lưới XTTM để thường xuyên được tiếp cận các cơ hội mà hoạt động XTTM đem lại.

Các DN nên xây dựng đội ngũ nhân sự chuyên trách được đào tạo kiến thức và kỹ năng chuyên sâu về XTTM để có thể tham gia chủ động và hiệu quả vào các chương trình XTTM do Nhà nước hỗ trợ.

Bằng nhiều giải pháp đồng bộ, hoạt động XTTM thời gian tới sẽ tập trung hỗ trợ các DN khai thác có hiệu quả những lợi ích từ các FTA mang lại, thúc đẩy xuất khẩu sang các thị trường đối tác FTA. Đồng thời, thông qua hoạt động XTTM giúp các DN từng bước phát triển thương hiệu, nâng cao giá trị gia tăng trong từng sản phẩm, phát triển sản phẩm mới, tiến tới xuất khẩu giá trị cao và bền vững.

Thực hiện được những mục tiêu trên, chúng ta có cơ sở để tin tưởng việc các DN Việt Nam hoàn toàn có thể thắng lợi ngay tại “sân nhà”, phát triển thị trường nội địa, trong đó có khu vực biên giới, hải đảo, ngày càng sôi động, phục vụ đời sống nhân dân và bảo đảm thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội, giữ vững an ninh, quốc phòng.

Xin cảm ơn Thứ trưởng!

Phan Trang (thực hiện)